ISSN: 0041-4255
e-ISSN: 2791-6472

İ̇brahim Artuk, Cevriye Artuk

Anahtar Kelimeler: Sikke, İslâm Şehirleri, Devletler, Tarih, Arkeoloji

Sikkeler, kaybolmuş eserlerin, yıkılmış olan ve izleri bile kalmamış binaların varlıklarını, devletlerin zenginliklerini, göç yollarını, şehirlerin kat'i yerlerini, devletlerin sikke kesip kesmediklerini, binaların kat’i yapılış ve onarım tarihlerini, devlet büyüklerinin yaptıkları işlerini, şehirlerde yapılmış olan şenlikleri bildirirler.

Şimdi sikkelerin bize öğrettiklerine kısaca temastan sonra, konumuza girecek olursak:

Abunan, Abavan, Mısır'da Dimyat yakınında bir şehirdir. Bu şehire Sorette denilmektedir.
Abbasiler
Medineti Abuan

Açeh, Sumatra'da
Bender el-İslâm: Selâm Limanı

Agmir, Hindistan'da bir şehirdir.
Delhi Sultanları
Mustakarru'l-hilâfe: Devlet Evi

Agra, Ekber Abâd, Hindistan'da Delhi Sultanları
Dâru'l-Hilâfe : Hilâfet Sarayı, evi
Dâru'l-Amân : Güven Sarayı, evi
Dâru'1-Adl : Adalet Sarayı, evi
Mustakarru'l -Hilâfe: Hilâfet Karargâhı
Beldetü'l-Agra: Agra Şehri
Kal’atü'l-Agra: Agra Kalesi

Ahlat, Kara Koyunlular, İran Moğolları, Ermen Şahlar
Kubbetü'l-İslam: İslâm'ın Kubbesi

Ahmet Abâd, Bu şehir Gücerat Hindistan'dadır.
Delhi Sultanları, Gücerat Kralları
Şehri Muazzam: Büyük Şehir
Dâr'ül-Hilâfe: Hilâfet Sarayı
Ziynetü'l-Bilâd: Süslü Beldeler

Ahmet Nagar, Hindistan'dan Gücerat'ta
Gücerat Kralları, Delhi Sultanları
Şehri Mihanur: Büyük aydınlık şehir

Ahmet Şahî, Kandahar'da olup Duranî’lerin bir şehridir.
Eşrefü'l-Bilâd: Çok asil şehir

Ahsanabâd, Hindistan'da bir şehirdir.
Delhi Sultanları
Hazret-i Ahsanabâd

Aksaray, Benî Eratna, Rum Selçukluları
Dâru'z-Zafer: Zafer Evi
Dâru'c -Cihâd: Sava Evi
Dâru'r-Riât: Hacı veya Kervansaray evi
II. Kılıç Arslan'ın askerî üssü olduğu ve hayır müesseseleri kurduğu için bu unvanları almıştır.

Akşehir, Selçuklular, İran Moğolları
Dârü'l- Nüzne: Temizlik Evi

Alâiye, Alanya, Alâiyye Beyleri
Dâru’l- aman Alaiyye: Selâmet Şehri

Alınca, İran ve Celâyir sikkeleri basılmıştır.
Kâl'a-yı Alınca: Alınca Kalesi

Amasya, İran Moğolları, Osmanlılar
Dâru'l-izzet: Şeref Evi
Medine tül-Hükema: Alimeler veya hekimler şehri

Âmid (Diyarbekir) Akkoyunlular, Abbâsiler, Buveyhîler, Mervanîler, Artuklar, Eyyubîler, Osmanlılar
Kara Âmid
Dâru’l-Fahr: İftihar edilecek ev
Dâru's-Sürûr: Sevinç Evi
Dâru’l-Mahrusati Âmid: İyi korunmuş Âmid Sarayı

Ani, Celâyirliler, İran Moğolları, İlhanlılar, Akkoyunlular
Medineti Ani : Ani Şehri

Ankara, Rum Selçukluları, İlhanlılar, İran Moğolları, Osmanlılar
Dâru'l-hısn: Müstahkem Ev

Antakya, Abbasîler, Tulunîler, Selçuklular
Dâru's- Sugr: Hudut Evi

Antalya, Anadolu Selçukluları
Medinet-i Antalya: Antalya Şehri
Dâru’s- Sugr: Hudut Evi

Azak, Altınordu, Osmanlılar
Azak Şehri
Azaku'l- Mahrûsa: Korunmuş Azak

Azimabâd, Hindistan'ın Delhi İmparatorluğu'ndadır.
Delhi Sultanları
Mustakarrü'l-Mülk: Hükümdar Evi

Bahavalpur, Hindistan’da Pencap bölgesinde,
Delhi Sultanları
Dâru'l- İslâm: İslâm Evi

Bağdat, Abbasî Devletinin merkezi olan Bağdat sulh, selâmet ve cennet anlamına gelmektedir. Bu şehrin temeli 145 (762)'de atıldı ve 146 (763)'de tamamlandı. Bu şehrin 4 kapısı vardı:
- Bir yolcu Hicaz'dan gelirse Küfe Kapısı’ndan,
- Batı tarafından gelirse Şam Kapısı’ndan,
- Ehvaz, Basra, Vasit Yemame ve Bahreyn'den gelirse Basra Kapısı' ndan,
- Eğer doğu tarafından gelirse Horasan Kapısı’ndan şehre girmiş olurdu.

