Anadolu'nun en eski yazılı vesikalarım teşkil eden ve sayılan 20.000'İ bulan Kül tepe tabletlerinin ticari muhtevalı olduğu bilinmektedir. Bununla beraber belgeler; çok az nisbette doğnrdan, fakat büyük çoğunlukla dolaylı olarak bölgenin ve donemin (yaklaşık olarak M.ö. 19. yüzyıl) siyasi, sosyal, hukuki ve coğrafi hususları hakkında da bilgi vermektedirler. Bu belgelerde, kolelik muessesesi ve kole satışları hakkında bizi teferruatlı bir şekilde aydınlatan ifadelere de rastlanmaktadır. Bu tür belgeler, daha once tek tek İşlenmiş metinler halinde iken, son zamanlarda Hecker, ve özellikle Kienast؛ tarafindan toplu halde ele alınarak değerlendirilmiş ve istatistikleri yapılmıştır. Konu üzerinde bildiğimiz son çalışma Sever’ tarafından yapılmış, meslektaşımız 8 adet yeni belgeyi işlemiştir.
Biz bu araştırmamızda 13 adet orijinal belgenin tamamım; kopya, transkripsiyon, tercüme, yorum ve açıklamalarıyla, aynca 10 adet yeni belgeyi de kısmen ve konuya ışık tuttuğu nispette ele alarak İşlemiş bulunuyonız. Daha once yayınlanmış literatürdeki bilgileri de değerlendirerek, kendi metinlerimizin konuya olan katkılanm ve konu ile ilgili enteresan ya da yenilik getiren ifadeleri vurgulamayı düşünüyoruz.
Bu meyanda, öncelikle bazılarının kole olduğuna ilişkin ifadelet bulunan insan satış fiyatlarım, satışa itiraz edilmesi ya da satıştan vazgeçilmesi ve 2satın alana müracaat edilmesi halinde ödenmesi ؛art koşulan miktarları ve bunların nispetlerini gösteren tablolan sunmak istiyoiuz:
Satış fiyatlan: |
|
|
metin | satılan şahıs | satısfiyatr |
no.3 | am turn | ؛20 eqel gümü |
kts/k 22 |
| 20 " " |
no.4 |
| 30 " " |
no.1 | ocuğuç+am mm | 45 " " |
no.2 | amtum | 60 |
kt a/kll34 |
| 60 |
kt a/k 1277 | wardum | 30 " " |
kt a/k 952 |
| ؛gümü ؛30 " tasfiye edilmi |
ktv/k 65 | ١١ | ؛37,5 " gümü |
no.6 | ١١ | 39 " " |
kt a/k 898 |
| 45 " " |
kt a/k 933 |
| 60 " " |
kt79/k 92 | ahis؛ | 117,5 " " |
no.11 | ocukç erkek | 33 " " |
no.10 | aile | 60 " " |
no.12 | kız | 15 " " |
kt 88/k 1027 | erkek | 10 " " |
no.13 | ,, | 20 " " |
Satıştan vazgeçilmesi ya da kurtarılmak istenmesi halinde odenen fiyatlar ve nispetleri:
metin satılan şahıs | satis fi vati | itiraz fiyau | nispeu |
no.1 am mm+çocuğu | ؛eqel gümü؛ 40 | ؛40 Seqel gümü | 1/1 |
no.2 amtum | 60 " " | 240 " " | 1/4 |
kt t/k 32 wardum | - | 120 " | — |
1« a/k 898 " | 45 | 45 " " | 1/1 |
أ ” ” ’٠ | 45 " " | 90 " " | 1/2 |
(parayı kole öderse)
no.11 erkek çocuk | " 45 çeqel gümü؛ 33 | 1/1,35 |
kt v/k 125 aile | 60 | — |
Şimdi metinlerde geçen köle satışı ve kölelik miiessesesi ile ilgili olan ilginç ve kayda değer bilgileri başlıklar halinde sunuyoruz:
Satılanların hürriyetlerine kavuşma şardan
Kt a/k 898 nolu tablette (Sever, no.2) yerli Sikuwa'nin bedeli olan 45 Seqel gümüşün bayan iätar-bäâti tarafından yerli Hanuwa'nin oglu Subili'ye ödendiği, sermayedann ya da herhangi bir kimsenin onu hürriyetine kavuşturmak istemesi halinde satış fiyatım îstar-bââti'ye iade edeceği, köle bizzat ödemeyi yapmak isterse satış fiyatının 2 katim vermesi gerektiği kaydedilmiştir. Kt v/k 65 nolu belgede (Sever, no.7) 37,5 ؛e٩el'e satılan yerli İnar'a kendini bağımsız kılmak istemesi halinde ayni parayı ödemesi şartı koşulmuştur. Kt v/k 125 nolu metinde (Sever, no.8) Labara adil yerli bayanın Subianika ve kızı Sarika'yi belirtilmeyen fiyatla Asurlu ÄSsur-bël-awätim'e sattığı ve sati1 anların Labaraya müracaat etmeleri halinde 1 mina gümüş ödeyecekleri kaydedilmiştir. Bu konudaki diğer örnekler Kienast, no.11 ve 12'dedir.
Satış şartlan
Kt v/k 65 metninde; ağabeyi HaSui ve annesi Kudida tarafından 37,5 ؛eqel'e satılan İnar'ın, satıldığı Tarmana'nm evinde kendisine iyi davranılm azsa satış fiyatım iade ederek geri dönmesi, iyi davramlması halinde ise Tarmana'nm kölesi olarak kalması şartıyla satıldığı kaydedilmiştir. Kt a/k 933 nolu tablette (Sever, no.3) Itarmalak'ın imdilum tarafından Enlil-bani'ye 1 mina tasfiye edilmiş gümüşe 2 yıllığına satıldığı kaydedilmiş, Enlil-bani'nin bu süre zarfında parayı iade edip kölesini geri alacağı, aksi takdirde kölenin imdilum’a kalacağı belirtilmiştir. Bu hususta Kienast, no.37 bir başka güzel örnektir.
