ISSN: 0041-4255
e-ISSN: 2791-6472

Fahri Ç. Derin

Anahtar Kelimeler: Tüfengçibaşı Ârif Efendi, III. Selim Devri, III. Selim Islahatları, Nizam-ı Cedid, IV. Mustafa

Özet

Osmanlı tarihinin III. Selim devri ve onu takip eden ıslahat teşebbüsleri ile dolu, buhranlı günlerini hikaye eden eserler arasında, Tüfengçi-başı Ârif-Efendi Tarihçesi adıyle tanınan eser, hiç şüphesiz, orijinal kaynaklardan biridir. Eserin yazarı olan Mehmed Arif Efendi, Ankaralı veya başka bir söylentiye göre de İzmirlidir. Fatin Tezkiresi'ne göre, h. 1171 (1757/1758) yılında doğmuş olup İstanbula gelerek sarayda eğitim ve öğrenim görmüştür. Cabi Said Efendi'de bulunan bir kayıt da bunu doğrular niteliktedir. Arif Efendi, sonradan ilmiye sınıfına geçmiş, 1230 (1815)'da Yenişehr-i Fener, 1232 (1817)'de Edirne kadılıklarında bulunmuş, 1239 (1823/1824)'da Mekke, 1242 (1826/1827)'de İstanbul pâyelerini kazanmıştır. Ölümü, 12 Şevval 1243 (27 Nisan 1828)'tedir. Arif Efendi, eserinde, III. Selim devrinde ihdas edilen Nizam-ı Cedid ıslahatına kısaca dokunduktan sonra, Kabakçı isyanı diye anılan isyanı, III. Selim'in hal ve IV. Mustafa'nın cülüsunu ve saltanatının ilk günlerini oldukça ayrıntılı bir şekilde anlatmakta ve olayları 22 Şaban 1221 (4 Ekim 1806) gününe kadar getirmektedir. Arif Efendi'nin olaylara bizzat tanık olması, eserine önem kazandıran hususlardan biridir. Bu bakımdan, Cevdet Paşa'dan başlayarak bu devri inceleyen yazarlar, onun eserinden yararlanmışlardır.