Abbasîler, Emîrü'l-ümerâ, Hamdanîler, Buveyhîler, Selçuklular, Celâyirliler, Osmanlılar
Dâru'l-Selâm: Selâmet evi
Medinetû’s- Selâm: Selâmet Şehri (Resmî vesika ve sikkeler üzerinde görülmektedir)
Kubbetü'l- İslâm: İslâmın kubbesi

Balansya (Valencia) İspanya'da bir şehirdir.
Amirîler, Murabitîler
Medinetü'l- Balansya: Balansya Şehri

Balsiah, İspanya'dadır.
Murabitîler
Medineti Balsiah: Balsiah Şehri

Banares, Hindistan'da,
Delhi Sultanları
Mehmet Abâd

Basra, Ermevîler, Abbasîler, Buveyhîler, Selçuklular, Mervanîler, İlhanlılar, Celâyirliler ve İran Şahları
Ummi Bilâd: Memlekederin Annesi

Bayburt, Anadolu ve Rum Selçuklulan, Benî Eratna, İlhanlılar
Dâru’n- Necât: Kurtuluş Evi
Dâru'c-Celâl: Ululuk Evi
Maden Bayburt
Şehir Bayburt

Bedehşan, Afganistan’da
Samanîler, Çağatay Hanları, Timurîleri, İdrisîler
Beledi Rahşan

Beledi Özkent, Türkistan’dadır.
Abdülmelik b. Mervan namına sikke basılmıştır.
Fi Vilâyeti Abdülmelik
Belde-i Özkent

Belde-i Sultaniye, Marmara ile Adalar Denizi arasında bir boğaz olup uzunluk, genişlik ve tabii durumu itibarıyla dünyanın birinci boğazı sayılabilir. Boğaz güney-batıdan, kuzey-doğuya doğru 67 km. olup en dar yeri Çanakkale ile Kilitbahir arasıdır. Kanuni Sultan Süleyman devrinde burada gümüş (akçeler) basılmıştır.

Belgrat, Tuna ile Sava'nın birleştiği yerde, kuzey ve Orta-Avrupa'yı Karadeniz ile Ege Denizi'ne bağlayan tabii yollar üzerinde olup önemli bir şehirdir.
Osmanlılar

Belli, Horasan'da bir şehirdir.
Ermevîler, Abbasîler, Samanîler, Gaznevîler, Selçuklular, Seybanîler, Janid, Barakzai.
Medineti Belh: Belh Şehri,
Ümmi Belh: Anne Belh,
Ümmi Bilâd Belh: Beldelerin Annesi Belh

Berda'a, Ermenistan'da
Abbasîler, Celâyirliler, Sajidler, Saffarîler, İlhanlılardan Ebû Saïd Bahadır Han tarafından Medineti Berda'a- Berda'a Şehri, diye sikke basılmıştır.

Berhanpur, Hindistan'da Kandeş eyaletindedir.
Delhi İmparatorluğu
Belde-i Fâhire
Dârü’s- Sürür

Bijapur, Hindistan'da Dekan bölgesinde.
Delhi Sultanları
Dârü'z-Zafer: Zafer Evi

Borgulu, Isparta’nın 40 km. kuzeyinde, havası güzel, bağlık ve bahçelik yerdir.
Burada III. Gıyaseddin Mes'ut b. Keykubat bir dirhem bastırmıştır. Medineti Borgulu: Borgulu Şehri

Bajayah, Bicaye, Cezayir'de
Muvahhidîn, Benî Hafz, Benî Merin
Medineti Bicaya: Bicaye Şehri

Buhara, Türkistan'da Zerefşan’ın aşağı mecrası üzerinde
Abbasîler, Tahirîler, Büyük Selçuklular, Şeybanîler Harezmşahlar, Janidler, Manğıtlar
El-Beldeti- Buhara: Buhara Şehri
El- Fahireti - Buhara: Buhara'nın gururu
Medineti- Buhara: Buhara Şehri
Şerif Buhara
Belde-i Fâhire: Övünülecek, lüks
Dâru's- Sunu : Mutlu Ev
Dâru's- Sahana: Saltanat Sarayı
Dâru'n-Nasr: Başarı Şehri

Burucırd, Luristan şehirlerinden biri olup Hemedan'ın güneyindedir.
Kâküvîler, Kaçarlar

Bursa, Osmanlılar
Dâru's- Saltana: Saltanat Sarayı, Evi

Bust, Afganistan’da
Tahirîler, Saffarîler
Medineti Bust: Bust şehri

Caipur, Hindistan'da
Delhi İmparatorları
Hıtta-i Müteberrike: Kutsal bölge
El- Mecid
Suvay

Canpanir, Hindistan, Gücerat'ta
Delhi Sultanları, Gücerat Kralları
Feth- Alınmış
Şehr-i Mükerrem: Asil Şehir Şehrû'z-Zaman: Zamanın Şehri

Cava, Malay Adalarının en büyüğüdür.
Cezireti Cavaü’l-Kebir: Büyük Ada Cava

Cey, Medineti Cey, Eski İsfahan
Abbasîler, Emevîler
Medineti Cey: Cey Şehri

Cihanabâd, Bengal'de, Delhi İmparatorluğu’na aittir.
Delhi İmparatorları
Dâru'l- Hilâfe Bengal: Halife yeri Bengal

Cizre, Mardin'in bir kazasıdır.
İlhanîler
Cezireti Ömer

Codhipur, Hind Rajputanası’nda
Delhi Sultanları
Dâru’l-tusur
Dâru'l-Mecid
Dâru'l-Mansur
Dâru'l- Hilâfe: Hilafet sarayı

Canpur, Hindistan'da,
Delhi Sultanları, Canpur Kralları Hıttati Canpur: Bölge Canpur
Dârü'l-Mansur
Dâr ü'l- Hilâfe: Hilâfet Evi
Hıttat-i Müteberrike: Kutsal Bölge
Şehri Müteberrike: Kutsal Şehir

Cummun, Keşmir'de
Delhi İmparatorları
Kalemru
Dâru'l- Âmân: Güven Evi

Cürcan, Taberistan'da
Abbasîler, Samanîler, Buveyhîler, Ziyarîler, İlhanlılar, Tahinler,
Medineti Cürcan: Cürcan Şehri

