Ruznâme (gündem) sahibi Abdülhamid Ferid Paşa Kastamonu'lu debbağ esnafından Mustafa Efendi’nin oğludur, İstanbul'da doğmuştur. Sadaret mektubî kalemine girmiş ve devlet ricalinden şair ve âlim meşhur ve matbû (……. Cevahir-i Mültekıta) mütercimi Lebib Efendi’ye[1] damad olmuş H. 1255 (1839) de Âmedî hülefalığına ve sonra mabeyn kâtipleri arasına alınarak 1264 Recep (1848 haziranda) Tersane Nezaretine tâyin edilen Ali Şefik Bey’in yerine mabeyn başkâtipliğine getirilmiştir. 1271 cumadelâhır’da (1855 Ocak) bâlâ rütbesiyle Serasker müsteşarlığına ve 1279’da Meclis-i Vâlâ âzalığına ve 1280 rebiulâhırda (1863) Evkaf nazırlığına tâyin olunmuştur.
Abdülhamid Ferid Efendi 1282 cumadelâhır’da (1865 Eylül) ikinci defa Meclis-i Vâlâ âzası olmuş 5 rebiülevvel 1283 te ikinci defa Evkaf-ı hümayun nezaretine tâyin, aynı ayın ondokuzunda pâdişahın [Abdülaziz’in] kız kardeşi Âdile Sultan kethüdalığı, memuriyetine ilâve kılınmış ve 1284 senesi 12 zilkadesinde (1868 mart) Sultan kethüdalığı üzerinde kalmak üzere Şurây-ı Devlet âzalığına ve aynı sene sekiz gün sonra Sadaret müsteşarı ve daha sonra Mahkeme-i Nizamiye reisi ve İcra Cemiyeti reisi ve 15 şevval 1286 senesinde (18 Ocak 1870) Sultan Abdülaziz’in valdesi [Pertevniyal] kethüdası olarak icra cemiyeti reisliğinden alınmış ve 29 rebiulevvel 1288 de (1871 haziran) vezir ve Valde kethüdalığiyle beraber Hazine-i hassa nazırı ve aynı senede kethüdalığa ilâveten Bahriye nazırı ve ikinci defa Hazine-i hassa nazırı olmuştur.
Abdülhamid Ferid Paşa 1291 senesi son ayında (1875 Ocak) yine Valde kethüdalığı üzerinde olarak Bahriye nazırı vekili iken 29 Muharrem 1292 senesinde (1875 Mart) vefat ederek Sultan Mahmud Türbesi bahçesine defiıolunmuştur. Memleketini çok seven bir zat olduğu hatırattaki tenkitlerden anlaşılıyor.
Abdülhamid Ferid Paşa’nın ruznamesi merhumun torunu Abdürrahim Şadan Bey’in oğlu sayın Doktor İzzeddin Şadan Bey’de olup ben oradan aldığım bazı kısımlarını aşağıya naklediyorum. Ferid Paşa’nın kendi el yazısiyle olan bu gündem’in Kurum kütüphanesi için alınmasını tavsiye ederim.
* * *
29 RECEP 1269 PAZAR (1853 MAYIS)
Mesele-i mezhebiyeden dolayı Rusya elçisi (Mençikof) salı gününe kadar bir cevap isteyip red ile cevap verildiği halde sefareti takımiyle avdet edeceğini ifade eylemesi üzerine Sadr-ı âzam[2] ve Serasker[3] Paşa ve Hariciye nazırı Rifat Paşa Mabeyn-i hümâyuna gelmişlerdir. Mösyö Kanin[4] mesele-i malûme üzerine Hariciye nazın olduğu halde min-gayr-i resmin mülâkat etmiştir.
2 ŞABAN 1269 SALI
Umûr-ı mezhebiyeye dair Rusya sefiri Mençikof’un tekâlifi kabul olunamıyacağını ve hıristiyan tebea hakkında teminât-ı lâzime, Devlet-i aliyyenin evâmir-i mahsusasiyle neşr ve ilân olunacağına ve kilise ve hastahane misillû şeylerin müzakeresine girişileceğine dair prens-i mûmaileyhe takrir-i resmî verilmiştir.
5 ŞABAN 1269 CUMA
Mençikof min-gayr-i resmin mülâkat edip mesele-i malûme üzerine ifadat icra etmiş ve bugün mesned-i sadaret, reis-i meclis (Meclis-i Vâlâ reisi) Mustafa (Nailî) Paşa’ya tevcih ve sadr-ı esbak Reşid Paşa Hariciye nezaretine ve sadr-ı sabık Mehmed Ali Paşa Seraskerliğe ve serasker Mehmed (Rüştü) Paşa Hassa müşirliğine memur buyrulmuş ve hariciye nazın Rifat Paşa’ya Meclis riyaseti ihâle olunmuştur.
