Jelavich, Charlesve Barbara: The Establishment of the Balkan National States, 1804-1920. Seattle ve Londra, University of Washington Press, 1977. xii+358 s.
A IV 3114Bu kitap. Doğu Orta Avrupa tarihini geniş ve sistemli olarak inceleme amacını güden ve onbir ciltten oluşması öngörülen bir dizinin VIII. cildidir. Dizinin önemi, bugüne değin bölge ülkelerindeki tarihçilerin çoğunlukla yalnızca kendi ülkelerinin geçmişini yazmayı yeğ tutmalarına karşılık, bu dizinin, Doğu Orta Avrupa tarihini bir bütün olarak ele almasıdır, Onbir cildin yayımlanması tamamlandığında, bunların birbirini tamamlayan bir bütün oluşturması öngörülmüştür. Bununla birlikte, yorum ve görüş açısı bakımından sorumluluk tümüyle kitapların yazarlarına aittir. Dizinin kapsamına giren bölgenin sınırları, batıda Almanca ve İtalyanca konuşan halkların doğudaki dil sının; doğuda ise, Rusya/Sovyetler Birliği’nin siyasal sınırlarıyla belirlenmektedir. Bölge, halkların ulusallaşma süreci, ekonomik ve siyasal bakımdan İncelenmektedir. Hiçbir cilt tek bir ülkeyi ele almamaktadır. Amaç, geçmişi, daha sonraki duygu ya da emeller açısından yorumlamak değil, söz konusu dönemde önemli olan coğrafî ya da siyasal birimler üstünde durmaktır.
Indiana Üniversitesi’nin tarih bölümünde öğretim üyesi olan Charles vc Barbara Jelavich tarafından hazırlanan kitapta, 1804-1920 yıllan arasında Balkanlarda kumlan yedi ulusal devlet ele alınmaktadır. Bu yedi devlet, Arnavut, Bulgar, Hırvat, Yunan, Romen, Sırp ve Sloven devletleridir. İlk Balkan ayaklanması olan 1804’teki Sırp ayaklanmasının ardından Balkan halkının kendisini Osmanlı ve Habsburg yönetiminden kurtarması yüzyılı aşkın bir süre almıştır, önce Sırplar ve Yunanlılar, en sonra da Arnavutlar ve Hırvatlar bağımsızlıklarına kavuşmuşlardır. Her halkın ulusal bağımsızlık kazanması, kendine özgü bir biçimde olmuştur. Yazarlar, Osmanlı İmparatorluğu ve Avrupa bağlamı içinde, Balkan halkları arasındaki zıtlık ve benzerlikleri araştırmaktadırlar.
Kitabın içindekiler şunlardır: i. Osmanlı bağlamı (3). -— 2. Sırp İhtilâli (26). — 3. Yunan İhtilâli (38). — 4, Özerk Sırp Devleti (53). — 5- Yunan Krallığı (68). — 6. 1853’ten önce Eflâk vc Buğdan (84). — 7. 1786’ya kadar Osmanlı İmparatorluğu: Reformlar (99). — 8. 1876’ya kadar Birleşik Prenslikler (114).— g.— 1876’ya kadar Bulgar Ulusal Hareketi (128).— 10. Yetmiş yıllarının bunalımı (141). — 11. 1896’ya kadar özerk Bulgaristan (158). — 12. Balkan devletleri: 1914’e kadar iç politika gelişmeleri (170). — 13. Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’dan çekilmesi (207).— 14. Arnavutluk’un kurulması (222).— 15. Habsburg İmparatorluğu’nda Balkan ulusları (235). — 16. Balkanlarda kültürel gelişimler (266).—17. Birinci Dünya Savaşı (284).— 18. Savaş - sonrası yerleşmeleri (298).— 19. Sonuç (320). — Bibliyografya (329).-—Dizin (453). — Haritalar: 1. Osmanlı İmparatorluğu, 1815 (21). — 2. Boğazlar (24). — 3. Sırbistan’ın yayılması, 1804 — 1913 (57). — 4. Yunanistan’ın yayılması, 1821-1919 (79). — 5. Romanya’nın genişlemesi, 1861-1920 (126). — 6. Ayastefanos Muahadesi: Berlin Kongresi (154). — 7. Bulgaristan’ın genişlemesi, 1878-1919 (166). — 8. Makedonya bölgesi, 1913 (218). — 9. Arnavutluk, 1913 (231). — 10. Habsburg askerî cephesi (249).— Balkan devletleri, 1914 (262).— 12. Sırp, Hırvat ve Sloven krallıklarının kuruluşu, 1920 (303). — 13. Birinci Dünya Savaşından sonra Balkanlar (317)-
Babir, Karl M.: Ottoman Rule in Damascus, 1708-1758.Princeton, New Jersey, Princeton University Press, 1980. xxix + 216 s.