Cüzcan, Horosan'da,
Gaznevîler, Ziyarîler,

Damar,-(Zamar), Yemen'de,
Sana İmamları,
Kürsi Zamar

Daniye, İspanya'da,
Daniye Kralları Muvahhidîn,
Medineti Daniye: Daniye Şehri

Dârü‘l-İlm Şiraz, İran da, İsfahan’ın güneyinde
Abbasîler, Buveyhîler, Atabeğler, İran Moğolları, Celayirler, Timurîler, Muzafferîler, Çağataylar,
Ak-koyunlular, İran Şahları,
Medineti Şiraz: Şiraz Şehri
Dârü’l- İlm Şiraz: İlim Evi, Sarayı Şiraz
Dârü'l- Mülk Şiraz: Saltanat Sarayı Şiraz

Dahar, Hindistan'da
Delhi Kralları
Dehrz Dahar

Dihistan, Mezandaran’dadır.
İran Şahları
Beledi Dehistan: Beldi Dihistan

Delhi, Hindistan'da
Delhi Sultanları
Hazret Delhi
Dârü'l- İslâm: İslâm Sarayı, Evi
Dârü'l-Mülk: Hükümdarlık Sarayı

Devlet Abâd, Hindistan'da Dekan bölgesinde
Delhi İmparatorluğu
Taht-ı Gâh
Devlet Abâd

Diyokir, Dekan’da Delhi Sultanlığı'na bağlı bir yerdir.
Delhi Sultanları
Kubbetü'l-İslâm: İslâmın Kubbesi
Hazreti Diyokir
Kal’a Diyokir

Dımaşk (Damaskus), Abbasîler, Emevîler, Tulonîler, İhşidîler, Fatimîler, Selçuklular, Zengîler, Eyyubîler, Bahri Memlûkler, Burcu Memlûklar, Osmanlılar
Dârü'l- Bagy: Asi Ev
Dimaşku'l- Mahrûsa: Korunmuş, müstahkem

Dogam, Orta Asya'da, Nampara yakınında
Delhi Sultanları
Dârü's- Selâm: Selâmet Sarayı, Evi
Dârü'l- İslâm: İslâm Sarayı, Evi
Dârü’l- Hilâfe: Hilâfet Sarayı, Evi

Düneysir (Koçhisar, Tel- Ermen, Kızıltepe)
(Mardin'in takriben 15 km. güney batısındadır)
Burası Artukoğulları zamanında ticaret merkezi idi. Aynı zamanda muazzam bir iskân yeri.
Artukoğulları, Mervanîler

Damgan, Kuzey-İran'da, Horasan'a giden yol üzerindedir.
İran Moğollan, Çağatay, Timurîler, İran Şahları
Medineti Damgan: Damgan Şehri

Ekber Abâd (diğer adı Agra), Hindistan'da
Delhi Sultanları
Dârü'l- Hilâfe: Hilâfet Sarayı
Mustakarru'l- Hilâfe: Hilâfet Karargâhı

Elbad (Derbed), Hazar Denizi’nin batı kıyısında, Kafkas Dağları'nın eteğinde
Emevîler
Medineti- Babü’l- ebvâb

Elcezire, Mezopotamya'nın bir adıdır.
Emevîler, Abbasîler, Mervanîler, Hamdanîler, Zengîler, İlhanlılar, Karakoyunlular
Medinetü'l- Cezire: El- Cezire Şehri

Ed- Deylem, Azerbaycan’da
Kürsi’d- Deylem
Kasru'd- Deylem

El- Haremeyni'ş-Şerifeyn, Mekke ve Medine'dir.
Osmanlılar

El- Kahire(Cairo), Mısır'ın Başşehri
Fatimîler, Zengîler, Eyyubîler, Memlûkler, Osmanlılar,
Kahiretü'l- Muizziyyete
Kahiretü'l- Mubareke
Kahiretü'l- Mahrûsa

El- Kitava, (Lektava), Fas’ta
Şurefai Sadiye
Hazretü'l-Kitava
Beldetü’l- Kitava: Kitava Şehri

El- Kûfe, Irak'ta, Küfe "yuvarlak bir kum tepsi" anlamında
Emevîler, Abbasîler, Buveyhîler, Hamdanîler
Medinetü'l- Küfe: Küfe Şehri

El-Şaş, zamanımızda bu şehre Taşkent denilmektedir.
Abbasîler, Samanîler, Çağatay Hanları,
Beldetü'l- Şaş: Şaş Şehri,
Medineti Şaş: Şaş Şehri

Erdebil, Azerbaycan'da
Abbasîler, Benî- Saç, İlhanlılar, Çağatay, Atabeyler, Celâyirliler, İran Şahları
Dârü'l Erşid

Erzincan, Akkoyunlular, Benî Eratna, Celâyirliler, Danişmendiler, Îlhanlılar, Karamanoğulları, Mengücüklüler, Rum Selçukluları, Timurîler, Saltuklar, Osmanlılar
Dâru'n-Nasr: Yardıma Mazhar Ev

Erzurum, Anadolu, Selçukluları, Benî Eraüıa, Îlhanlılar, Saltuklular, Osmanlılar
Dârü'l- Celâl- Büyüklük Evi

Esterebâd, Mazenderan'dadır.
Ziyarîler, İran Moğollan, Serbedarîler, Timurîler, İran Şahları
Dârü'l- Mü'minîn: Mü’minler Evi
Medineti Esterebâd: Esterebâd Şehri

Fas, Afrika'nın kuzey-batısında
İspanya Ermevîleri, Murabitîler, Muvahhidler, Merinler, Mursiyeler, Osmanlılar
Hazret-i Fas
Medineti Fas: Fas Şehri