Kölelerin Rehin Tutulması
Kadın ya da erkek kölelerle, uşakların alacağa karşılık rehin tutulduklarina dair pekçok örnek bulunmaktadır. Mesela, iki Asurlu arasındaki prob lem ile ilgili liukuki bir belge olan Kt 88/k 306'da alacaklı âü-Suen'in borçlu AsSıır-nada'nın miktan belirtilmeyen alacağına karşılık iki eşeğini, kadın kölesini ve uşağını alıkoyduğu kaydedilmiş, muhtemel zararına karşılık bunları alacağı ifade edilmiştir. Kt a/k 1163 no.lu metinde, Ela'mıı Asıır'da iliemüqï'ye be'ulätum olarak verdiği 43 seqel tasfiye edilmiş gümüş ile ilgili olarak borçlunun kadiri kölesi Ummî-tâbat'm rehin tutulduğu belirtilmektedir. Kt a/к 1224de ise, Uşur-؛aAs؛ur'un Епііат-ilï'de 36 ٤e٩el tasfiye edilmiş gümü؛ alacağında,) dolayı ІІІ-iddin'i alıkoyduğu kaydedilmiş ve paranın iadesi halinde kölenin geri gönderileceği ifade edilmiştir. Bu hususta diğer yayınlanmış omekler Kienast, S.93, 3 f, g ve S.99, 2 У'dedir.
Kolelerinbe'uiatum olarak verilmesi
5 no.lu metnimiz, idna-Assur'un kızı Basa'ya ait sayılan malların Kikazu'nun oglu Adad-rabi'ye be'ulatiim4 olarak verildiğini kaydetmektedir. Bu mallar arasında ilk defa gorünen bir de kadın kole bulunmaktadır.
Fertlerden birinin ailesi tarafìndan satılması
Ailelerin, herhalde ekonomik sıkıntılardan dolayı bazr aile fertlerini satmak zorunda kaldıklarına dair belgeler mevcuttur. 11 nolu metnimizde ilaliskan annesi Wanialka ve yakınlığı bilinmeyen Sezur'ıın kızı Kanakana tarafından 33 ؛eqel karşılığında Tepula'ya satıldığı kaydedilmiştir. Satışı yapanlann, çocuğu geri almak istemeleri halinde 45 seqel iade edecekleri belirtilmiştir. Yukarıda kullandığımız Kt v/k 65 no.lu metinde ise Inar, annesi Kudidave ağabeyi HaSui tarafìndan 37.5 ؛eqel gümüş karşılığında satılmıştır. Kienast, no. 17 metni de bu konu ile ilgilidir.
Ailelerin tamamının satılışı
10 no.lu belgemizde Subiahu ve karısı Kabzia'nm bedeli olan 1 mina gümüşün Puzur-Aur tarafından, zarfın 2. satırına gore rabi simmiltim' in kardeşi olan Zaha'ya ödendiği kaydedilmektedir. Tabletin 11. ve zarfın 13. satırından çocukların da satışa dahil olduğu anlaşılmaktadır. Kt v/k 125 no.lu metinde ( Sever, no.8) LabarSa'nın. Habia'nm karısı Subianika ve kızı Sarika'yi Aü؛ur-bël-awätim'e sattığı kaydedilmiştir. Bu konuda Kienast, no. 18 ve 37 diğer örnekleri teşkil etmektedir.
Wdum'lann statüleri ve rolleri
Wardiim, sadece "Kole" manasında değil fakat "Hizmetçi, memur" karşılığında da kullanılmıştır. 8 no.lu metnimizde Kasuka tarafìndan hakkında dava açılan Türam-ilî, "Kura ailesinin hizmetlisi/ memuru" olarak kaydedil-
‘ be'ulatum hakkında bkz.: Kienast, JCS 41989) ا) S.8695 ve AKT I S.22 st.10.
YENİ BELGELERİN İŞIĞINDA ESKİ ANADOLU'DA KÖLELİK MLESSESESİ 583 miştir. Тйгат-ііі'піп parayı ödemek İçin rapor istemesi, kanaatimizce, kelimenin bu fonksiyonunu teyid etmektedir. AKT 1 33 (Sever, no.1) metninde kole olarak alman ve Amuristar'a ait olduğu belirtilen İstar-pilah'm "Susa'ya ait 40 seqel gümüşü ücreti olarak aldrğı" ?eklindeki ifadesi, onun kole değil fakat "Memur, İç؛İ" olması gerektiğini ortaya koymaktadrr. Kta/kll!2 metni wardum’larm borçlanmalara güzel bir örnek olup, burada idiabuтип wardiinïu olan Епггат-ііі'піп Uşursa-ASSur'a 2 mina gümüş borçlu olduğu ve 15 hamutum içerisinde ödemesi gerektiği belirtilmiştir. Bu konuda bir başka örnek, Kienast, S.95 1 d'dedir.
Kole ve ev satış belgelerinde geçen yerli memuriyetler
Burada ya da diğer yerlerde kullanılan ya da tartışılalı yayınlanmış rnetinlei’de unvanları veya meslekleri ile tanımlanan pekçok Anadolulu ile karşı1 aşıyoruz. Bu metinlerin bazılarının malıkeme kaydı olmasından, bunların fonksiyonu ile ilgili akla sual gelmektedir. Diğer belgelerde onlar özel kimselei’ olarak görünürler ve unvanları ve meslekleri, belki onlar genelde unvanlan ile tanıııdıklai'i İçin, onları diğerlerinden ayırmak ve tespit elmek İçin zikredilmişlerdir. Eğer bir metinde bu unvan kullanılmışsa üç i Intimal vardır:
- §.A. + Unvan, DUMU Ş.A. veya ahi Ş.A. yerine şahsı tanımlamak İçin kullanılır. Benzer tanımlamalar, ?ahitler, alıcılar, satıcılar vs. Bütün şahıslar İçin yapılabilir ve Inunlann resmi bir fonksiyonu yoktur.
- Unvan veya bazı fonksiyonunu tanımlama, bu şahıslar arasında . ile ilgili olarak geri dönmek", "assumi .... tiiärum" ifadesinin kullanıldığı durumlarda görünür. Genellikle şahıs adi yoktur fakat tusinnum gilni kelimelei' vardır, özel bir insan yada memur değildir fakat ifade onun 1'olünü belki satıcıya yakınlığını gösterir. Bu durumda görfıııen benzer bir kelime de upatinnum' dur.
