Konumuzu kapsayan 7 adet sikkenin beşi 1951 yılında Acemhöyük’te bulunmuş ikisi satın alınmıştır.
Sikkeleri devirlerine göre sıralayacak olursak en erkeni Kelenderis’te basılmış M.Ö. 450-400 yıllarına ait gümüş staterdir.
Diğer 4 adet sikke Sarıkaya sarayının güneyindeki Hellenistik evlerin enkazında bulunmuştur. Bunlar, Kayseri’de basılmış ve Roma İmparatoru Severus Alexander’e (M.S. 222-235) ait şehir sikkeleridir.
Satınalınan sikkelerden biri Roma İmparatoru Probus’a (M.S. 276- 282) ait antoninianus olup Antakya’da basılmıştır. Diğeri Bizans İmparatoru Michael IV( M.S. 1034-1041) e ait follistir.
KELENDERİS SİKKESİ
Bu sikke Acemhöyük’ün Hatipler sarayının satıh toprağında bulunmuştur. Sayın Hocam Prof. Dr. Nimet Özgüç’ün nazikane bildirdiğine göre Acemhöyük geç seramiği arasında M.Ö. IV. yüzyıla ait seramik de vardır. Bu ilerde Kelenderis sikkelerinin ait oldukları katlarda bulunabileceği ümidini vermesi bakımından Acemhöyük geç katlarının tarihlenmesinde faydalı olacaktır.
Kelenderis (Eski Tschelindre) Kilikya bölgesinde ve Akdeniz sahilindedir. Bugünkü adı Gülnar ilçesi Aydıncık kasabasıdır.
Bu şehrin erken devir sikkeleri kesinlikle Pers tarzında ve bir defada basılmış olup aşağı yukarı M.Ö. V. yüzyıl sonlarına aittir.
Pers stater ve tetrabolslannın ön yüzlerinde yandan tasvir edilen bir süvari bulunmaktadır. Daha erken örneklerinde süvari attan iner gibi görülmektedir. Bu, yandan tasvir edilen resmin zorluğundan dolayı böyle gözükmektedir[1]. Bizim sikkemizin ön yüzü de tamamen bu tarife uymaktadır.
No. 1
Kazı No. ve tarihi: Ac.j.114, 1971
Devri ve cinsi: M.Ö. 450-400, Gümüş stater
Ağırlığı ve ölçüsü: 10,200gr., 21X5 mm. \
Ön yüzü: Sola doğru at üzerine yandan binmiş ve sol elinde kamçı tutan çıplak süvari. Sağ eli ile atın dizginini tutar. Altta yatay çizgi. Etrafı noktalarla çevrilidir.
Arka yüzü: [K] E Λ E N
Incuse içinde sola doğru çömelmiş, başını geriye çevirmiş keçi. Üstte sarmaşık yaprağı.
(Lev. I, Res. 1)
ROMA SİKKELERİ
Bunlar Kayseri’de basılmış şehir sikkeleridir. Bilindiği gibi şehir sikkeleri, Roma İmparatorluğu’nun Grek şehirleri tarafından, mahalli ihtiyaçları karşılamak üzere basılan bronz sikkelerdir. Bu sikkeler o şehir devletinin tarihi, ekonomisi, sanatı, dini ve sosyal olayları hakkında bilgi veren arka yüz tipleri ile bilhassa çok ilginçtirler. Bu arka yüz resimlerinde o şehrin önemli binaları, eski tanrılarının kült heykelleri, büyük sanat eserlerinin kopyaları görülür.
Kapadokya kıratlığının merkezi olan Kayseri’de basılmış sikkeler üzerinde; Argaios (Erciyes) dağı ibadeti, ilahlar adına yapılan şenliklerle birleştirilir. Bu kutsal dağ, genellikle arka yüz tipleridir. Bazen mabed üzerinde veya içinde, bazen de sunak üzerinde görülür[2].
I. SEVERUS ALEXANDER (M.S. 222-235)
Asıl adı Alexianus olan M. Avrelius S. Alexander, Severuslar Sülalesinin son imparatoru olup 221 de kuzeni Elegabalus tarafından evlât kabul edilerek kendisine Caesar unvanı verilmesiyle bu tarihten itibaren Caesar, 222’den 235’e kadar da Avgustus olarak Roma ve Roma’ya bağlı şehirlerde sikke bastırmıştır[3].
Elimizdeki Kayseri darpları imparatorluğunun 1. ve 3. yıllarına aittir[4].
No : 2
Kazı No. ve tarihi: Ac.j. 118, 1971
Devri ve cinsi: Severus Alexander (M.S. 222-235), Bronz
Ölçüsü: 25x3.5 mm. ↑
Ön yüzü: [MAYPHC]ϵOV [AΛΞANΔPOC] İmparatorun defne çelenkli ve drapeli büstü sağa dönük. Solda, içinde şua taçlı baş bulunan damga. (Konturmark)
Arka yüzü: [ΜΗ T ΡΟΠΟ] KAICAPI
Sunak üzerinde Erciyes dağı. Sunak gövdesinde ϵ TA (1. yılı)
(Lev. I, Res. 2)
No: 3
Kazı No. ve tarihi: Ac.j. 117, 1971
Devri ve cinsi: Severus Alexander (M.S. 222-235), Bronz
Ölçüsü: 26.5X3.5 mm ↑
Ön yüzü: [ΜΑΥΡΗ] CϵOY [Η] ΑΛϵΞ [ANΔPOC]
İmparatorun defne çelenkli, drapeli ve zırhlı büstü sağa dönük. Sağda, içinde şua taçlı baş bulunan damga.