Fetih Abâd, Bengal'dedir
Delhi İmparatorları, Bengal Kralları
Dârü'n-Nasr: Yardım Evi

Fetih Pur, Hindistan'da Agra yakınındadır.
Delhi İmparatorları
Dâru's-Saltanatu’l- Fetih Pur: Saltanat Evi Pur

Finiz Abâd, Bengal’de
Bengal Kralları
Firuz Abâdi'l- Mahrusa: korunmuş Firuz Abad
El- Beldeti Firuz Abâd
Hazreti Firuz Abâd

Gazne, Afganistan'da
Gaznevîler, Harizmîler, Delhi Kralları, Barakzailer
Beldetü'l-Gazne: Gazne Şehri
Beledi Gazne

Gırnata, İspanya'da
İdrisîler, Zirîler, Benî Nasr, Benî Humud, Murabitîler
El- Hamra
Medineti-Gırnata: Gırnata Şehri

Halep, Abbasîler, Emevîler, Hemdanîler, Zengîler, Eyyubîler, Fatimîler, Mirdasîler, Memlûllüler, Celâyirliler, Osmanlılar Halebu'l- Mahrûsa: Korunmuş Halep Halebu'l- Şehba: Beyaz Halep Medineti Halep: Halep Şehri

Hamat (Hama), Suriye'de
Eyyubîler, Memlûklüler
Hamatu'l-Mahrûsa: Korunmuş Hama

Harbin (Harput), Artuklular, Çağatay, İran Moğolları, İlhanlılar, Osmanlılar
Dârü'l- Fevz: Selâmet Evi
Hısnı Ziyad: Ziyad Kalesi

Haydar Abâd, Hindistan'da Deccan bölgesidir.
Delhi Sultanları
Dârü'c- Cihat- Haydar Abâd
Ferhunde- Haydar Abâd
Bünyad- Haydar Abâd

Hukand, Tatary’dedir.
Mahallî Sultanlar
Dârü's- Saltanati'l- Hukand
Lâtif- Hukand
Dârü'l- Mülk: Saltanat Sarayı

Huttan, Türkistan'da
İran Moğolları
Lâtif Huttan

Hârizm, Altınordu, Çağataylar, Timurîler
Dâru's- Saltana: Saltanat Sarayı
Dârü'l- Mübarek Hârizm
Beldetü'l-Hârizm: Hârizm Şehri
Dârü'l-İslâm Hârizm: İslâm Evi Hârizm
Madenü'l- Füzelâ Hârizm

Hoy, Azerbaycan’da
İran Moğolları, Altınordu, Celâyirliler, İran Şahları
Dâru's- Safa Hoy: Saga Evi Hoy

İsfahan, Abbasîler, Tahirîler, Büveyhîler, Selçuklular, İlhanlılar, Karakoyunlular, Timurîler, Çağatay ve İran Şahları
Dârü'l- Âmân: Güven Evi
Dâru's- Saltanati'l- İsfahan: Saltanat Evi, Sarayı İsfahan

İstanbul, Osmanlılar
Dâru's- Saltanati'l: Aliyye Yüksek Saltanat Evi, Sarayı
Dâru's- Saltanati'l- Seniyye
Dersaadet: Saadet Kapısı

Kâbil, Afganistan'da
Delhi İmparatorluğu, İran Şahları, Duranîler, Barakzaîler
Dâru’s- Saltanati’l-Kâbil: Saltanat Evi, Sarayı Kâbil
Dârü'l- Mülk Kâbil: Saltanat Evi Kâbil

Kal'a-i Câber, Rakka ile Balis arasında, Fırat Nehri nin sol kıyısında bir kale arasında, Fırat Nehri'nin sol kıyısında bir kale olup eski ismi Devser'dir. 499'da Sultan Celâlü'd-Devle Melikşah tarafından alınmıştır.

Anadolu Selçuklu Devletinin kurucusu Süleyman Şah b. Kutalmış 5 Haziran 1086 senesinde Halep civarında şehadetinin karıştırılmış olmasından meydana gelen bir rivayete zemin olmuştur. Şöyleki: Türk Mezarı, Osman Bey'in büyük babası Süleyman Şah Fırat'ı geçerken boğulup gömüldüğü yer sayılmaktadır.

Hattâ bu mezar II. Abdülhamit tarafından mükemmel bir tarzda onarılmışür. 20 Teşrinievvel (Ekim) 1921'de Türkiye Büyük Millet Meclisi ile Fransa arasında imzalanan Ankara Itilâfnâmesi müzakereleri sırasında, Türk Mezarı Abidesi’nin orada bulunması dolayısıyla muahedenin 9. maddesi hükmüne göre, Türkiye sınırı 100 km. kadar uzakta ve Suriye arazisi içinde olmasına rağmen, orası Türk toprağı sayılmış ve burada muhafız bulundurmak ve bayrak çekmek hakkı Türkiye'ye verilmiştir.
Eyyubîler

Kal'atü'n-Necm, Suriye'nin kuzeyinde, Fırat Nehri'nin sağ kıyısında. Ortaçağda Mezopotamya'ya giden kervanlar buradan geçerdi.
Ünlü Köprüsü'nün Hazret-i Osman tarafından yapılmış olduğu rivayet edilmektedir.
Eyyubîler
Kal'ati Eyyub, Calatayud, İspanya da
Calatayud Kralları (Endülüs Tevâif-i Mülûkü)

Kandahar, Afganistan'da
Timurîler, Delhi İmparatorluğu, İran Şahları
Dâru's-Saltanati'l- Kandahar- Saltanat Evi, Sarayı Kandahar

Kayırvan (el- Kayman), Tunus'ta (Afrika)
Fatimîler, Ağlebîler, Benî Zirî
İzzü’l- İslâm: İslâmın izzet ve şerefi