- Resmi hüviyeti haiz görünen şahıslar, "tasdik etme" diye adlandırılan iqqäü .... rubä'im/іаЫ simmiltim gibi formüllerde geçerler. Onlar, belgeIeri tasdik etme veya uygun görme yetkisine salliptirler. Rabi mahirim "pazai' ağası", köle satışlarında geçen ve tasdik formülü ile karşılaştırılabilir rol oynamış olabilir.
Şimdi kole ve ev satış tnelgelerinde görürıen unvan ve meslekleri alfabetik sira ile sunuyoruz:
alahhinniim, "değirmenci, vekil harç"
Unvan, Kienast, no.23'de Ad isimli bir adamm unvan olarak, CCT I 33b, 20'de bel а/іт'іп hizmednde birisi olarak , bazr metirrlerde ise tahrl ve para toplamaya memur birisi olarak görülür’.
labi alpâüm, "sığırlar başı" (?)
Unvan, Kienast, no.16:21 f. de şahit Kulakula'ya ait bir unvan olarak geçer ve "oberrinderhirten" olarak tercüme edilir.
banilium, "polis" (?)
Kt a/к 952'de (Sever, no.4) görünür. Sik geçmemekte ve lügatlerde i 11üyatla "polis" diye tercüme edilmektedir.
rabi ezzi/eşî, "?"
Kienast, no.lö'da şahitlik yapan Aluthuharsa'nm unvanı olup "oberziegenhirt, oberster der Baume" diye tercüme edilmektedir.
gallâbum, "berber"
Kienast, no.38'de görünür. Şahıs adi olabileceği yolundaki teklif ve geçtiği diğer metinler İçin bkz. BilgiçBayram, AKT 2 no.2 : 10 ve Çeçen, Doktora Tezi no.18: 19.
giibahtum, "(yüksek) rahibe"
3 no.lu belgemizde geçmiş ve ismin yerine kullanılmur.
rabi kalbatim, "köpekler amiri"
Unvan kt v/k 65 metninde (Sever, no.7) geçer. Bu unvan, c. Günbatti' tarafından muhtemelen "Sarayın köpeklerine bakmakla yükümlü gorevlilerin başı" olduğu İfâde edilmiştir. Sahit olarak geçen bu şahsın idari bir fonksiyonu yoktur.
rabi mahirim, "pazar ağası"
Bu unvan, domuz satışı ile ilgili Kienast, no.l5:2'de ve kole satışı ile ilgili olarak da no.29:5'te görünür. Aynca Kt s/k 53,3'te Pirwala'nin unvanı olarak yün satışı ile ilgili olarak geçmektedir.
٥ CAD AI 296a: Veenhof. Festschrift T. özgüç S.525.
- Gunbattt, Kultepe Metinlerinde Geçeri iki Yeni Unvan. X. Türk Tarih Kongresi Bildirileri I (Ankara; 1986) S.465.
rabi nappahim, "demircilei başı"
Unvan Kienast, no.l4'de sadece nappahum olarak, no.37'de ise rabi nappShim şeklinde görünür, idari bir fonksiyona sahip değillerdir.
rabi paÉsürë, "sofracılar başı"
Unvan Kienast, no.l6:20'de şahit Kulakula'ya ait olup, "Truchsess" olarak tercüme edilmiştir.
rabirei, "çobanlar başı"
2 no.lu metnimizde geçmekte olup, Peruwa'ya ait bir unvandır. Metinde hukuki ya da İdaıi bir fonksiyonda goriilmemektedir.
rabi simmiltim, "merdiven başı" (?)
10 no.lu metnimizde rabi simmiltim'in kardeşi olarak görünür ve bir Anadoluluyu niteler. Ayni şekilde TCL 21, 254 (Kienast, no.37)'de genel olarak kullanılan "Ş.A'nın oğlu" ifadesinin yerine kullanılmıştır. Ancak Kienast, no.l8'de rabi simmiltim kralla birlikte belgeyi tasdik eden ve geregini ifeya yetkili bir merci (iqqati otoritesi altında") durumunda-
dır. Kienast, no.9'da da ayni durum bahis konusudur.
rabi sabim, "askerlerin kumandam"(?)
Kt v/k 65'de gorünen Hanu'nun unvam olup rabi sikkatim'in upatinnum lari arasında kaydedilmiştir. Buradan rabi sikkatim'in daha üstün oldugunu anlıyoruz. Unvan ayni zamanda KKS 21 (Kienast, no.23)'de alahinnum olan Ad'in upatinnum'lanndan biri olarak görünür. Bu da alahinnum'un upatinnum ve rabi şabim'den daha üstün olduğunu gösterir.
rabi sukkallim, "baş vezir"
Donbaz ve Veenhof tarafindan7 işlenen ve 4. satırda şahit olarak kaydedilen Kt v/k 152'de geçer. 1317. sanlara gore yerli kole Ad'in fiyatı rabi ^ukkaiiir 'in upatinnum İarına ödenmiştir ve 19-20. satırlarda rabi
7 Unvan meslektaşlarımız tarafından Anatolica XII (1980)'de detaylı olarak işlenmiştir. Son olarak Giubati tarafından Belleten 206 (1989), S.51 ١d.da ele alınmıştır. sukkallim'in upatinnum'İarının adamlarından bahsedilir. .Rab,’ Sukkaliim bizzat belgeyi mühürlemişür, çünki’ı o her nasılsa satıcılarla ifade edilip irtibatlandırılmıştır. Unvanın tercüme edilmesi kolay değildir. Büyük vezir sukkallum rabium veya rabi sukkaliim olurdu. Belki en uygun mana "baş vezir" dir.tusinnum, "kurtarıcı" (?)
Metinlerde en çok kaydedilen ve kole satış belgelerinde kurtarıcı olarak geçen bu unvan İçin bkz. Kienast, no. 5, 7, 9, 19, 29 ve 32. Metnlerde resmi bir hüviyeti olup olmadığını bilemiyoruz. Ayrıca, ev satış senedi olan Kt к/k 35:13(tablet) ve 16(zarf)'da ve Kienast, no. 16 ve 22'de satışa itiraz eden şahislardan biri olarak görünür.
tusinnum a rabi sikkatim, "?"
C.Günbatt! tarafından işlenen Kt a/k 1163 nolu metinde rabisikkatime bağlı ve onun alunda olduğu anlaşılmaktadır. Unvanın rabi sikkatim'in upaOnnum'lanndan biri olduğu görünür.
upatinnum, "(?)"