9 ŞABAN 1269 SALI
Mesele-i hâzıra üzerine kâffe-i vükelâ ve mazulîn-i sudûr (Kazaskerler) hazır oldukları halde bugün meclis akdolunmuştur.
11 ŞABAN 1269 PERŞENBE
Mençikof dünkü çarşanba günü kat’-ı muhabereyi havi takrir vermiştir.
13 ŞABAN 1269 CUMARTESİ
Mençikof avdet etmiştir.
1 ŞEVVAL 1269
Cuma gecesi mühr-i hümayun Mustafa (Naili) Paşa’dan istirdad olunmuştur.
2 ŞEVVAL 1269
Hariciye nezaretinden infisaline dair Reşid Paşa’ya kablesalât tezkire tahrir olunmuştur.
3 ŞEVVAL 1269
Hassa müşiri Mehmed (Rüştü) Paşa sadr-ı âzam ve Trabzon valisi Sarım Paşa’nın hariciye nazırı nasb ve tâyin olunmaları serasker Mehmet Ali Paşa’nın reyi üzerine derdest-i icra olduğu ve müşarünileyh Mehmed (Rüştü) Paşa ile şeyhülislâm (Arif Hikmet Bey) efendi hazretleri Mabeyn-i hümayuna celb buyrulmadığı halde bilâ-istîzan saraya azimetle müşarünileyhima Mustafa Paşa ve Reşid Paşa’nın memuriyetlerinden infisalleri münasip olmıyacağına dair vuku bulan ihtarât üzerine müşarünileyhima celb ile memuriyetlerinde ibka buyrulmuştur.
21 ZİLHİCCE 1269 CUMARTESİ
Sadr-ı âzam, şeyhülislâm, hariciye nazırı, serasker Fethi Paşa, Kaptan Paşa, Rifat Paşa, Maliye nazırı Safvetî Paşa, Hassa müşiri, Mabeyin-i hümayuna celb buyrulup muharebeye karar verilmiştir.
26 ZİLHİCCE 1269 PERŞENBE
Rumeli ordusu (müşiri) Ömer Paşa’ya taltifi havi hatt-ı hümayun tastir buyrularak yaver binbaşı Mustafa Efendi’ye tevdian irsal buyrulmuş ve hatt-ı hümayuna “22 zilhicce 69” tarihi vazolunmuştur.
6 SAFER 1272 (1855 M.) PERŞENBE
Kars’ta vukubulan muzafferiyet-i seniyyeden dolayı Anadolu müşiri Vasıf Paşa hazretleriyle ümera-i zabıtan ve neferat-ı askerîyyenin taltif ve Kars ahalisinin üç sene müddet kâffe-i tekâliften ve bu müddet zarfında kendulerinden kur’a ile asker alınmasından muafiyetleri zımnında evâmir-i aliyye tesyir ve müşir-i müşarünileyh ile sairlerine vükelâ canibinden teşekkürü hâvi bir kıta tahrirât irsal kılındığı haber alınmıştır.
27 SAFER 1272 PERŞENBE
İstikraz maddesinden yâni bunun sarfı için İngiltere ve Fransa devletleri cânibinden tâyin kılınan memurlardan dolayı Tersane-i âmirede meclis-i has akdolunup serasker bulunan Mehmed Rüştü Paşa tarafından buna muvafakat olunmamış olduğu istifsar kılınmıştır.
27 REBİULEVVEL 1272
Kars'ın Rusyaluya teslimi hakkında vukubulan müzakeratı hâvi Feyzi Paşa ve Macarlı İsmail Bey tarafından hassa müşiri olup Erzurum'da, bulunan Selim Paşa’ya kâğıt gönderilmiş olduğuna dair Erzurum valisi Reşid Paşa cânibinden taraf-ı sadaret-penâhîye ve seraskeriye tahrirat vürûd etmiş ise de müşarünileyh Selim Paşa’nın bir iş’arı zuhur etmemiştir.
28 RA 1272
Sadr-ı âzam Âli Paşa hazretlerinin valdesi vefat etmiştir.
