RAUF DENKTASH at the United Nations - Speeches on Cyprus, (With an Introduction by Michael Moran), Huntingdon, Cambs. UK, The Eothen Press, 1997, XXII + 378 p.
The Eothen Press, 1993 yılından beri münhasıran Kıbrıs Sorunu üzerine yaptığı yayınlarla, bir yandan bilimsel ve belgesel olarak Kıbrıs davamıza destek verirken, bir yandan da, bu İngilizce yayınlarla Kıbrıs sorununun iç yüzünü dünya kamuoyuna tanıtmaya çalışmaktadır. Burada tanıtmaya çalışacağımız bu kitap ise, yayının 5'inci kitabı olmaktadır. 4'üncü kitap olan ve yine I997'de yayınlanan Dr. Salalhi R٠ Sonyel'in "Cyprus: The Destruction ofa Republic - British Documents, 1960-1965" isimli ilginç incelemesinin tanıtımını BELLETEN'in 235 sayısında yapmıştık.
Tlie Eothen Press, bu yılın ikinci kitabi olarak "Rauf Denktaş at the United Nations"1 yayınlamış bulunmaktadır. Eserin muhtevasına girmeden önce hemen bir noktayı belirtmek gerekiyor: Sanırız kitabin ismi, muhtevayı tam olarak yansıtmamaktadır. Kitabin ismine bakıldığında, Rauf Denktaş’ın Birleşmiş Milletler'de yaptığı konuşmaları biraraya getiren bir yayın sanılmaktadır. Halbuki kitap üç kısımda meydana gelmektedir. Rauf Denktaşın, "The Cyprus Problem" başlıklı (p.vii؛-xv) başlıklı ve 1931 ,den günümüze kadar Kıbrıs Sorunu'nun kilometre taşlarını veren Önsöz'ü dışında, kitabin birinci kısmı, halen Kuzey Kıbrıs’ta ikamet eden tanınmış Ingiliz Profesörü Michael Moran’ın 121 sayfalık bir incelemesini ihtiva etmektedir. Bu inceleme esas itibariyle iki bölüm olup, birincisi 19O4-1905'te Türk toplumunun anayasal !laklarından nasıl yoksun bırakıldığını, ikinci kısım ise 1974 deki müdahalemizi ve Türkiye'nin federal sistem arayışını ele almaktadır. Şu şekilde ki, bu iki donemde Rauf Denktaş’ın özelikle Birleşmiş Milletler'de yaptığı konuşmalar çerçevesinde olayların akışı incelenmektedir. Bu konuşmaların ve konuşmalar çerçevesindeki gelişmelerin çok güzel tahlil edilmiş olduğunu özellikle belirtmek isteriz. Tabiî, bu arada, Kıbrıs Türkü'nün davası da bilimsel ve kamili olarak savunulmaktadır. Tabiî bundan dalma önemlisi. Profesör Moran'ın, Kıbrıs konusundaki tutumu ve davranışları sebebiyle Birleşmiş Milletler'i iyice hırpalamasıdır. Profesör Moran, Denktaş’ın kendisinin karamsarlığına rağmen, B.M.'deki konuşmalarının gayet etkili ve faydalı olduğu görüşünü ifade etmektedir.
Kitabin ikinci kısmında (p. 122-248), Rauf Denktaş’ın 19Ü4-1984 yıllan arasında B.M.Güvenlik Konseyi’nde yapmış olduğu 11 konuşmanın metni yer alınmaktadır. Yani bu kısım tamamen belgelerden ibarettir.
Üçüncü kısmında da belgeler yer almakta ise de, bu belgeler, konuşma metinleri olmayıp Kıbrıs Sorunu ile ilgili önemli belgelerdir. Mesela Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluşu ile ilgili 1900 antlaşmalarının (Garanti, ittifak ve Tesis Antlaşmaları gibi) metinleri, 1904-1984 arasında Birleşmiş Milletler'de alınmış olan bazı önemli kararlar, 1905 Martındaki Galo Plaza Raporundan bazı önemli alıntılar, Rauf Denktaş’ın başta B.M. Genel Sekreteri olmak üzere baz, hükümet başkalarına mektupları gibi. Bu belgeler de 12 kışımda kitaba yerleştirilmiş bulunmaktadır.
Kitabin İçeriği ve genel yapısı bu olunca, kitabin adındaki "Speeches on Cyprus", kanaatimizce yanlış veya fazla olmaklardır Bu ikinci isim ile, kitabin sanki sadece Rauf Denktaş’ın konuşmalarından ibaret olduğu izlenimi meydana gelmektedir. Bu ikinci başlığın "Speeclies and Documents on Cyprus"şeklinde olması daha doğu olacaktır. veya bu ikinci başlığı hiç koymadan, "Rauf Denktaş at the United Nations"veya Profesör Michael Moran'ın incelemesini de gözönünde tutarak, "Rauf Denktash and tie United Nations"demek daha doğru olabilir kanısındayız.
Profesör Michael Moran'ın 121 sayfalık mükemmel tahlil ve incelemesi ve Denktaş'ın konuşma metinleri ve diğer belgelerle, The Eothen Press, Kıbrıs Sorunu'nun bilimsel ve belgesel kaynaklarına son derece önemli ve değerli katkıda bulunmuş olmaktadır.
FAHİR ARMAOGLU