Kt v/k 152 no.lu metinde؛ upatinnum sa rabi sukkaliim, "baş vezirin upatinnum u" şeklinde ve Kienast, no.23 (KKS 21)'de geçmektedir, ilk metnin 15-16. satırlarında köleyi satin alan, 19-21. satırlarında ise köleyi satan Tarmana'ya parayı iade edecek kimse olarak görülmektedir.
METİNLER
No.l:Kt90/kl20
iki Asurlu arasındaki kadın kölenin satışı ile ilgili bir kontrat olup, satin alan Asurlu kadın, satış sonrası anlaşmazlık olması durumunda satış bedelini aynen ödemesi şartını koşmuştur.
öy. 1. Nu-hu-âa-tum a-ma-sü
Ки-пі-ba-na-a idî-nu-sı
- Bkz. yukarda 11.7.
' Metinde: Su
sa Nu-hu-ati'-іт
Nu-hü-a-tum a-na
5.
û A-âb-sa-lim
2/3 ma-na 5 GIN KÙ RARRAR ta-âS-qt'1-ul ı'ı am-tâm Kü-m-ba-na й
K. 10. ma-raÂbâa-Im
Ay.. ta-âa-am suma
ma-ma-na-a a-na
am-tim'٠û та-гі-sa“ i-tù-wa-ar 2/3 mana 5 GİN KÙ RARRAR
15 a-na A ؛a-lim
і-Sa-qal IGI E-na-A-sr
DUMU Dan-î-li IGI Me-ı a-11'
<DUMU> En-um-A-u
İNuh(u)؛atum kadın kölesi Kurubana'yi verdi, Nuhıısatum'ıın <ko!esi>, Nuhusatum (onu) satu ٦۴؛ (bayan) Aballim 45 seqel gümüşü odedi ve Ab؛allim kadın kole Kurubana ve oğlunu satin aldi. )؛Egei liei'liangi biri katlin köle veya onun çocuğu İçin müracaat edecek olursa, Absallim'e 45 âe٩el gümüş ödeyecek. Dan-ili'nin oğlu Еііпат-A^äur'un huzurunda, EnnumA5؛ur'un <oğlu> Metali'ııiıı huzurunda.
St.l.3,4: Meme göre Nu-hu-Sa-tûm bir erkek ismi olmalıdır. Fakat BIN 6, lO4:2'de geçen Nu-ûh-Sa-tim ise bayan adıdır, isim nuhsu kelimesinden tül'etilmiş olmalıdır: CAD N II s.320b; AHw s.801b.
St. 2,9: Ки-гіі-ba-na, Akadca bir isim olmalıdır ve Kıırııb-Anna olarak tahlil edilmelidir. Fakat yerli isim olması ria mümkündür.
’1) Metinde: tam ‘)Metilde:؛!,
St. 10,13: "Erkek çocuk" anlamrndaki mer'um Eski Asurca'da nadiren mar'um şeklinde kaydedilmiştir.
St. 12: mammana, "baz lan, hiçkimse" anlamrndaki mamman'm varyantrdrr: GAD M I s.200b; AHw s.601a.
No.2: kt 88/k 990
Yerli bir kadrn kolenin Peruwa tarafrndan Asrrrlu birinin karrsma saulışı ile ilgili resikada, kole İçin itiraz olmast halinde satış fiyatrnm 4 kati ödeme yapılacağı kaydedilmiştir.
Oy. | 1. | 1 ma-rıa KU.BABBAR Sri [m] |
|
| Za-pi-za-pî A-na-na |
|
| asa-at Ena-ahDINGIR |
|
| i s-ti Pè-ni-wa |
| 5. | GAL re-i-іт |
|
| DUMU Ta-pu-àa |
|
| ta-âsa-am-si |
|
| lu Pö-ru-wa |
K. | 10. | lu mamaan |
Ay. |
| a-na Zi-pî-zi-pi |
|
| i-tù-wa-ar |
|
| 4 ma-na KU.BABBAR <a-na> |
|
| Anana і-sa-qal |
Sk. | 15. | GA RUBA SA |
؛Enah-ііі'піп karısı Anana, Tapu a nin oğlu çobanlar amiri Peiuwadan (bayan) Zapizapi'yi değeri (olan) 1 mina gümüş (karşılığında) satin aldi. 8Eğer herhangi bir kimse, ister Peruwa, isterse bir başkası Zipizipi İçin itiraz edecek olursa, 34ا mina gümüşü АпапаЧуа) ödeyecek.5؛?
St. 2,1 !:Metnin 2. satırında Zapizapi, 11. satırında ise Zipizipi olarak geçen isim ayni şahsa aittir. EL no.276'da Ennum-Assur'un oğlu Assurâmaram'111 karısı ١’e Assur-belVnin kızı Zİ-BE-Zİ-BE ile meUlimizdeki isim karŞilaşunlabilir.
St.2,14: Anana şahıs adi ayrıca BIN 4, 165:1,2,3; Liv. 8:14; CCT 5,216:6'da ve AKT 1,76:2 (Tablet) ve 8 (Zarf)'de Îdî-Adad'ın karısı olarak geçmektedir.
St.l5: Arka yüzde yazılı olan 4 işaretin kalıntıları açıklama yapmak İçin bize herhangi bir fi kil vermemektedir.
Nr.3: kt n/k 1772
Bu vesika Asurlu bir aileye ait olan bir kadın kolenin satışından bahsetmektedir. idï-Aàsur kölenin ilk sahibi ve satıcısının kızkardeşi adına satış bedelini Kanis'de satın alan Kura'dan almıştır, o, bu yüzden, satışa itiraz etmeyecegine dair söz vermiştir.
Oy. | 1. | KISIB Bu-kà-nim DUMU Su-Sü-eng |
|
| sa 1/3 ma-na KUBABBAR |
|
| şa-rupâ-am sî-im GÉME^m |
|
| sa É Na-âp-li-is |
| 5. | kima |
|
| DUMU.MI Na-âpl-is gU5-ba-âbtim |
K. |
| Idî-A-sür DUMU Babalim |
|
| ina Kà-ni-ìs KUBABBAR |
Ay. |
| il-qé-ü |
| 10. | DUMU.MI Na-âpl-is |
|
| ana Kıı-ra ula |
|
| ta-tû-ar |
؛Sü-Suen'n oğlu Bukanum'un mührü, Naplis'in evine ait kadın kölenin bedeli olan 20 seqel tasfiye edilmiş gümüş hakkında. 5gubabtu-rahibesi olan Naplis'in kızı adına Babalum'un oğlu İdi-Assur Kanis'de parayı aidi. Naplis'in kızı. Kura ıçin müracaat etmeyecek.
