Rakı ve Şarap Verilerine Göre Laffer Teoremi Açısından Osmanlı İmparatorluğu’nda Vergi Oranları ile Vergi Gelirleri Arasındaki İlişki (1792-1839)

Özet

Bu çalışma 1792-1839 döneminde Osmanlı İmparatorluğu’nun değişik bölgelerinden tüketilmek üzere İstanbul’a gelen şarap ve rakının vergi oranları ile hasılaları arasındaki ilişkiyi T Testi ile hesaplamak ve Laf¬fer teoremine göre yorumlamayı amaçlamaktadır. Çalışmanın temel sorusu, şarap ve rakının vergi oranlarına 1810, 1822 ve 1831 yıllarında yapılan zamların bu malların vergi hasılasında nasıl bir değişikliğe neden olduğu şeklinde formüle edilebilir. Bu soru, Osmanlı Devleti’nin vergi hasılasını artırmak amacıyla şarap ve rakının vergi oranlarına yaptığı zamları yapmalı mıydı yoksa yapmamalı mıydı şeklinde de ifade edilebilir. Söz konusu amaca ulaşmak ve soruyu çözümlemek için Başkanlık Osmanlı Arşivi’nin (BOA) değişik fonlarında yer alan maliye kayıtlarından hareketle 1792-1839 dönemindeki vergi hasılalarına ulaşılarak bu hasılaların vergi oranlarının değişimi ile nasıl bir değişikliğe uğradığı T Testi ile hesaplanmıştır. Testin sonuçları, Laffer Teoremi’ne göre, Osmanlı Devleti’nin şarap ve rakının vergi oranlarını artırarak bu malların vergi hasılalarında bir artışa mı bir azalmaya mı neden olduğunu, yani vergi oranlarının optimum vergi oranının üzerinde mi yoksa altında mı olduğunu gösterecektir. Bu çalışmadan elde edilmesi umulan muhtemel sonuç, Osmanlı İmparatorluğu’nda rakı ve şarabın vergi oranlarındaki artışın vergi hasılasında bir artışa değil aksine bir azalmaya neden olduğudur. Bir başka deyişle, Osmanlı İmparatorluğu bu iki maldaki vergi oranı artışları fiyat yükselişlerinin gerisinde kalmıştır denilebilir.