A IV 5141
Bir doktora tezi olan bu kitapta. Prof. Barbir, 1708-1758 yılları arasında Şam’da Osmanlı yönetimini incelemektedir. İstanbul’daki Osmanlı arşivlerinden yararlanarak yaptığı araştırmalar sonucunda, yazar, onsekizinci yüzyılda Şam’da Osmanlı yönetimine ilişkin olarak daha önce yapılmış olan yorumlardan farklı bir görüş öne sürmektedir. Prof. Barbir, genellikle yüzyılın bütünü için öne sürülen başlıca temalardan birisi olan gerileme ve duraklama temalarının onsekizinci yüzyılın yalnızca ikinci yarısı için geçerli olduğunu; Osmanlı devlet arşivlerinin, yakın doğudaki Osmanlı yönetiminin, daha önceki araştırmalar sonucu ortaya konan görüşten daha dengeli ve gerçekçi bir görüşle ele alınmasına olanak verdiğini belirtmektedir. Yazar, Şam’daki Osmanlı yönetimine yerel bakış açısından çok, merkezî hükümet açısından bakmakta ve bu yönetimi daha geniş bir Osmanlı bağlamı içine yerleştirmeye çalışmaktadır. Yazar, Osmanlı devletinin Şam’daki yönetim yapısını birbiriyle ilişkili üç alanda yeniden canlandırmaya çalıştığını öne sürmektedir: sorunların eyalet valiliğinde merkezileştirilmesi; yerel grupların durdurulması ve Şam’dan, Arabistan’ın kutsal kentlerine her yıl yapılan hac seferinin yeniden düzenlenmesi. Prof. Barbir, Osmanlıların Nasuh Paşa’nın valiliği ile başlayarak Şam’daki eyalet yönetimini sağlamlaştırma ve ıs lalı etmeye yönelik etkin bir program uyguladıklarını, bunun 1757 sonlarıyla 1758 başlarında hac kervanının Bedevilerin saldırısına uğramasına değin sürdüğünü, ancak bu tarihten sonra programın işlerliğinin sona erdiğini öne sürmektedir.
Kitabın içindekiler şunlardır: Tablolar listesi (IX). — Çevriyazı ve tarihlere ilişkin not (XI). — Kısaltmalar (XIII). — Şam valileri, 1708-1758 (XV). — Ön söz (XVII). — Giriş (3). — Haritalar (11, 12). — I: Şam yönetiminde değişen modeller (13). — Osmanlı eyalet yönetimi (14). Birinci model dizisi: Vali’nin işlevlerinin sınırlandırılması (33).— İkinci model disizi: eyaletin merkezîleştiril- mesi (44). — Azm’lar ve Şam’ın yönetimi (56). — II: Eyalet gruplarının dizginlenmesi: Ayan. Yeniçeriler ve Kabileleri). — Ayan (67). — Yeniçeriler (89). — Kabileler (97). — III: Hac: Şam’da Osmanlı yönetiminin merkezi (108).— Malî temel (110). — Sürre (126). — Hac kaleleri şebekesi (133). — Hac kervanının örgütlenmesi (151).— Çerde ve hac güvenliği (167). — Sonuç (178).— Ekler: I. Şam valilerinin başlangıçtaki rütbe ve mevkileri, 1516-1757 (181). — II.