St. 7: Ayni şahıslara CCT 2,8:7'de de rastlıyoruz.
Nr.4:kt75/k 35
Bir şahsın Sabanatum adil kişinin kadın kölesi İçin ödediği paraya ve ayni şahsa verdiği pah ali kumaşa ilişkin tuttuğu özel notmr.
öy. 1. 1/2 mana KUBABBAR
ana âî-im GÉME
؛a Sa-ba-na-tìm
аЦй! 1 ku-ta-nam
5. SIG5 ana
âa-ba-na-tim
K a-dî-in
١Sabanatum’un kadın kölesinin bedeli olarak 20 ؛eqel gümüş ödedim. 4iyi kalitede 1 kutan kumaşını da Sabanatum'a verdim.
Nr.5: kt 76/k 2
Bir Asurluya be ulâtıım olarak verilen mallarla ilgili bu tutanakta bir tane de kadın köle bulunmaktadır. Metni kadın kölenin satışını ima eden bir ticaretin mevcudiyetini gösteren bir belge olarak kaydediyoruz.
Öy. 1. 1/3 mana 5 GİN KUBABBAR
6 TG.HI.A kutanu 2 GU 5 ma-na sa-âptâm
1 am-tâm 4 pì-ri-kà-ni
5. 1 GÛ 5 ma-na URUDU
ma-sı-a-am
3 e ma ree şa-lâ-ma«li»e
mî-ma a-nim
K 10. ؛a Ba-sâ-a
meeraat
Ay. Id-na-A-؛ir
a-na ٥!M.GAL
DUMU Ki-kâ-zu
15. abe-a-ііт adî-in
IGI A-äur-ma-lik
DUMU Libaa
IGI û-şur-pâ-kâ
DUMU MANIstar IGI Pè-ru-wa
20. DUMU )2 A-؛ur-mi-ti
25؛ seqel gümüşü, 6 kutânı kumaşını, 2 talent 5 mina yünü, 1 kadın koleyi, 4 pirikannukumaşını, 1 talent 5 mina temiz bakırı, 3 siyah eşeği, IdnaAssıır'un kızı Basa'ya ait bütün bunları Kikazu'nun oğlu Adad-rabi'nin tasarrufuna verdim. ؛Lbâ'nm oğlu Assur-таіік'іп huzurunda, Puzur I ar'ın oğlu Uşur-paka'nın huzurunda, AiSsur-(i)mitti'nin oğlu Peruwa'nin huzuranda.
St. 10: IdnaAur'un kızı olarak geçen ve kendisine ait malların be'ulatum olarak verildiği Basa, Kt b/k 105 no.lu metinde”, kendisine 20 Seqel gümüşün be'ulâtum olarak verildiği kadınla ayni kişi olmalıdır.
Nr.6: kt b/k 136 b, a
Metin, kânım KaniS'in huzurunda, şahitler tarafından verilen ifadelerle başlamaktadır ve Lulu tarafìndan rehin tutulan Еппііт-Aàsur'a ait kole hakkındaki anlaşmazlıkla ilgilidir. Lulu, hakim tarafından hükmedildiği üzere yemin etmeyi reddeder, fakat köleyi 1 ay içerisinde geri vermeye, aksi taktirde satış fiyatının iki kau olan 81 ؛eqel gümüşü Ennum-Assur'a iade etmeye soz verir.
tablet:
öy.
1. En-um-A-s٦ır a.na Lulu
iş-ba-at-ni-a-tî-ma
um-ma EnumA-surma ana Luluma ba-aam
5. ma-lâ dî-in da-a-a-ni
GİR sa А-sur a-am-a-am
um-ma Lu-Іи-та la a-ta-ma-a-km wa-ra-ad-kà adî
wa-ra-ah û-ta-ra-kum
10. um-ma En-um-A-Şur-ma
suma adi wa-ra-ah
IRdi la tû-ta-e-ra-am
2/3 ma-na lâ 1 GİN KUBABBAR [sî]-im İRdım
15. i-bi^-sî-ma 11/3 ma-na 1 GIN KÙ.BABBAR ta-äa-qâ-lam um-ma Lu-Іи ahu Hadaama a-sa٩â-lâ-ku-um is-tû ha-mu-uâ-tim
20. sa ٥ити-Ьа-пі й A-sur-îs-[tî-k]al
<a-na a-wa-tîm a-nia.tîm> kà-ru-um Kà-ni-i؛[kl] idî-ni-a-tî-ma IGI GİR sa Aur sîbu-d-ni nîdî-in IGI dUTU-bani
K. 25. DUMUA-hatim
Sk. IGI Û-şû-ra-nim
DUMU Kudaa
)Еппиіп-А5؛иг, Lulu'ya kar؛! bizi (?ahit olarak) tuttu ve EnnumAssur Lulu'ya ?öyle dedi: Gel! Hakimin kararma göre (tanrı) Assur'un kılıcı (huzurunda) bana yemin et! Llu ?oyle cevap verdi: Sana yemin etmeyeceğim, senin erkek kolen 1 aya kadar sana dönecek. EnnumAur ?oyle dedi: Eğer erkek kölemi 1 aya kadar geri göndermezsen, kölenin bedeli olan 39 seqel gümü?e kar?ılık, mevcut olduğunda 81 ؛eqel gümü?ü bana ödeyeceksin. Hada'nm karde?i Lulu ?oyle cevap verdi: Sana ödeyeceğim. Samasbani ve As٤uri؛-[tik]al’in hamustumlugundan itibaren, kanim Kanis <bu ifadeler iizerino bizimle ilgili karan verdi ve tann Assur'un huzurunda ?ahitlik yaptık. 24Ahâtum'un oğlu Samaä-Ьапі'піп huzurunda, Kuda'nm oğlu Uşuranum'un huzurunda.
zarf:
öy. 1. KISIB dUTUbani DUMU Aha-tim
KISIB Û-şû-ra-nim DUMU Ku-da-a
ana a-wa-tim а-пі-а-tim kà-ru-um Kâ-ni-is^
5. i-di-ni-a-tî-ma IGI GIR
Sa А-Sur Sî-bu-tî-ni
nidiin
Nr.7:ktn/kl295
Bu mahkeme zaptr, İdı-Suen ile Mannu-ki-AsSur arasında RabiASSur'un kölesi ile ilgili anlaşmazlığı karara bağlayan bir belgedir.