6 REBİULÂHİR 1272
Hassa müşiri olup Erzurum canibinde bulunan Selim Paşa hazretlerinin şehr-i rebiulevvelin yirmi biri tarihiyle müverrah olup bugün topçu miralayı (Albay) İbrahim Bey vasıtasiyle vürud eden tahriratı mealinde Kars'ın malûm olan ahvali cihetiyle bundan böyle ne asâkir ve ne ahali de tab ve takat kalmayıp açlıktan telefat vuku bulmağa dahi başlamış olduğundan Vilyams Paşa bazı memurin ile Rusya ceneraline giderek yedi madde üzerine mukavele birle çâr-nâçar Kars’ın Rusyaluya teslimine karar verilmiş ve mevadd-ı seb’ayı hâvi mumaileyh tarafından îta olunan memhur varakayı irsal eylemiş olduğu muharrer olup muharrerat-ı sairesi dahi Erzurum için gerek asker ve gerek mühimmatça taleb-i muavenetten ibaret bulunmuş ve mîr-i mûmaileyhin ifadat-ı şifahiyesi dahi Kars'a, şimdiye kadar bir günâ imdat ve iâne olunmamış olduğundan ve zehâir-i mevcude dahi tükenerek pek aşun sıkılmış idüğünden herkes âlem-i hayrette kabp egerçi hücum ile Kars’tan çıkmak tasavvur olunmuş ise de Rusyalunun elhaletühazihi Kars civarında onsekiz binden mütecaviz askeri olduğuna ve Kars’ta bulunan asâkir-i şahanenin açlıktan dolayı harekete mecali kalmayıp dört bin şu kadar hastası bulunduğuna binaen çaresiz Kars’ın teslimi suretine izhar-ı muvafakat olunduğunu beyan demek olarak sûret-i hal ve mîr-i mumaileyhin vuku bulan ifade-sine nazaran asâkir-i redife ve muvazzafa ile ketebeden başka kâffe-i asâkir-i nizamiye ve memurin-i saire esarete duçar ve bilcümle top ve esliha ve mühimmat Rusyalunun yed-i istilâsına giriftar olup memleketin ve emval ve eşyây-ı asâkir ve ahalinin yağma ve garet olunmıyacağı misillu, istihkâmat ve cemi-i cephane ve mühimmat ve sairenin tahrip olunmaksızın Ruslayuya teslim kılınacağı ve ahalinin istedikleri mahallere azimetlerine ruhsat verileceği misillu redif ve başı bozuktan hasta olarak orada kalıp kesb-i ifakat edenlere dahi bâdehu irae-i ruhsat olunacağı ve fakat zabitan-ı askerîyyeden çavuştan yukarı bulunanların seyflerinin ahzından sarf-ı nazarla kendulere ibka kılınacağı mukavele iktizasından olduğu tebeyyün etmiş ve egerçi ruhsat verilecek asâkir-i redife ve muvazzafa ile saireye Rusyalu tarafından araba ve sairece muavenet olunmadığı halde bunların yollarda telef olacağı dahi derkâr bulunmuş olup Anadolu’nun ahvali bu merkezde iken bu tarafça yine hiç bir tedbir ve tedarike sarf-ı zihin olunmayacak herkes zevk ve sefasında kimi ebniye inşası ve kimi düğün icrası gailesinde olduğu cümlenin malûmu olan mevaddan olduğundan şimdilik bu kadarla iktifa olunmuş ise de tafsil-i keyfiyet rabt ve sebki yolunda daha etraflıca olarak kaleme alınıp nasa bir ibret bırakılması mutasavverdir.
10 REBİULÂHIR 1272 PERŞENBE
Kars vukuatından dolayı düvel-i müttefika memurları hazır oldukları halde Bâb-ı seraskerîde bir meclis akdolunup Hariciye nazırı mevcud bulunmuştur. Ve bu hususa dair dün gece nâzır-ı müşarünileyhin hanesinde dahi tekrar birleşilerek kaptan-ı derya Mehmed Ali Paşa hazretlerinin orada bulunduğu istihbar kılınmış ise de bugün Bâb-ı âlide bulunmadığı tahkik kılınıp adem-i tedbirden yâni Kars'ın istihlâsı zımnında Serdar-ı ekremin Sohum’a gitmesinden ve buna sebep dahi Serdar-ı ekrem ile serasker Mehmed (Rüştü) Paşa ve hariciye nazırı Fuat Paşa olmasiyle bu babta müşarünileyhimin bir vartaya uğradıkları agleb-i memul idügi.
17 REBİULÂHİR 1272
Bir müddettenberi hasta olarak geçenlerde fer’iye daire-i hümayununa çıkmış olan ikinci İkbal Ceylanyar Hanımefendi irtihal-i dâr-ı beka edip nâaşı Fatih civarında kâin türbeye defnolunmuş ve müşarünileyha, Adile Sultan hazretlerinin takdimesi ve 8. Ş. 68 tarihinde vefat etmiş olan şehzade Mehmed Rüştü Efendi’nin vaidesi olup verem illetinden müteveffiye olduğu tahkik kılınmıştır.
