Abu Al-Rayhan Al-Bayrûnî 362/973 - Ca. 443/1051
F. A. Şamsi
Anahtar Kelimeler: Al-Bayrûni, Mahmud Gaznevî, al-Maymandî, Gazneli Mahmut, Harizm
Özet
Al-Bayrûni, çağdaşlarına bilgi vermek ve kendisinden sonra gelecek kuşaklara bin yıl önce olabileceğince çok bilgi bırakmak için yarım yüzyılı aşkın bir süre çaba harcamıştır. Ama, birçok karanlık soruna öylesine çok ışık tutan bir adamın yaşamı ve yaptıkları konusunda her türlü yarı-gerçek ya da gerçek-dışı şeyler söylenmiştir. Kuzey-batıdaki al-Jurjâniyah'dan güney-doğuda Sind'de (olduğu varsayılan) (gerçekte varolmayan) Bayrûn kentine dek heryerde doğduğu söylenmiştir; hem Sünni hem Şii olarak doğmuş, Şii ve ismaili bilgileri açıklığa kavuşturmuş; aynı zamanda hem Ghaznah (Gazne)'lı Mahmud'un candan dostu olmuş, hem onunla iyi ilişkiler içinde olmamış; Mahmûd tarafından hapse bile atılmış; tam altı ay, onu bağışlatmak için Mahmud'un iyi bir zamanım kollayan Vezir Ahmad ibn al-Hasan al-Maymandî tarafından kurtarılmış; buna karşın, ancak kendisine karşı olan al-Maymandî'nin ölümünden sonra Mas'ûd'un lutfuna erişmiş; hem Khwârizm-Şâh (Harizm-Şah) 'Alî ibn al-Ma'mûn'un çağrısı üzerine Jurjân'a dönmüş; Hindistan'da kırk yıl, ya da ancak onüç yahut on yıl yaşamış; buna karşın, birkaç kez Hindistan'a gitmiş, ama orada uzun süre kalmamış; Sanskritçeyi hem Hindistan'da, hem Kâbul'da, olasılıkla da Khwârizm' (Harizm)'de öğrenmiş; "Bayrûn" denilen bir yerde doğduğu, Khwârizm ya da bu ülkenin başkentinden olmadığı ya da Khwârizm'de çok kısa bir süre yaşadığı için, kendisine al-Bayrûni adı verilmiş vb. Bu görüşlerin herbiri için aynı ölçüde yetkili kaynaklar var.