Definenin Yeri ve Tanımı: Define, Muğla İli, Fethiye İlçesi, Kargı Köyü, Büyük Çalıştepe Mevkii’nde bir kaçak kazı sonucu bulunmuştur. (Harita. 1-2-3)
Bayram GÖÇER isimli bir şahıs bu defineyi 2.8.1974 yılında Fethiye Müzesine satmıştır. Söz konusu define pişmiş toprak bir gözyaşı (Unguen-terium) kabı içersinde 61 adet olarak bulunmuştur (Res. t).
Definedeki sikkeler M.ö. 167-88 yılları arasında Rodos’ta darp edilmişlerdir. Sikkelerin tamamı gümüş drahmidir.
Ağırlıktan: 2,80 ve 3,15 gr., çapı: 14 ve 15,5 mm., kalınlıktan: 3 ve 3,5 mm. arasında değişmektedir.
M.Ö. 167/166 yıllarında Rodos Adası’nda ortaya çıkan bu yeni tip drahmilerin ön yüzünde güneş tannsı Helios’un şua taçlı başı profilden, sağa dönük olup, saçları ise bukleler halinde enseye kadar uzanmaktadır (Res. 2-3). Arka yüzde ise Quadratum Incusum (kazılmış kara çukur) içersinde tomurçuklu gül, solunda P, sağında O harfi, yukanda ise değişen yetkili memur (magistrate) ismi ve sol altta da değişen semboller bulunmaktadır (Res. 4-5).
Rodos Adası'nda ortaya çıkan yeni tip Drahmilerin tarihçesi: Rodoslular, birbuçuk yüzyıl boyunca güçlü devletlerin baskılanna boyun eğmemekte şaşılacak bir başan göstermişlerdir. Çevre adatan ve Güneybatı Anadolunun bir bölümünü kontrolünde tutan Rodos, küçük fakat önemli bir bağımsız varlık olarak Atina’nın deniz ticareti geleneğine sahip çıkmıştır, özellikle istilacı Demetrios’un devrilmesinden sonra Doğu Akdeniz’deki en güçlü donanmaya Rodos sahip olmuştur[2]. Rodos’un eski chian standartındaki ağır paralan M.Ö. 305’te ünlü Demetrios’un bu kenti kuşatmasına kadar ayni biçimlerde basılmaya devam etti, fakat didrahmi’leri dördüncü yüzyıl başlarında en geçer akçe olan tetradrahmi’lerden daha fazla sayıda idi. İstilacı Demetnos’un geride bırakıp kaçtığı silahların satışından elde edilen para ile Rodoslular yeterince maden satın alarak heykeltraş Chares’e güneş tannsının kocaman bir bronz heykelini sipariş ettiler. Bu anıt heykel 100 kadem yüksekliğinde olup, limanın girişine dikilmişti. İşte bu anıt dünyanın yedi harikasından biri olarak anılırdı. Bu anıtın yapımından sonra, saçları rüzgarda uçuşan ve güneş ışınlarıyla taçlanmış kocaman bir Helios başı saçların ön yüzünün simgesi oldu.
Bu paralar tetradrahmi, didrahmi ve daha küçük para birimleri olarak artık bol bol darp edilmekteydi. Açılmaya yüz tutmuş bir gül goncası, ΡΟΔΙΩΝ yada P-O harfleri, yöneticilerden birinin adı ve küçük bir sembol saçların arka yüzünün simgesi idi. Ortaçağda köylülerce bulunan tetradrahmilerin bazıları hıristiyan kiliselerinde “Judas parçaları” adı altında, İsa’ya ihanetin anılan olarak saklanmışlardı[3]. Zira o zamanlar paralardaki resimlerin dikenli taçı (şua’lı taç) ile İsa ve Yeniden Doğuş’un simgesi Jericho Gülü olduğu sanılmaktaydı.
Rodos’un en güçlü dönemi M.Ö. 304-167 yılları arasıdır. Bu dönemde güçlü donanması ile denizlerde devriye gezerek korsanlığa acımasız darbeler indirmekteydi. Roma Rodos’la dostluk kurmuş ancak bu sayede Büyük Antiochos’u yenmeyi başardığı Rodos’a Küçük Asya’da ek bölgeler armağan etmiştir. Bu bölgeler Lykia ve Karia topraklanmn bir kısmı idi. Ancak bu dostluğa ihtiyacı kalmayacak denli güçlendiği an Rodos’u hunharca bozguna uğratmış, bu yüzden denetimsiz kalan denizlerde baş gösteren korsan gemileri yüzünden ise kendisi yağma ve açlık tehlikelerine göğüs germek zorunda kalmıştır[4].
Apameia Barışı’ndan sonra (M.Ö. 188) Romalılar Delos’u bir açık liman haline getirmişlerdi. Bu durum ticaret merkezi olan Rodos’un kaynaklarını sınırlandırdı. Bu zamana kadar denizlerin hakimi olan Rodos’lular bu tarihten sonra Akdenizde ikinci bir deniz kuvveti durumuna düştüler. Kuşkusuz Rodoslular bütün güçlerini yitirmediler. Bu barıştan önce egemen oldukları bölgelerde ve Apameia Barışı ile Güney Küçük Asya kıyılarında ticaretlerini sürdürdüler[5]. Fakat Delos’un M.Ö. 167 yılından itibaren Romalılarca serbest bir liman olarak tanınması Rodos ticaretine büyük ölçüde zarar verdi. Rodos baskısı tetradrahmilerin tedavülden kalkması da Rodos’un ticaretteki üstünlüğünün sona ermesi nedeniyledir[5].