Kâşan, İran'ın Iraki- Acem dahilinde İsfahan’a 3 günlük ve Rum'a 12 fersah uzaklıkta bulunan eski bir şehir olup Halife Harunü'r Reşid in eşi Zübeyde tarafından ihya edilmiş olduğu söylenmektedir.
İran Moğolları, Muzafferîler, Timurîler, Çağatay Hanları, Akkoyunlular, Karakoyunlular, İran Şahları
Dârü'l- Müminin- Kaşan: Müminler Evi Kâşan
Medineti Kâşan: Kâşan Şehri

Kaşgar, Doğu-Türkistan'ın en önemli merkezlerinden biridir.
Türkistan Hakanları, Osmanlılar, Atalikler, Çağataylar
Lâtif- Kaşgar: Hoş Kaşgar
Dâru's- Saltanati'l Kaşgar: Saltanat Evi, Sarayı Kaşgar

Kayseri, Anadolu Selçukluları, İlhanlılar, Anadolu Tevaif-i Mülûkü
Medineti Kayseriye: Kayseri Şehri
1. Dârü'l- Feth
2. Dârü'l- Mülk: Saltanat Sarayı
Birincisi, Sultan I. Alâeddin'in fetihlere burada hazırlandığı, İkincisi de Konya'dan sonra merkez olduğu için bu unvanları almıştır.

Kazvin, Irak-ı Acem'de Tahran'dan 150 km. uzaklıkta, Elburuz Dağlarının güney eteğinde, 1.320 metre yükseklikte bir şehirdir.
Abbasîler, Büveyhîler, İran Moğolları, Muzafferîler, Çağataylar, Ce- lâyirler, Timurîler, İran Şahları
Dâru's-Saltanati'l- Kavin: Saltanat Evi, Sarayı Kazvin Dârü'l-Bab- Kazvin

Kemah, Akkoyunlular
Dârü'l- Mescid: Mescit Evi

Keşmir, Himalaya'nın kuzey-bau kısmı üzerindedir. 135 km. uzunluk ve 3240 km. genişliğindedir.
Keşmir Kralları, Duranîler
Hıtta-i Keşmir: Keşmir Bölgesi

Kırım, Altmordu, Osmanlılar, Kırım Hanları
Kırımü'l- Mahrtısa: Korunmuş Kırım
Beldetü'l- Kırım: Kırım Şehri

Kirman, İran'da bir eyalet merkezidir.
Abbasîler, Emevîler, Atabeğler, İlhanlılar, Muzafferîler, Çağataylar, Timurîler, Akkoyunlular, İran Şahları Medineti Kirman: Kirman Şehri
Beledi Kirman: Kirman Şehri
Dârü'l- Âmân Kirman: Emniyet yeri Kirman

Kirmanşah, İran Yaylası'nı güney- batıya çeviren dağlar arasında bulunan bir şehir.
İran Şahları
Beldeti Kirmanşah: Kirmanşah Şehri
Dârü'd- Devleti Kirmanşah: İmparatorluk yeri Kirmanşah

Konke, İspanya'da,
Murabitler
Medineti Konke: Konke Şehri

Konya, Anadolu Selçukluları, Anadolu Tevaif-i Mülûkü, İlhanlılar, Karaman-oğulları, Anadolu Selçukluları, Osmanlılar
Dârü'l- Mülk: Saltanat Sarayı

Kortoba, İspanya'da
Abbasîler, Endülüs Emevîler, Murabitîler, Benî Cümhur
Medineti Kortoba:- Kortoba Şehri

Kum, İran'da,
Abbasîler, Samanîler, Büveyhîler, Çağataylar, Timurîler, Tahirîler, Akkoyunlular, İran Şahları
Dâru’s- Saltana Kum: Saltanat Sarayı Kum.

Lâdik, Anadolu'da, sularının güzelliği ve bolluğu, mansulatının çok ve iyi oluşu sayesinde Rum’un Anadolu Dimaşkı unvanını almıştı. Anadolu Selçukluları, İnançoğulları
Medineti Lâdik: Lâdik Şehri

Lahcan, İran'da
Timurîler, Karakoyunlular, İran Şahları
Dârü'l- Mimiz Lahcan

Lahor, Pakistan'da
Iran Şahları, Delhi İmparatorluğu, Duranîler
Dâru'l- Hilâfe Lahor: Hilâfet Evi Lahor
Dâru’s- Saltanati’l- Lahor: Saltanat Evi Lahor
Beldeti Lahor: Lahor Şehri

Lülüe, Önceleri Bizans İmparatorluğu nun en önemli yeri iken bugün Ulukışla'nın doğusunda bulunan Hasangazi isminde bir köydür. Anadolu Selçukluları, İran Moğolları
Medineti Lülüe: Lülüe Şehri

Malatya, Anadolu Selçukluları, Danişmentler
Dârü'l- Rifat: Asalet ve üstünlük evi
Medine t-i Malatya: Malatya Şehri

Mardin, Abbasîler, Arttıklar, Akkoyunlular, Eyyubîler, İlhanldar, İran Şahları, Karakoyunlular, Osmanlılar
Mardinü'l-Mahrusa: Korunmuş Mardin

Medinetü'l-Atîka, Dicle Nehri'nin sağ tarafında Bağdat şehrinin bir mahallesi idi. Burası Bağdat binasından evvel vardı.
Abbasîler, Emirü'l-Ümera, Emevîler

Medineti Mayorka, Ispanya'nın doğu kıyısı karşısında en büyük adadır.
Muvahhidîler, Mayorka Kralları
Medineti Mayorka: Mayorka Şehri

