XIX. Yüzyılda Trabzon ve Çevresinde Batılı Seyyah ve Araştırmacıların Kripto-Hıristiyanlara Dair Bazı Görüşleri

Özet

XIX. yüzyıl, Osmanlı Devleti'nin askeri, idari, sosyal, kültürel ve ekonomik değişimden geçtiği istisnai bir dönem olmuştur. Özellikle 1839 yılında Tanzimat Fermanı ilan edildiğinde, gayrimüslimlere yaşam, onur, mal güvencesi ve Müslümanlarla eşit statü ve kanun önünde eşitlik gibi kimi haklar verilmiştir Böylece Tanzimat ve Islahat Fermanlarını takip eden süreçte gerek Müslümanların gerekse gayrimüslimlerin siyasi, sosyal ve ekonomik yaşamlarında birtakım değişmeler kendini göstermiştir. Bazı guruplar Müslüman kimliği taşımalarına rağmen, gizli bir şekilde eski inanç ve ritüellerini sürdürmüşlerdir. XIX. yüzyılın kendine özgü koşulları içeriisnde ortaya çıkan bazı siyasi, sosyal ve ekonomik değişmelere paralel olarak bazı haklar elde ettiklerinde de, Batılı güçlerin kanatları altında kendilerini daha emniyette hissetmişlerdir. Ardından bir kısmı Müslüman olmadıklarını ilan etmiş ve bu kez Hıristiyan olmanın avantajlarından faydalanmak istemişlerdir. Resmi olarak Müslüman olarak kaydedilen bazı gruplar, Gümüşhane'nin kuzeyinde yaşayan Kurumliler örneğinde olduğu gibi, özellikle Islahat Fermanından (1856) sonra açık bir şekilde kendilerinin Müslüman olmadıklarını ilan etmeye başlamışlar ve eski dinlerine dönmeyi talep etmişlerdir. Bu çalışmanın amacı, XIX. yüzyılda Trabzon'a gelen bazı batılı seyyah ve araştırmacının Trabzon ve yakın çevresinde yaşayan Kripto-Hıristiyanlara dair verdikleri bilgileri analiz ederek değerlendirmek ve bölgenin sosyo-kültürel tarihine kimi katkılar sağlamaktır.