Şam valilerinin işgal ettikleri en yüksek makamlar, 1516-1757 (182). — III. Şam’ daki yeniçerilerin (yerli kullar'ın) maaş kaynaklan, (1706) 183. — IV. Haç gelirleri ile haç giderleri tahmini (tertip defterleri) (184). — V. Şam eyaletinin hesap özeti, 1741-1742, 1759-1760 (191). — VI. Devre gelirleri, 1771-1772 (193). — VII. Şam ve Medine arasında Hac kale şebekesi (196). — VIII. Haç giderleri, 1742'743(198). — IX. Hac kervanına karşı girişilen saldırı, 1517-1757 (200). — Bibliyografya (203). — Arşivler. Osmanlı arşivlerine ilişkin not (203). — Elyazmaları, basılı kaynaklar, ikinci derecede yapıtlar, başvuru kitapları (205). — Dizin (213)-
Üstün, Kemal: Menemen Olayı ve Kubilay. İstanbul, Çağdaş Yayınları, 1978 (ikinci bas.). 159 s.
A IV 3282
Çağdaş Yayınları’nın, Tarih - Anı - Gezi - Olay dizisinin 16. kitabı olarak yayımlanmış olan bu eser, Menemen’de gericiler tarafından öldürülen Kubilay ile aynı okulda öğretmen ve olayın görgü tanığı olan Kemal Üstün tarafından yazılmıştır. Kitapta Menemen olayının gerisindeki gerçekler anlatılmaktadır.
Kitabın içindekiler şunlardır: Kubilay’ın yaşam çizgileri (5). — Önsöz (7). — Yıl 1930, anılar (9). — Bir başka Kubilay (31). — Kubilay anıtı (32). — Menemen Türkocağı beyannamesi (35). — Gazi Mustafa Kemal’in mektubu (36). — Menemen olayı ve 1930 basını (38). — Bir belge (54). — Babam Kubilay (96). — Yıl 1970 ve 1917 (97). — Derlemeler (102).-—Atatürk diyor ki (147). — Kitap için ne dediler (151). Kubilay için yayımlanan kitaplar (155). Sözlük (156). — İçindekiler (159).
Fifth International Congress of Turkish Art (edit. G. Feher). Budapeşte, Akademiâi Kiado, 1978. 943 s.
A VI 3895
Bu kitap 1971 yılında Budapeşte’de toplanan Uluslararası Beşinci Türk Sanatı Kongresi’ne sunulan bildirilerinden oluşmaktadır. Türk Sanatı Kongreleri Daimî Komitesi’nce yürütülen bu kongrelerin birincisi 1959’da Ankara’da; ikinci kongre 1963’te Venedik’te; üçüncü kongre 1967’de Cambridge’de; dördüncü kongre 1971’de Aix-en-Provence’da toplanmıştı. Macar Ulusal Müzesi’nce düzenlenmiş olan beşinci kongrenin açılış konuşmasını yapan Kongre Başkanı Ference Fülep, Macar halkı ve Macaristan tarihi ile Türk tarihi ve sanatları arasındaki bağıntıyı vurgulayarak, daha beşinci yüzyılda, bu günkü Macaristan topraklarında Türklerle yakından bağıntılı ve onlarınkine benzer bir yaşam süren halkların yaşamış olduğunu, doğal olarak bu ilk ilişkilerin, Macar halkının dil, günlük yaşam, giyim, alışkanlıklar gibi çeşitli yönlerini derinden etkilediğini belirtmektedir. Fülep, daha sonra, onaltıncı yüzyıl ortalarında, Macaristan’da Osmanlı yönetiminin başlangıcında, Balkanların büyük bir kesiminde bir Türk yaşam biçiminin gelişmiş olduğuna değinmekte, Osmanlı yönetiminin sona ermesiyle Türk ve Macar halkları arasındaki ilişkilerin dostça geliştiğini belirtmektedir. Ference Fülep, daha yirmi
Otuz yıl öncesine değin, Macar araştırmalarının birbirine tam anlamıyla zıt iki ‘ eğilim gösterdiğini, bunlardan birinin Osmanlıların Macarlar üstündeki kültürel etkisine gereğinden çok ağırlık verirken, ötekinin bu etkiyi tümüyle yadsıdığım; ancak konuya objektif bir yaklaşımla eğilen yeni araştırmaların, Türk etkisinin Macar kültür tarihindeki gerçek yerini ve değerini ortaya koyduğunu öne sürmektedir.
Kitap, Kongreye çeşitli ülkelerden katılan Türk ve İslâm sanatı alanındaki araştırmalarıyla uluslararası düzeyde tanınmış bilim adamlarının sundukları doksan bildirinin büyük çoğunluğunu kapsamaktadır. Bu bildiriler özellikle mimarî, seramik, İslam resmi, kaligrafi, maden işleri, dokumalar, halılar ve güzel sanatların öteki dallarına ilişkindir. Kitapta yeralan çok sayıda resim okuyucuların ilgisini artırmaktadır.
