Ugo Marazzi, Tevârih-i Al-i 'Osman. Cronaca anonima ottamana in trascrizione ebraica (dal manoscritto Heb. e 63 della Bodleian Library)
[Musevi harfleriyle Türkçe yazılı bir anonim Tevârih-i Âl-i Osman]. Napoli 1980, XV-181 S. Istituto Universitario Orientale. Seminario di Studi Asiatici, Series Minör XII. 30.000 liret.
Türk ekini üzerinde çalışanlar çeşitli alfabeler ile yazılmış Türkçe düşün ve dinsel yapıtların önemi üzerinde zaman zaman durmuşlardır. Bir arada yaşamanın verdiği bir zorunlulukla alışılmış alfabeler dışında yazılmış metinler türlü yönlerle ele alınmıştır. Bu arada konu edeceğimiz yapıt, örneği çok az görünen bir özelliktir. Musevi harfleri ile Türkçe yazılmış bir Osmanlı tarihi kroniğidir. Genellikle dinsel yapıtlar kaleme alınmış ve araştırıcıların ilgisini çekmiş ve incelenmişken, bu kez tam bir tarih metni araştırıcıların yararına sunulmuştur. Bir girişten sonra kaynakçanın verilmesi izlenmiş ve metnin Bodleian kitaplığındaki nüshasının fotokopisi de ihmal edilmemiştir. Latin alfabesi ile yapılan çeviri yazının dipnotlarında Giese metni diye tanınan Tevarih-i Al-i Osman’dan Arap harfleriyle nakiller yapılmıştır. Girişte de belirtildiği üzere metin özgün değildir. Osmanlı devletinin kuruluşundan H. 824 - H. 1421 e dek uzanan olayları içeren bir metindir. XVI. yüzyılda İstanbul ve Selanik kentlerinde kopya edilmiştir. Bunların karşılaştırılmasını yapan U. Marazzi bazı satırların okunmasını ve anlaşılmasını kolaylaştırmıştır. 46 sayfa tutan metinden sonra Sözlük (Lessico) verilmiştir, özel adlar ve yer isimlerini de içeren bir sözlük Latin alfabesine göre hazırlanmıştır. S. 47-144). Metin içinde hangi varak ve satırlarda nasıl geçtiği de anlamlan verilerek konmuştur. Son kısım Musevi alfabesine göre hazırlanmış dizindir.
Kitabın yayının gerçekleştiren U. Marazzi yeni yetişmekte olan bir Türkbilimcidir. Dil konularına ilgi duyduğu için kitabın tarihsel yönden önemine değinmemiştir. Kaldı ki yeni bilgiler getirmediği bu metni daha önce ele almış kişiler tarafından açıklanmıştır. Şimdiye dek Slav, Yunan, Ermeni harfleriyle yayınlanmış kitaplar üzerinde araştırmalar yapılmış iken İbrani harfleriyle yapılanı (belki İsrail’de bu sıralarda yapılan hariç) bulunmuyordu. Vatikan Kitaplığında süriyan harfleriyle yazılmış Türkçe metinler üzerinde çalışacağını haber veren araştırıcının bu olumlu çalışmasını kutlamamız, gerekir.
DR. MAHMUT H. ŞAKİROĞLU