Öy. 1. Ma-nu-ki-A-sûr
İR sa GÆ-A-sur
iş-ba-at-ma umma
Belletene. LX, 38
|
| Idî-Süen-ma IR |
| 5. | wa-Si'-ra-am um ma |
K. | 10. | Ma-nu-ki-A-sür-ma ÎR â؛-a-am ıl-lâ ü-sa-ra-kum um-ma I-dî-Sû-епб-та DUMU I-ba-a-ma İR wa-sî-ıa-am-ma |
Ay. |
| ma-şa-ku a-na-ku |
| 15. | IR ü-ta-ra-kum su-та ÎR la âp-qi-id-ku-um KUBABBAR ma-lâ ta-âs-qü-hi a-sa-qâ-lâ-kum a-na a-wa-üm |
| 20. | а-пі-а-tim kà-m-um Hu ra ma idî-ni-a-ti-ma IGI su-ga-11-ae ؛a A-؛ur si-bıı-tî-ni nidi-in İR ma-ah-ri-пі |
K. |
| Ма-пи-кі-A-sur ana |
Sk. |
| Idî-Süeng ip-qî-id IGI A-SU1--SA.TU |
| 25. | DUMU Su-Ве-Ііт IGI Sâl-ma-A sur DUMU En-na ııim |
1Маппіі-kî-Assur, Rabi-As؛ur'un erkek kölesini tuttu ve idi-Suen şöyle dedi: Köleyi benim İçin serbest bırak! ٥Mannu-kî-As؛ur şöyle cevap verdi: Köleyi sann aidim sana bırakmayacağım, «ibâ'nm oğlu İdı-Suen şöyle karşılık verdi: Erkek köleyi bana gönder! Sorumluluğu alıyorum, köleyi sana göndereceğim. ٠3£ğer köleyi sana teslim etmezsem senin ödediğin parayı ben sana ödeyeceğim. ١٥Bn ifadeler özerine Hurama karuııı'u hakkımızda hükmü verdi ve Aur'un hançeri huzurunda şahitlik yapuk. 2OMannukl-Asäur köleyi bizim huzurumuzda Îdî-Suen'e teslim etti. 23Sü-Belum'un oğlu Assursadu'inin huzurtmda, Ennanum'un oğlu Salma-Aur'un huzurunda.
St. 11: maşâ'um'un anlamr hakkında bkz. LarsenOACC (1976) 8.256 vd.
Nr.8: kt 88/k 287
Oy. Metin, Kura ailesinin kölesi olan Tram-ili ile Kasuka arasındaki tamkanım tarafından Türam-ilî'ye verilen ve Kura tarafından talepte bulunulan gümüş Irakkmda yüzleştirmeyi kaydeden kânını un huzurumla yapılan şahitlikle ilgilidir. Anlaşıldığına göre Türam-ilî patronuna ait parayı almıştır. Kasııka'nın bu faaliyeti, onun Kura tarafından bu parayı toplamaya yetkili kılındığını, ya Kııra'nın temsilcisi olarak İş yaptığını ya da Kura'nııı söz коnusu para İçin kendisine söz verdiğini ortaya koyar. Para İçin yetkilendil'ildiğini gösteren yazılı deliller Türam-ііі'піп onu Kasuka'ya ödemeye haznolduğumı ortaya koymaktadır.
Kà-si'1-kà a-na Tü-ra-mi-ilİ5 IR ؛a É! Kura iş-ba-at-ni-a-ti-ma ıım-ma Kà-sû-kà-ma
a-na Tü-ra-mi-ilİ5-ma
1 1/2 ma-na KUBABBAR tâm-kâ-ru-um
idi-па-ки-пі KÙ BABBAR su-qü-ul ıım-ma
Tü-ra-mi-il-ma
10. 3 naa-pi-ra-üm
sa a-wi-ііт ЬІ4"1ат-та
К. KÙ. BAB BAR a-sa-qâ-lâ[кит]
[ ....]-та
Ay. ü]-sa-ba-kà
15. a-na a-wa-üm
апі-а-tim kà-ru-um
Kà-ni-is idï-ni-a-ü-ma
IGI GİR sa A-sùr
sï-bu-tî-ni nidi-in
20. IGI MAR.TU.ba.ni
IGI І-ки-піт
)Kasuka, Kura ailesinin memuru Тигат-ііі'уе kar?! bizi (?atlit olarak) tuttu, Kasuka Тигат-ііі'уе ?oyle dedi: 5Tüccarın sana verdiği 1,5 mina gürnü?ü ode! 8'1'üram-ilï ?oyle cevap verdi: Adamın (patronun) üç raporunu bana ver!, sonra gümü?ü sana ödeyeceğim. [.....] ve seni doyuracağım. 5؛Bu ifadeler üzerine kânım Kanis hakkımızda hükmü verdi ve Aiisur'un kilıcı huzurunda ?ahitlik yaptık. 20Аіпигги-Ьапі'піп huzurunda, ikunum'un huzurunda.
Nr.9: kt t/k 9
Bir ?ahsin yapmi? olduğu ödemeleri gösteren listedir.