Medinetü'l- Mütevekkiliyye, Iraki Arab'da
Abbasîler, Emirü'l-Ümera, Tahirîler
Medinetü'l-Mütevekkiliyye: El- Mütevekkiliyye Şehri

Malka, Malaka, Ispanya’da,
Hudidler, İdrisîler, Muvahhidîler, Granada Kralları
Medineti Malka: Malka Şehri

Meraga, Azerbaycan'ın eski İdare Merkezi
Benî Saç, İlhanlılar, Celâyirler, Akkoyunlular, Iran Şahları
Medineti Meraga: Meraga Şehri
Meragatü ' 1-Mâmûr e

Merakeş, Fas ülkesi şehirlerindendir.
Murabitîler, Muvahhidîler, Merimler, Muradîler, Şurefai Sadiyeler, Şurefai Fulaliler
Medineti Merakeş: Merakeş Şehri
Merakeşü'l-Mahrusa: Korunmuş Merakeş

Merv, Türkistan'da, Büyük Selçuklular zamanında gelişü. Sultan Sencer burasını merkez yaptı.
Abbasîler, Emenler, Tahinler, Selçulular, Şeybanîler, Saffarîler, Timurîler, İran Şahları
Medineti Merv: Men' Şehri

Miltan, Hindistan'da, bir Arap Merkezi, Hindistan'da İsâmiyetin ileri karakolu rolünü oynadı.
Delhi İmparatorları, Duranîler
Dârü'z- Zehep: Altın Evi
Dârü'l-Amân Miltan: Emniyet yeri (evi, sarayı) Miltan

Mürsiye, İspanya'da Segura (Beyaz Irak) Irmağı'nın suladığı Mürsiye bahçelerinin ortasında bir şehirdir.
Murabitîler, Muvahhidîler, Mürsiye Kralları
Medineti Mürsiye: Mürsiye Şehri

Niğde, Moğollar, Karamanoğulları
Dârü'l- Pehlivaniye: Pehlivan Evi

Nihavent, İran'ın eski Hemedan Eyâleti dahilindedir, 1931'de Fransız Arkeolog Contenau'nun yaptığı kazı sonucunda, burasının tarih öncesi devirlerden beri iskân edilmiş olduğunu ortaya çıkarmıştır.
Abbasîler
Medineti Nihavent: Nihavent Şehri

Niksar, Tokat İli'ne bağlı çok şirin bir yerdir, 1083(476)'da burası Sultan Melik Gazi tarafından alındı.
Danişınentliler, İlhanhlar
Dârü'l-İkbal Niksar: İkbal Evi Niksar

Nusaybin, Mardin'e bağlı olup 75 km. uzaklıktadır. Birinci Cihan Harbi'ni takip eden mütareke devrinde şehir İngiliz ve Fransız kuvvetleri tarafından işgal edilmiş. Ankara Muahedesi'nin 21 Teşrinievvel (Ekim) 1921 imzasından sonra Türkiye'ye iade edilmiştir.
Abbasîler, Emevîler, Hamdanîler, Ukaylîler, Mervanîler, Zengîler, Eyyubîler, Atabeyler
Medineti Nusaybin; Nusaybin Şehri

Nişabur, Horasan'ın 4 başşehrinden (Nişabur, Merv, Herat ve Belh) en önemlisi ve Ortaçağda İran şehirlerinin en büyüklerinden biridir. Burası Erdeşir’in oğlu I. Şahpur tarafından kurulmuştur. Abbasîler, Gaznevîler, Samanîlcr, Selçuklular, Timuriler, İran Moğolları, İran Şahları, Hârizmler
Medineti Nişabur: Nişabur Şehri

Ordu-yu Humâyûn, Osmanlı Padişahı II. Mustafa 1109 senesinde ordu ile Rusya seferine çıkuğı zaman kurmuş olduğu kampur.
Osmanlılar

Palarm, Sicilya'da,
Sicilya Kralları, Benî Ağlep
Medineti Palarm: Palarm Şehri

Patnah, Bengal'de,
Delhi İmparatorluğu
Mustakarrü'l-Mülk- Patnah: Krallığın istirahat yeri Patnah Azim Ahâd Patnah

Re'sü'l -Ayn, Türkiye Suriye arasında bir hudut şehridir.
Abbasîler

Reşt, İran'da, Gîlan eyaletinin merkezidir. Doğuda, Siyahrudbar veya Sayga- lan ve baüda Govher-rud adını taşıyan iki küçük nehrin arasındadır.
İran Moğolları, Akkoyunkılar, İran Şahları
Dârü'l- Mürz Reşt: Sınır Bölgesi Reşt

Rey (el-Muhammediye), İran’da,
758-768(l41-152)'de Mehdi, Rey şehrini "Muhammediye" ismi ile yeni baştan inşa etti.
Abbasîler, Emevîler, Büyük Selçuklular, Gaznevîler, İran Moğolları

Saharnapur, Hindistan’da,
Delhi İmparatorluğu
Dâru's- Sürür: Mutluluk Yeri

Sakaliye, Sicilya'da,
Fatimîler, Ağlebîler
Medineti Sakaliye: Sakaliye Şehri

Samasur (Maden Samasur), Anadolu Selçukluları,
Medineti Samsur: Satnsur Şehri

Samsun, Anadolu Selçukluları, İlhanlılar,
Dâru'l- Sugr: Hudut Evi
Medineti Samsun: Samsun Şehri

Sebte (Sabta), Afrika'nın kuzey-batısında ve kendi adı ile tanınan Cebel-i
Tarık Boğazı kıyısındadır.
Emevîler, Benî Humud, Muvahhidîler, Muravîler, Benî Merin, Huriler,
Medineti Sebte: Sebte Şehri
Mahrusa-i Sebte: Korunmuş Sebte