Kitapta yer alan bildiriler şunlardır: Giriş (9). — Genel program (11). — Katılanların listesi (13). — Macar Millî Müzesi’ndc açılış oturumu (15). — Sergiler (23).— Ivan Stchoukinc (1886-1975)’in anısı için (25). — Stochoukinc’in bilimsel eserlerinin bibliyografyası (27). — Akalay, Z-:The forerunners of classical Turkish miniature painting (31). — Alparslan, A.: The Ottoman sultans who were calligraphers (49). — Allım, A.: Notes on the architects and designers of the Artukid period (51). — And. Af.: Ottoman figural representation in ephemeral and perishable art objects in the 16th century (53). — Antonius, S.: The tiles of the dome of the rack in Jerusalem (55). — Arık,R. .• Neue Forschungen über anatolisch - türkisehe Kunst wahrend dcr Verwestlichungsperiode (57).— Artuk, C.:Nişân-ı âli imtiyaz (with an English summary) (71). — Artuk, /.:Yavuz Sultan Selim’in güney-doğu Anadolu’nun fethi ile ilgili sikkeleri (with an English summary) (79). — Aslanapa, 0 :The Timurid and Herat book bindings with original inscription in the libraries of Istanbul (91). — Atasoy, N.:Matrakçı’s representation of the seven - towered Topkapi Palace (93).-—Alıl, E.: Ahmed Nakşi, an eclectic painter of the early 17th century (103). — Atsız, B.:Türkisehe Kunstgegenstande im Baycrischen Armcemuseum in Ongolstadt (125). — Batur, A.: L’Art nouveau d’Istanbul et scs particularity (147). — Bayram,S.; Mcdal- lioned genealogies (Silsilenâme’s) (161).— Berk, N.: Quclques aspects des calli- graphics pictographiques dans les anciennes ecriturcs turques (167). — Berker, N.:Saray mendilleri (with an English summary) (173). — Bilgin, I.:Über die Tekke - Architektur des 13. Jahrhunderts in -Anatolien (183).—Birney, E.t A lost manuscript of Murad III (191). — Carswell, J.: Syrian tiles (203). — Cezar, M.: Principles and regulations of construction and restoration during the Ottoman period (205). — Crowe, Y.:İznik and the Chinese manner: waves and vines (207).— Çağatay, N.: The masjid of Doğan Aslan (215). — Çağman, F.: The miniatures of the Divan-ı Hüseyni and the influence of their style (231). — Çağ, K.: Two metal Koran cases recently discovered in the Topkapi Palace Museum (261).— Demiriz, Y.: Bemcrkungen über geometrische Dekoration in der tiirkischen Kunst (267). — Denny, W. B.: Ceramic revetments of the Mosque of Riistem Pasha (269). — Durul, Y.: Ornamentalschrift auf Tcppichen und Gebetsteppichen (291). — Esin, E.: Togril and sungkur, two Turkish emblematic prey - bird motifs (295). — FeMrvdri, G.: An illustrated Turkish Khamsa of Nizâmi (323).—
Genim, M.S.:Mihraplı ve minberli namazgahlar (with an English summary) (339)'— Gerâ, Gy.: Türkischc Keramik in Ungarn, einhcimischc und importi- erte Waren (347). — Gervers-Molnâr, V.:Turkish tiles of the 17th century and their export (363). —Golvin, L.: Quclques lueurs sur la possible origine des tis- sages â points noues (385). — Göyünf, N.: Ottoman caravanserais from the 17th century (391). — Grube, E.J.: An Ottoman brass mosque lamp with engraved design (393). — Gürçay, H.: La türbe de Hacı Tuğrul sur la route de Ankara- Polath (395). — Güreşseler, G.; Two newly discovered caravanserais of Urfa (407).— Haase, C. P.: The Türbe of Buyan Quli Khan at Bukhara (409). — Hamdy, .¥. I. A.: Cairene ornamental tradition in the Ottoman architecture of Egypt (417). — İlhan, y.: Les “buzhane” de Konya (magasins frigorifiques de I’fipoque seldjou- kide) (423). — liter, F.