Arka yüzü: MH T ΡΟΠ KAICAPI
Sunak üzerinde Erciyes dağı ve tepesinde yıldız. Sunak gövdesinde ϵTA
(Lev. I, Res. 3: Lev. II, Res. 3)
No: 4
Kazı No. ve tarihi: Ac.j. 116, 1971
Devri ve cinsi: Severus Alexander (M.S. 222-235). Bronz
Ölçüsü: 27X4 mm. ↑
Ön yüzü: [MAYPHCEOV ΑΛΞϵANΔPOC]
İmparatorun şua taçlı büstü sağa dönük. Çenesi hizasında içinde şua taçlı baş bulunan damga.
Arka yüzü: [ΜΗΤΡΟΠΟ KA] ICAPI
Sunak üzerinde Erciyes dağı. Sunak gövdesinde ϵTA
(Lev. I, Res.4)
No. 5
Kazı No. ve tarihi: Ac.j.115, 1971
Devri ve cinsi: Severus Alexander (M.S. 222-235), Bronz
Ölçüsü: 21X3 mm. ↑
Ön yüzü: AYKCϵOYH ΑΛΞϵANΔPOC
İmparatorun defne çelenkli başı sağa dönük.
Arka yüzü: MHT POΠOKAIC
Üç adet bağlı buğday başağı demeti. Altta ϵΤΓ(3. yılı)
(Lev. I, Res. 5)
PROBUS (M.S. 276-282)
Sikkeleri Roma ve Roma dışındaki bazı şehirlerde basılmıştır. Elimizdeki sikkesi bronz antoninianustur[5].
Anoninianuslar ilk defa 215’te Caracalla zamanında, para enflâsyonunun tehlikeli durumuna çare olarak bastırılmıştır. Devlet denariusdaki gümüşün değerinin düşmesini önlemek için para ağırlıklarını azaltma yolunu seçmiş ve iki denariusdan ağırlıkça daha az olan antoninianuslarla denariusu bir müddet kurtarmıştır[6]. Fakat, içindeki gümüş miktarı gittikçe azalan antoninianuslar Gallienus (M.S. 253-268) zamanında artık gümüş kaplama, hatta bronz haline gelmiş, Constantinus I (M.S. 307-337) zamanında tamamen kaldırılmıştır. Orijinal ağırlıkları 5,45 gr. olan antoni nianuslarda imparatorlar şua taçlı, imparatoriçeler hilalli olarak gösterilmiştir[7].
No. 6
Kazı No. ve tarihi: Ac.j.119, 1971
Devri ve cinsi: Probus (M.S. 276-282), Bronz Antoninianus
Ölçüsü: 22X2 mm.
Ön yüzü: IMPCMAVRPROBUSPFAVG
İmparatorun şua taçlı ve drapeli, zırhlı büstü sağa dönük.
Arka yüzü: CLEMENTIAT EMP
Probus, askeri kıyafetli, ayakta, sağa dönük, sol elinde ucunda kartal bulunan asa tutar. Sağ eliyle Jüpiter’den dünyayı alır. Jupiter, ayakta, çıplak, mantosu omuzundan sarkar. Sol elinde asa tutar.
Sahada: A/ xxı
(Lev. II, Res. I)
BİZANS SİKKESİ
Bu devir sikkeleri monoton ve birbirinin eşi olan tiplerle doludur. 11. yüzyıldan itibaren Bizans devletinin zayıflamaya başlamasiyle sikkeler daha da bozulmuştur. Üzerindeki yazılar önce saf Lâtince iken, sonra Lâtincenin yanında Grekçe harfler de yer almaya başlamış, daha sonra da yazı ve dil tamamıyla Grekçe ve Lâtince karışımı, karışık bir dil ve yazı halini almıştır[8].
Bronz sikkelere ilk defa Anastasius 1 zamanında M.S. 498’de yapılan bir reformla Follis adı verilmiştir.
MICHAEL IV Paplagonicus (M.S. 1034-1041)
Bizans devrinin sikke özellikleri, bu imparatorun sikkelerinde de mevcuttur. Follisleri tek tip olup ön yüzde İsa portresi, arka yüzde basamaklı haç aralarında yazılar görülmektedir[9].
No: 7
Kazı No. ve tarihi: Ac.j. 121, 1973
Devri ve cinsi: Michael IV (M.S. 1034-1041), Bronz Foilis
Ölçüsü: 28X2 mm. ↓
Ön yüzü: [ϯϵMMA NOVHΛ]
İsa’nın sakallı büstü cepheden, Başı haleli, haçların arası □, tunik ve manto giyili, İncili taşır. İncilin kabı ⁙ süslüdür.
Arka yüzü: Sağ ve solda IC XC
Basamaklı haç içinde
(Lev. II, Res. 2)