Sarakusta, İspanya'da
Benî Hud, Muravîler
Medineti Sarakusta:-Sarakusta Şehri

Satganon, Bengal’dedir.
Delhi Sultanları
Hazreti Satganon
Arsa Satganon

Sebzevar, Horasan’da, Nişabur'un batısında, 103 km. uzağındadır.
İlhanîler, Serbadariler, Timuri Yasalları
Medineti Sebzevar: Sebzevar Şehri

Semerkant, Türkistan'da,
Abbasîler, Tahirîler, Samanîlıer, Büyük Hakanlar, Türkistan
Hakanları, Hârizm, Timurîler, Şeybanîler
El- meşrik Semerkant
Medineti Semerkant: Semerkant Şehri
Medinetü'l- Mahfuza Semerkant: Muhafaza edilmiş şehir

Surra min raa, Irak'tadır. Bugünkü Semerra şehridir.
Abbasîler, Büveyhîler,
Surra min Mülkeha

Sağnak, Gürcistan'dadır.
Beledi Sağnak: Memleketi Sağnak

Sicilmasa, Fas'ta, Fas'ın takriben 315 km. güney-doğusunda Büyük Sahra kenarındadır.
İspanya Emevîleri, Murabitî, Muvahhidîler,
Benî Merin.
Beledi Sicilmasa
Hazreti Sicilmasa
Medineti Sicilmasa: Sicilmasa Şehri

Simnan, İran'da, Hemedan'dan Horasan'a giden anayol üzerinde, Tahran ile Damgan arasında
Büveyhîler, Timurîler, Çağatay, İran Şahları
Medineti Simnan: Simnan Şehri

Sinop, Anadolu Selçukluları, Anadolu Tevaif-i Mülûki, İlhanlılar, İsfendiyar Oğulları
Lezûetu'l- Uşşak: Aşıklar Adası

Sipihr, Dâru’n- Nasr: Yardım Evi
Dâru'l Sugr: Hudut Evi

Sircan, Kirman a yakın bir yerdedir. Vakdyle Kirman ın İdare Mekezi idi.
Büveyhîler, İran Moğolları

Sivas, Anadolu Selçukluları, Alünordu İran Moğolları, Karamanlılar
Dârü'l- Ulemâ: Alimler Evi
Dârü'l- Alâ: Yücelik Evi
Medineti- Sivas: Sivas Şehri
Siirt, İlhanlılar, Akkoyunlular,
Medineti Siirt: Siirt Şehri

Surat, Hint Cüceratı'nda
Delhi İmparatorluğu
Bender Mübarek Surat

Sunargaon, Bengal'de
Delhi Sultanları, Bengal Kralları
Hazret- Sunargaon
Celâl-Sunargaon

Sultaniye, Irak Acem'de
İlhanîler, Celâyiıiiler, Benî İncu, Timurîler, İran Şahları
Beledi Sultaniye
Dârü'l- Mülk Sultaniyye: Saltanat Evi Sultaniyye
Sultaniyyetü'l-Mâmüre: Onarılmış Sultaniyye

Şad-i Abâd, Hindistan'da
Ma! va ve Güce ra t Kralları,
Dârü'l- Mülk Şad-i Abâd: Saltanat Evi Şad-i Abâd,
Hazreti- Şad-i Abâd
Celâli- Şad-i Abâd

Şah Cihan Abâd, Hindistan'da Delhi İmparatorluğu'na aittir.
Delhi İmparatorluğu
Dârü'l-Hilâfe Şah Cihan Abâd: Hilâfet merkezi Şah Cihan Abâd

Şamahi, Celâyirler, Altınordu Şirvan Şahlar, Karakoyunlular, İran Şahları, Osmanlılar
Dâru's- Saltanati'l- Şamahi: Saltanat Evi Şamahi

Şehristan, İlhanlılar
Ruşdu Şehristan

Talanga, Hindistan’da
Delhi Sultanları
Melik Talanga

Taberistan, Elburuz Dağları’nın kuzeyinde, İran’ın Mazenderan Eyaleti'ne verilen isimdir.
Abbasîler, İran Şahları
Dârü’l-Mülk Taberistan: Saltanat Evi Taberistan

Tağlakpur, Bengal'de
Delhi Sultanları
Arka Tağlakpur
Nüzhet Tağlakpur
İklim Tağlakpur

Tahran, Celâyirliler, İran Şahları
Dâru's- Saltanati'l- Tahran: Saltanat Evi Tahran,
Dâru'l-Hilâfeti't-Tahran: Hilâfet Evi Tahran

Taiz, Yemen'de
Eyyubîler, Benî Resul, San'a İmamları
Hıns Taiz: Taiz Kalası

Taraz, Türkistan’da
İlig Hanlar, Samanîler
Beledî Taraz

Tattah, Hindistan'da
Delhi Sultanları, Duranîler
Dârü'c- Cihad Tattah: Savaş Yeri Tattah

Tartusa, İspanyada
Tartusa, Dania Kralları
Medineti Tartusa: Tartusa Şehri

Tebriz, İran'da
Dâru's-Saltanati Tebriz: Saltanat Eri Tebriz
Medineti Tebriz: Tebriz Şehri

Tekrit, Dicle'nin sağ kıyısındadır.
Medineti Tekrit: Tekrit Şehri

Tercan, Erzurum'un güney-batısındadır.
İran Moğolları
Dârü'l- Âmân Tercan: Emniyet yeri Tercan

Tel Ermen, (Koçhisar, Kızıltepe), Düneysir’in doğusundadır.
Artuklar, Mervanîler,

Tiflis, Gürcistan'da
Zentler, Abbasîler, Emevîler, İran Moğolları, İran Şahları, Osmanlılar
Şehri Tiflis
Medineti Tiflis: Tiflis Şehri