öy. 1. 13 1/2 GIN KUBABBAR a na
âa-bu-na-ah-su
DUMU Kâ-lâ 6 GİN KBABBAR
a-na Sé-zu-ur â.s-qûl
5. 4 GİN a-na Ье-Іі-su
sa Tü-[i'i-]tü-i'i âs-qûl
4 1/2 GİN a-na Isme DINGIR
a-qt'11 6 GIN KÙ.BABBAR si-im se-іт‘ا sa E
' ‘ Metinde: am
| 10. | Ta-armana nu-sé-sî-a-ni |
|
| im İR-؛؛ |
К. |
| 3 GİN si-іт Sé-im,٠ a-na na-pâ-hi-im |
Ay. |
| âsqül 11/2 GİN a-na |
| 15. | А-іи-ba <1> la 1/4 GIN a-àa-at I-na-a 1 la 1/4 GIN a-na Na-na-a
|
| 20. | GIG sa a-Ta-ar-kà-na-am aSqul 2 1/4 GIN a-na UDU âsqül i-nu-mì GA-ar-t'1-lam ta-alqé-i-ni i-nu-mì ta-am-ri-şîni |
К. | 25. | 1 la 1/4 GIN ag-mu-ur'5 1/2 GIN a-na kiri-im i-nu-mì |
Sk. |
| Ana-na ta-am-ru-şü âsqü-ul 2 1/4 GIN a-na NINA qui |
13,5؛ seqel gümüşü Kala'ııın oğlu Sabunahsu'ya, 6 seqel gümüşü Sezur'a odedim. 4ق seqel (gümüşü) Tütü'nun patronuna ödedim. 4,5ç seqel ismeilî'ye odedim. Tarmana'nm evinden çıkarttığımız arpanın bedeli 6 seqel'dir. Kalenin fiyatı olan 3 ؛eqel'i arpanın bedeli olarak demirciye odedim. 1,5هل seqel Aruba'ya, 3/4 seqel inä'mn karısı (na), 3/4 seqel Nana'ya, 3/4 seqel Kuluna'ya, 2,5 seqel Tarkanam'a (ait olan) hububatın bedeli olarak odedim. 2؛ 1/4 2šeqel koyun İçin odedim. 22q, .... aldığı ve hasta olduğunda, 3/4 seqel harcadım. 25Anana hasta düştüğünde yarim Seqel İçki İçin odedim. 28ة 1/4 Seqel ekmek İçin odedim.
St. 20: Tahilin aratura, kibtum, 5e'ura, urtatura gibi değişik cinsleri ve anlamlan İçin bkz. AKT 1,7:24.
St. 22: GA-ar-ü-lam'dan herhangi bir sonuç çıkaramamaktadır.
Nr.10: kt a/k 805 b, a
Zaha'mn Asurlu PuzurAsSur'a yerli SubiahSu, karısı Kabzia ve 11. satira gore çocuklarım sattığına dair belgedir. Anlaşılması zor olan 58. satırlar: Puzur-Aur'un SubiahSu'yu önceden ele geçirmesine rağmen, henüz parasini ödememiş olmasına, Puzur-Assur'un bazi alimlardan dolayı Zaha'ya borçlu olduğuna ya da Zaha'mn Subiahsu ve ailesini geri almak İçin onların iadesini talep etmek yerine PuzurASur'a borcunu ödetme isteğine İşaret edebilir.
tablet:
Oy. 1. 1 mana KUBABBAR âî-im
Su-bi-a-ah؛u Ù Kâ-âb-zi-a
a-sî-tı-Su a-na Zaha
PuzurAsur isquul
5. beel si-mi-su,٥ Zaha
ina i-ti-іт
Su-bi^-a-ah-su i-ri-iâ-ma
KUBABBAR aqi'1-ul
Suma ma.ma.an
| 10 | a-na Subi4-a-ah-su |
Ay. |
| a-sï-ti-su ü meereti |
|
| i-tü-ar Za-ha |
|
| a-na Puzıır^-Asur |
|
| ü.ba.âbsu-nu |
| 15. | IGI ІІа-га-а-ta-AN |
|
| IGI Lu-üh-ra-ah-su |
|
| IGI Hä-пи-пи |
|
| IGIHi-kà-і Za-ha |
K. |
| a-na Su-bİ4 -a-ah-äu |
Sk. | 20. | ü-lâ i-tü a-ar |
İpuzur-Assur, Subiahsu ve karısı Kabzia'nm bedeli olarak 1 mina giimiiçü Zaha'ya odedi. ؛Onun patronu Zaha, uygun zamanda Subiahsu'yu istediginde, parayı ödedim. 9Eğer herhangi biri, Subiahu, karısı ve çocukları İçin müracaat edecek olursa Zaha, onları Puzur-ASsur İçin temizleyecek. ١5Hara؛tan'm huzurunda, Luhrahsu'nun huzurunda, Hanunu'nun huzurunda, Hikai'nin huzurunda.ا«Zaha, Subiahsu İçin müracaat etmeyecek.
zarf: |
|
|
öy. | 1. | KISIB Ha-i'a-as-ta-AN KISIB Lu-üh-ra-ah-su KISIB Za-Іга-а a-hu-û ra-bİ4 simi-iltim KISIB Ha-a-a-bİ4 KISIB Hanu-nu 1 ma-ira KU.BABBAR §i-im Su-bİ4-a-ah-su |
| 5. | ı'ı Kâ-âbzi-a a-sî-ti-su a-na Za-ha Puzui'4-A-àur is-qü-ul Za-ha beel ؛i-mî-Su Su-bİ4٠a-ah-su İ-па i-ü-im |
K. |
| і-ri-is-ma Puzüij-A-âur |
Ay. | 10. | K.BABBAR a-na Za-ha |
|
| is-qü-ul su-та ma-ma-an |
|
| a-na Su-bij-a-ah-؛u ù Kâ-âbzi-a |
|
| a-sï-ti u û meereU |
|
| i-tü-ar Zaha-a |
| 15. | û-ba-âb-unu |
|
| Za-haa ana |
|
| Su-bİ4_a-ah-su |
K. |
| Ka-âb-zi-a a-h'-ti-Ju |
|
| û meereu tia i-tü-ar |
St. 15 ve | 1 (art") | : isim, АКТ 1 39:14-16’da IGI LuhrahSu radili Sa |
Harastal ifadesi içerisinde de geçmektedir. Ayrıca, Kt 84/k I6:4'de TUG Sa Ha-ra-âS-tal ve 11. satnda Ha-ra-âS-ta-al şeklinde kaydedilmiştir. Biz Haras tan ve Haıaa'ın varyant yazılışlarla gösterilen ayni şahıs olduğunu düşünüyümz.