Über einige bedeutende türkischc Bauten in Osmancık und İskilip (433). — İnal, G.: The influence of the Kazvin style on Ottoman miniature painting (457). — Ivanov, V. K.: The peculiarities of the style of Yakut bone carving in the i8-igth centuries (concerning the folk traditions and interre lations of the cultures in Yakut applied art) (477). — Karamağaralı, B.: A ceramic oven discovered in Ahlat (479)- — Karamağaralı, H.: Einige Gedanken zur Rc- konstruktion dcr Hunad - Moschcc und zur Chronologic der Hunad - Baugruppc in Kayseri (495). — Kerametli, C.: Neue Dokumente aus dem Museum fur Turkische und Islamischc Kunst in Istanbul und Einige Urkunden, die die Namen seldchu- kischer Sultane und Emire cnthaltcn (539). — Khalikov, A.K.: Architecture of Bultgarie of the premongolian period (539). — Kiel, M.: Aspects of Ottoman - Turkish architecture in Albania (541). — Kreiser, K.: “...dan die Turcken leiden khain Menschcn Pildnuss”: über die Praxis des “Bildervcrbotst bei den Osmanen (549)- — Kuban, D.: The complex of Bayazıd II at Edirne (557). — Kuran, A.: The mosque of Sinan (559). — Malekzadeh, F.: Persian remains in Anatolia (569).— Meinecke, M.: Die osmanische Architektur des 16. Jahrhundcrts in Damaskus (575)- — Meinecke-Berg, V.: İznik - Flicsen in Aleppo (597). — Merfil, E.: Die Bautatigkeit der Salguriden nach historischen Quellen (599). — Merey, L. Ş.:Ku- şevlcri-scrçesaraylan (with an English summary) (605). — Merklinger, E. Possible Seljuk influence on the dome of Gol Gumbad (613). — Mutlu, A.; La maison tur- que (629).—Nicolescu, C.: La broderie de 1’epoque ottomane cn Roumanic (641). — ögel, S.: Der Gartenpavillon in der osmanischen Malcrei (653).— Önder, M.: Le mode de se vetir et de se parer chcz les dame seldjoukides (655).— Oney, G.: Comparison of a group of Anatolian Seljuk türbes with great Seljuk- Ilkhanid türbes in Iran (665). — Önge, E.t Un edifice seldjoukide inconnu â Aksaray - Niğde (691). — Önge, T.:The original architecture of Irgandi bridge in Bursa (693).— Orhonlu, C.: Town architects (705). — Renda, G.:Wall paintings in Turkish houses (711). — Rogers, J. M.:The inscription of the cistern of Ya’qub Shah Almihmandar in Cairo (737). — Sinemoğlu, N.: A typical Anatolian town: Safranbolu (739). — Sims, G.E.: The Turks and illustarcd historical texts (747)-—Ş'P'h 0.:Batı Anadolu’da Türk konutu (with a German summary). (773)- — Skelton, R.: Characteristics of later Turkish jade carving (795). — Slrika, V.: Baghdad architecture of the Ottoman period (809). — Tayla, H.:L’empla- cement du minaret dans le plan de la mosquee turque ct son effet architectural
(8,!).________________ Terzioglu, A.: Die architektonischcn Merkmale der scldschukischen, mameluckischen und osmanischen Krankenlıauser und ihre Einfliisse auf die abend- landischcn Hospitaler (827). — Tör, V. N.:Über die tiirkischen Volkstanzc (857).— Tükel - Yavuz, A.: The geometric patterns of Anatolian Seljuk decorated vaults (863). Ünal, R.H.: Notes sur 1’ancien reseau routicr entre Malatya et Diyarbakır (881). Yavuz, Y.:European influence on Turkish national architecture during the second constitutional period (23 July, 1908-21 December, 1918) (891).— Yetkin, Ş.: The kilims in Ottoman court style discovered in Divriği Ulu Mosque (goy). — Yetkin, S.K.: La philosophic de 1’art Turc (921). — Yurdavdtn, H.t The importance of Matrakji Nasuh’s Tarih-i Feth-i Şikloş for some Hungarian cities of the 16th century (925). —- JVissrn, J.: Beobachtungen zur I.okalisierung, Datierung und Historic osmanischer Feinkcramik des 17. Jahrhunderts (927)
ŞADAN KARADENİZ