Rodos ticari itibarını yeniden kazanmak için drahmilerini orijinallerine yakın ağırlığa getirerek restore etti. Böylece Rodos’un ağırlığı artırılmış yeni tip drahmileri tedavülde itibar kazandı. Bu drahmilerin ön yüzünde Helios’un cepheden olan yüzünün yerini profilden olanı aldı. Arka yüzdeki Quadratum Incucum karesinin geçmiş dönemdeki drahmilerde olduğu gibi tekrar kullanılmasına Rodos para piyasasının kredisini artırmak için olmalıdır[6].
Yeni tıp Rodos Gümüş Drahmilerinin 2. Likya Birliği Gümüş Drahmileri ile karşılaştırılmaları: Kargı Köyü, Büyük Çalıştepe definesindeki gümüş drahmilerin benzerleri 2. Likya Birlik paralan olarakta kullanılmıştır. BY HYLA, TROXELL; The Coinage of the Lycian Leage; The American Numismatic Society. NEWYORK, 1982 adlı yayının Plate 12 Nolu levhasında görülen paralar küçük ayrıntılar dışında bizim definediki saçların aynıdır.
Bu duruma göre Batı Likya’da Telmessos’a yakın bir yerde ele geçmiş olan bu definedeki saçların Rodos orijinli mi yoksa 2. Likya Birlik zamanında darp edilmiş olan sikkelerden mi olup olmadığı sorusunu akla getirmektedir.
2. Likya Birliğinde ortaya çıkan Rodos tipindeki drahmiler üç dönem olarak darp edilmişlerdir.
1. dönem M.Ö. 167-150? ve M.Ö. 100-88
2. dönem M.ö. 88-84?
3. dönem M.ö. 84-77
2. Para basma dönemi 1. Mithradates Savaşı (88-84) sırasında veya hemen sonrasında sona ermişti[7].
Likya gümüş drahmileri Rodos yeni tip drahmileri ile aynı tarihte ortaya çıkmışlardır. Bu normal bir durumdur çünkü 167 yılı öncesi Likya Rodos’un egemenliğinde idi. Bu tarihten sonra Likya tarihindeki 2. Birliğini oluşturarak bağımsız oldu.
Likya Rodos’un Akdeniz ticaretinde yeniden söz sahibi olmak için piyasaya sürmüş olduğu yeni tip gümüş drahmilerini, ya hiç değişiklik yapmadan tanımış ve kullanmıştır. Ya da Likya’nın Rodos tesirinde kalmış şehirleri olan Telmessos, Rhodiapolis, Oiympos ve Phaselis v.s. gibi şehirlerde 88 yıllarına doğru bu sikkeleri ufak değişikliklerle, veya 166-88 yılları arasında aynen kendi tedavül saçları olarak kullanmışlardır.
Rodos’ta ortaya çıkmış olan bu gümüş drahmiler Likya Birlik para sistemini de etkilemiş ve bu drahmiler Likya’da, ön yüzde helios’un profilden başının yerinde Apollon veya Artemis’in uzun saçlı başı profilden. Arka yüzde Quadratum Incusum karesi içersinde gül yerine Kitara, Kitara’nın sağında ve solunda basıldığı şehrin iki harfi (K-Y), altta değişen semboller ve üste Rodos’taki magistrate isminin yerinde ΛΥΚΙΩΝ (Likya Birlik) ismi yeralmaktadır.
Sonuç olarak Rodos’un bu yeni tip drahmileri, bu drahmilerin ortaya çıkmaya başladıkları Apameia Barışı (M.O. 187) sonrasına ait ilk darp edilenlerden olmalıdır.
Toplam 61 adet ve 18 ayrı grup oluşturan Fethiye, Büyük Çalıştepe Rodos Definesi gerek definenin çıktığı yer açısından, gereksede bu küçük definenin bir gözyaşı kabı içersinde bulunması dolayısıyla İlginçtir.
Define Fethiye Limanı’nın girişine yakın, Fethiye Körfezi içerisinde, Kızıladanın karşı kıyısında, Kargı Çayı kenarında bulunan bir tepe’de bulunmuştur. Bu tepe doğal bir tepe olmayıp, antik bir yerleşim yerinin izlerini taşımaktadır. Dolayısıyla bir Höyük olma ihtimali çok kuvvetlidir. (Harita. 1-2-3).
Definenin bulunduğu Büyük Çalıştepe, Gayrimenkul Eski Eserler ve Anıtlar Yüksek kurulunca 14.10.1978 gün ve A-1362 sayılı kararla 1. derece Arkeolojik Sit Alanı ilan edilmiştir.
Bu nedenlerle söz konusu definenin bulunduğu bu yer Güney-Batı Anadolu da çok az rastlanılan Höyüklerden olduğu için en kısa zamanda bilimsel kazı ile ortaya çıkarılmalıdır. Çünkü bu yer hergeçen gün eski eser kaçakçılarınca tahrip edilerek, yok olmaktadır.
