Fâtih'in Ştefan Çel Mare Üzerine İki Boğdan Seferi (1474 - 1476)
Mihail Guboğlu
Anahtar Kelimeler: Boğdan Seferi, Moldova Seferi, II. Mehmed, 1474-1476, Stefan Cel Mare
Özet
Gerek Osmanlı ve gerek yabancı yani Romen-Avrupalı kaynaklarında Sultan II. Mehmed'in Boğdan/Moldova seferleri derin izler bırakmıştır. Bu meyanda bu iki olay hakkında Osmanlı-Türk hikâye-naratif kaynakları başta olarak çağdaş kroniklerden: Aşık Paşa - Zâde (öl. 1484), mahlasını kullanan Mir Sayyid 'AB bin Muzaffer at-Tosi 2, Karamanlı Nişanci Mehmet Paşa (öl. 1481), Kıvami (öl. 1489/1490), Tursun Bey (öl. 1499), Oruç bin Adil (öl. 1510), Sarıca Kemâl ve Anonim Tevârih-i âl-i 'Osman denilen kronik-eserleri hatırlayabiliriz. Bunlardan başka, bu iki sefer zamanında yaşamış olan İdris Bitlisi'yi (öl. 1520), Mevlana Mehmed Neşri'yi (öl. 1520) ve Hadidi'yi (1523) ve bunların da vekayinâmelerini sayabiliriz. İtalyanca yazı yazılmasına rağmen Fâtih'in hazinedarı olan Giovani-Maria-Angiolello'nun 1476 tarihli Boğdan seferi hakkında çok değerli hatıratı çağdaş Osmanlı kronikleri arasında mühim bir yer almaktadır. Şüphesiz çocukluğunda Boğdan seferlerini işitmiş olan Ibni Kemal yani Kemal Paşa-Zâde (öl. 1535)'nin değerli eserinde bazı fasıllar bu olay hakkında fazlasıyla bilgi vermektedir. XVI. y. yılın ikinci yarısında yazılmış olanlardan Lütfi Paşa (öl. 1564)'nın ve Nişancı Mehmed Paşa'nın icmâl tarihin (1574)'de ufak tefek haberler varsa da bunlardan daha önemli Ruksanzâde Ahmed Feridun'nun (öl. 1583) Münşe'ât es-Selâttîn unvanlı eserinde bir iki tane Fetihnâme-i Boğdan olabilir. Hakiki oldukları biraz şüpheli'dir. Elbet ki meşhur Sa'düddin Hoca Efendi'nin (öl. 599) Tâc-üt-Tevârih adlı eserinde Boğdan destanı için çok değerli bir kısım vardır. Çünkü o, iki üç Osmanlı padişahının lalası yani hocası olarak, Topkapı Sarayındaki mevcut olan arşivi bol bol kullanmıştır. Mustafa 'Ali'nin de (öl. 599) Künh ül-ahbar başlıklı kroniğinde, özellikle bazı yazmalarında Boğdan seferleri hakkında haber ve kıta'lar vardır.