St. 1-3 (Zarfın): HarailtAN, Luhrahu ve Zaha kraldan sonra gelen ve idari kademede en büyük meslek amiri olan ve veliaht olarak degerlendirilen rabi simmiltim in kardeşleridir. Bazi belgelerde Pithana'mn yerine krallığa aday olan Anitta bu unvan ile görülmektedir: TC 3,214a: 19-22: OIP 27,1:1; Ау.:2-3. Pithana, Kt s/k 3:19-20'de i-qâtî Pî-it-ha-na ru-ba-îm А-пі-ta GAL si-ki-tî-[im] ifadesi içerisinde rabi sikkitim olarak geçmektedir. Çeçen, krallık İçin yetiştirilen veliahun once rabi sikkitim daha sonra da rabi simmiltim görevleri ile tecrübe kazandırıldığını vurgulamıştır 7. Fakat bütün rabi simmiltim 1er daha sonra rubaum olarak karşımıza çıkmamaktadırlar.
Nr.11: kt 88/k 1003
Kendi annesi ve akrabalığı tam olarak bilinmeyen bir kadın tarafından satılan yerli bir erkek çocuk liakkindaki belgedir, çocuğun satılmasından sonra hukuki bir itiraz olması durumunda, satıcılarının 33 ؛eqel yerine, bu
durumdan dolayı üçte bir daha fazla olarak 45 seqel ödemeleri şartı kaydedilmiştir.
Oy. 1/2 ma-na 3 GIN KIT RARRAR
im I-lâ-li-ià-kà-an-؛؛.
ana Wani-a-al-kà um-mì-Su Ù
5. |
Kà-na-kà-na DUMU.MI |
Sé-zu-ur Té-pu-lâ iSqü-иІ ià-a-am-؛u su ma mama-an
a؛٠u-mi I-lâ-li-ik-an
a-na Té-pu-lâ
i-tü-a-ar
Wa-ni-a-al-kà ù Kà-na-kà-na
2/3 ma-na 5 GIN KU.BABBAR
i-aqü-lu
IGI Aziza-âà
IGI IIi-i.؛ ta-ah.su
IGI Saat-Ana
DUMU.MI Dada-nim
IGI 1-ku-nim DUMU E-lâ-li
1ilaliskan’nın bedeli 1/2 mina 3 Seqel gümüşü, onun annesi Wanilkaya ve Sezur'un kizt Kanakana'ya, Tepula odedi (ve) o, onu satm aidi. 8Eğer herhangi birisi ilalikan'dan dolayı Tepula'ya müracaat edecek olursa. 12Wanialkave Kanakana, 45 Seqel gümüşü Tepula'ya ödeyecekler. ) AzizaS'111 huzurunda, Histahsu'nun huzurunda, Dadanum'un kızı Sät-Аппа'піп huzurunda, Elali'nin oğlu İkünum'un huzurunda.
St. 19: Burada ve CCT 5, 20c: 3: 39c: 2,4'de geçen S-at-A-na kadın adını, 3. tekil şahıs femininum zamiri at ve tann adi Anna unsurlarına ayırmak ve "Anna'nmki" diye manalandırmak mümkündür: Bkz. Stamm, Namengebung s. 263: AKT 1,1: 4.
Nr.l2: kt a/k 554 b, a
Bu metin, Balkan tarafından Festschrift Güterbock (1986) S.3O, dipnot.l3'de: Hecker taraftndan WdO 11 (1980), s.66'de ve en son olarak ta Kienast tarafından AKv S.1O8 vd.'da işlenmiştir.
Bir kızın satılması ile ilgili bir belgedir. Satıcı ile satin alanların her ikisi de kadındır. Satış fiyatı kaydedilmemiştir fakat, kızdan dolayı satıcının geri müracaat etmesi durumunda 15 Seqel gümüşü geri ödeyeceği kayıtlıdır. Belki de bu miktar gerçek satış fiyatıdır.
tablet: |
|
|
öy. | 1. | Sà-sà-a şü-ha-ar-tâm taaaam «Suma» Nì-wa-ah-Su-Sa-ar la ta-tü-a-ar-Si-im |
| 5. | Suma ta-tü-a-ar-Si-im 15 GIN KÙ.BABBAR ta-Sa-qâ-al-Sî-ma тееіа-sà |
K. |
| ta-ta-m-ü |
Ay. | 10. | IGI Sa-na-bu-û IGI Badida IGI HiiS-taah-SuSa-ar |
1Sasâ, kızı satin aldi ve NiwahäuSar, ona geri itirazda bulunmayacak.
Eer o, ona müracaat edecek olursa, 5 Seqel gümüşü ödeyecek ve kızını geri götürecek. Sanabil'nun huzurunda, Badida'nııı huzurunda, HistahSuSar'm huzunmda.
case: |
|
Öy. 1. | KISIB Sa-na-bu-û |
| KISIB Ba-dî-da-a |
| KISIB Ні-is-ta-ah-su-sa-[ar] |
| Sà-sà-tï-i şü-ha-ar-[tâm] |
5 | ta-âs-a-anı-si «؛>u-ma» |
| N i-wa[ ahs] u-.sa-ar |
|
|
Ay. | [la ta-tü-a-ar-si-im] |
| u-mata-tü-a-a]r؛] |
| 15 GIN KUBABBAR |
10. | ta-saqâ-аіта |
| meer-a-sà ta-ta.ru-û |
|
|
St. 1.Tabletin 1. satırında Sà-sà-a ve zarfının 4. satırında Sà-sà-ü-i şek-linde kaydedilmiş olan bayan adi, ilginçtir. Diğer şahıs adlarının Anadolu kökenli olması, bu ismin de bir yerli kadın olması gerektiğini gösteril.
Nr.13: kt s/k 42
Belge, İdı-Kubum adil şahıstan bir erkek çocuğun bedelinin de bulundugu 57 Seqel gümüşün talebi ve ödenmesini kaydeder.
öy. 1. 1/2 mana 7 GIN
KÙ RARRAR a-hama
1/3 mana Sı'-im
604 | SEBAHATTIN BAYRAM SALIH ÇEÇEN |
| şü-ha-ri-im |
| 5. İÜ I-di-Ku-bİ4-im |
| DUMU Sî-ip-ri-im |
K. | IGIBekaa |
Ay. | IGIAzia |
| 80 a-nuqü |
| 10. za-ap-ru-Ui4 |
137 šeqel gümüş ve erkek çocuğun bedeli olan 20 ؛eqel gümüş, habercinin oğlu Îdî-Kübum'dadır. Bekanın huzurunda, Azia'nm huzurunda. 980 adet ikinci kalite yüzük.