ISSN: 0041-4255
e-ISSN: 2791-6472

İlber Ortaylı

Anahtar Kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, Ulema, II. Mahmut Reformları, Khitat

The Ulemâ in Modern History “Asian and African Studies”, îsrael Oriental Society, vol 7, 1971. Ed. Gabriel Baer, 275 sahife. (A 111 - 5999)-

Osmanh İmparatorluğunda ulemanın durumu sadece klasik devir İslam devletlerinin ve toplumunun etüdüyle anlaşılacak gibi değildir. Ulemanın gerek eğitim gerek meslekteki terfi ve geçişleri, bundan başka bu sınıfın toplum talihinde oynadığı rol farklılıklar göstermektedir. Bu nedenle Osmanlı ulemasının bütün imparatorluk sathındaki durumunu ele alan monografik çalışmalar konuyu anlamakta yararlı olmaktadır. İsmi geçen derlemede, Uriel Heyd’in ulema sınıfının alt tabaka üyeleri vc seçkin grubun arasındaki farklılığa işaret eden yazısından hareketle, Avigdor Lcvy, II. Mahmut reformları döneminde alt tabaka üyelerinin resmi politikaya karşıt tutumlarının gelişimini ele almaktadır, (s. 13-41) Gene Moshe Ma’oz Suriye şehirlerindeki zengin ulemanın durumunu ve bu reform döneminde bunların kitle ile çatışmasını ele almaktadır, (s. 77-88) Shahcd ise Mısır’daki ulemanın, sosyal kökeni hakkında başlıca Mubarak'ın “Khitat” eserine başvurarak yaptığı araştırmayı sunuyor. Ona göre Mısır uleması çoğunluk köy ve küçük şehir kökenlidir (s. 41-76).

Derlemedeki diğer makaleler İslâm ülkelerinde ulemanın çağdaş rolünü ve toplumsal yerini ele almaktadırlar. Bunların arasında çağdaş İsrail’de kadılar ve şeriatı ele alan Aharon Layish’in makalesi ilginçtir. Burada İsrail mevzuatı ile İslâm Hukuku arasındaki uzlaşma ve çelişmeler genel olarak ele alınmaktadır, (s. 237-272).