Tilimsan, Cezayir'de
Muvahhidî, Marinîler, Ziyanîler, Osmanlılar
Medineti Tilimsan: Tilimsan Şehri

Tirmiz, Özbekistan'ın güneyinde, Amuderya'nm kuzey-doğusunda
Abbasîler, Samanîler, Çağataylar, Timurîler
Mediııetü'r- Rical Tirtniz: Erkekler Şehri Tirmiz

Tokat, Benî Eratna, İran Moğolları, Osmanlılar
Dâru’n- Nusret: Yardım Evi

Tuleytıla, Toledo, İspanya’da Madrid'in 91 km. güney-doğusunda
İspanya Kralları, Toledo Kralları

Ucayin, Hindistan'da
Delhi Sultanları
Dâru’s-Sah

Udapur, Hindistan'da
Delhi Sultanları
Mehmed Abâd

Urfa (Ruha, Edessa), Güney-doğu Anadolu'da, Diyarbakır'ın 145 km. güney batısında, 2 tepe arasındadır.
Emevîler, Abbasîler, Eyyubîler, Osmanlılar

Utrar (Otrar), Türkistan'da
İran Moğollan, Çağataylar
Medineti Utrar: Utrar Şehri
Beled Utrar
Beledeti Utrar

Yezd, İran'da, İsfahan'ın 329 km. güneydoğusunda
Timurîler, Çağataylar, Atabeğler, Akkoyunlular, İran Şahları
Dârü'l- İbade Yezd: İbadet Evi Yezd

Zehra (Ez- Zehra), Ispanya'da Cordova yakınında
İspanya Emevîleri
Medinetü'z- Zehra: Zehra Şehri

Zencan, İran'da
İran Şahları
Dâru's- Saadet Zencan: Mutluluk yeri Zencan

Zerenc, Sicistan'da
Emevîler, Abbasîler, Saffarîler, Tahirîler, İran Moğollan
Medineti Zerenc: Zerenc Şehri

* Konumuzun bu kısmını, Brüksel'deki "Milletlerarası Nümizmatik Kongresi ne sunarken ileride bir kitap halinde yayımlamaya çalışacağımızı bildirmiştik. Dinleyenlerimizden bazıları da kitabı bekleyeceklerini söylemişlerdi; biz de o zaman, onlara istediklerini gerçekleştireceğimiz haberini vermiştik. Çalışmamızın mükemmel olduğunu söyleyemeyeceğiz, ama biraz olsun, bu sahada çalışanlara fayda sağladık ise sevineceğiz.
Bizlere yardımcı olan ve huzurlu, sağlıklı çalışmamızı sağlayan, değerli Prof. Dr.’lar Hüsrev Hatemi. Aytekin Erdağ, Ergin Eker. Ertuğrul Göksoy, Halil Pazarlı, Nevzat Baban. Ertuğrul Taşan, Ayten Altıntaş, Zuhal Özaydin, Hanzâde Doğan, İbrahim Süve, Mithat Bıyıklı, İbrahim Sertel, Yahya Baca, Başhemşire İlknur Yılmaz ve arkadaşlarına ve Hemşire Emine Erol'a teşekkür etmeyi kendilerine ödenmesi gerekli bir borç biliriz.

Kaynaklar

  • AHMET HAMİT - MUSTAFA MUHSİ, Türkiye Tarihi, İstanbul, 1926.
  • AHMET TEVHİT, Meskûkât-ı Kadime-i İslamiye Katalogu
  • ADNAN ERZİ, "Türkiye Kütüphanelerinden Notlar ve Vesikalar I", Belleten Cilt XIV, Sayı 53, 1950.
  • ANTONIO PRIETS, Y. Vives les Reyes de Taifas, Madrid, 1926.
  • ----- , Daire-i el-Maarif el-Islâmiye, Cilt 5.
  • EMİR ŞEKİP ARSLAN, Hidasat el- Tarih el-Endülüs, Lübnan, 1983.
  • E. VON ZAMBAUR, Die Münzprägungen des Islams, Wiesbaden, 1968. , Hatib-i Bağdadi, Cilt 1.
  • HALİL EDHEM, "Anadolu'da İslâmi Kitabeler", Tarih-i Osmanî Encümeni
  • Mecmuası, 5, Numara 27.
  • ---- , T.O.E.M., Cilt 1 Karamanoğulları.
  • ---- , İslâm Ansiklopedisi, Cilt 2,3,6,7,12/1,13.
  • İBRAHİM H. KONYALI, Alanya, 1946.
  • İBRAHİM-CEVRİYE ARTUK, İstanbul Arkeoloji Müzesi Teşhirdeki İslâmi Sik-keler Kataloğu,1974.
  • ---- , İbn el-Esir, el-Kâmil Fi't Tarih, Cilt 5.
  • ---- , İbn el-Batuta Seyahatnamesi 2. Tab'ı, 1322 Mısır Basması, Cilt 1.
  • ---- , ibn el- Batuta Tuhfet el-enzar fi Garaib el- Emsar ve Acaib el-Esfar, 2.
  • Tab'ı, Cilt 2, Mısır, 1322.
  • İSMAİL GALİB, Takvim-i Meskûkât-ı Selçukiyye, 1307.
  • KADI AHMET NİĞDELİ, El-Veled el-Şefık, Fatih Kütüphanesi, Numara 4519.
  • S. LANE-POOL, Düvel-i İslâmiye, Mütercimi Halil Edhem, İstanbul 1927.
  • ---- , Tarih-i Osmanî Encümeni Mecmuası, Denizli.
  • W.H. VALENTINE, Modern Copper Coins of the Muhammedan States, London, 1911.
  • ---- , Aynı Eser, Part 1 ve 2, 1322, London, 1914.
  • YAKUT-U HAMAVÎ, Mucemu'l-Buldan, Beyrut, Darsadır, Cilt 2.