18 REBİULÂHİR 1272
Cennet-mekân efendimiz kadınlarından ve Beylerbeyi'nde Nafiz Paşa merhumun mübayaa olunan sahilhanesinde mukime Hacce Başkadın efendi vefat etmiş ve naaşı Bahçekapısına çıkarılarak cennet- mekân (yâni İkinci Mahmud) türbesine defnolunmuştur. Müşarünileyha hemşire-i hazret-i sultanî Âdile Sultan hazretlerinin övey valdeleri olup beraberce saraydan çıkmış ve bir müddet, Sultan-ı müşarünileyha ile oturup muahharen ayrılmıştır.
19 REBÎULÂHİR CUMARTESİ
Merhume Hacce Başkadın efendi hazretlerinin Beylerbeyi’nde kâin sahilhaneleri serasker-i sabık Rıza Paşa hazretlerine ihsan-ı şâhane buyrularak müşarünileyhin dünkü cuma günü li-ecli’t-teşekkür Mabeyn-i hümayun canib-i âlisine gitmiş ise de selâmlık resmi münasibetiyle zât-ı şâhane ile görüşemeyip teşekkürü hâvi evvelce yazmış olduğu arizayı başkâtip Hakkı Efendi’ye îta ile avdet eylediği istihbar olunup mezkûr sahilhane, mukaddema iştirâ etmek niyetinde bulunduğu halde bi’l-mübayea kadın-ı müşarünileyhaya verilmiş olmasından bahis ile Mabeyn-i hümayuna arîza takdim eylemesi ve bir takrib ele getirmek niyet ve emelinde bulunması ve bunun evvelce davranmasından nâşi müşarünuileyh Rıza Paşa hazretlerine ihsan buyurulması cây-i taaccüp bir keyfiyettir. Zira Devlet-i aliyyenin şu esnada derkâr olan hal-i müzayekası cümlenin malûmu olduğu ve istikraz akçesiyle kendüsünü idare eylemekte bulunduğu ve harb ve orduy-ı hümayunda bulunmakta olan asâkir-i islâmiyenin müterakim olan maaşları ve elbise ve şitâiyeleri verilemeyip çini, çıplak çadır altında oldukları halde bu nasıl alış veriştir? Buna nazar-ı ibret ve hakkaniyet ile dikkat olunmalıdır. Zira yakın vakitte Devlet-i aliyye bunun seyyiâtına giriftar olacaktır.
25 REBÎULÂHİR 1272,
Sadr-ı esbak Devletlu Reşid Paşa hazretlerinin yine makam-ı sadarete getirilmesiyle beraber elyevm mesned-i sadarette bulunan Âli Paşa hazretlerinin hariciye nezaretine ve kaptân-ı derya Mehmed Ali Paşa hazretlerinin seraskerliğe tahvil-i memuriyetleri ve hariciye nazırı Fuad Paşa hazretleriyle serasker Rüştü Paşa hazretlerinin şimdilik hanelerinde ikamet eylemeleri tashih-kerde-i âli iktizasından olduğu ve bu maddeden dolayı müşarünileyhima Âli ve Rüştü Paşa hazerâtı beynlerinde Beylikçi Afif Bey vasıtasiyle bazı muhaberat vukuundan sonra müşarünileyh Âli Paşa hazretlerinin Rüştü Paşa hazretleri taralından temin kılındığı işitilmiş ve buna vücud verilmemiş idi.
Tahkikat-ı sahihaya göre mâh-ı hâlin onikinci günlerinden birinde mâbeyn-i hümayunda bu hususa dair zât-ı şâhane ile serkurena İzzet Efendi beyninde bazı sohbet cereyan etmiş ve müşarünileyh Reşid Paşa hazretlerinin istihdamına karar verilmiş olduğundan mabeyn-i hümayuna memur Ferik Edhem Paşa yevm-i mezkûrda huzur-ı şahaneye celb ile Reşid Paşa’nın istihdamına lüzum görünüp egerçi buna karar verilmiş ise de evvel-i emirde bir kere Fransa sefaretiyle istimzac-ı keyfiyet olunması icap edeceğinden ve kendisine birgüna mesuliyet olmadığından sefaret-i merkumeye gidip müşarünileyhin istihdamı, ittifaka dokunup dokunmıyacağının anlaşıla-rak haber verilmesi Ferik-i müşarünileyhe emrü ferman buyrulmuş ve müşarünileyh bundan bihaber olarak mabeynce dahi bir şeyi tahkik edemiyeceğini bildiğinden doğruca Tophane-i âmireye azimetle Fethi Paşa hazretleriyle, yollanan memuriyet-i vakıasından dolayı istifsar-ı keyfiyet etmiş ise de hakikat-i hale kesb-i vukuf edemeyip fakat Reşid Paşa hazretlerinin istihdamına Fransa sefiri canibinden izhâr-ı muvafakat olunmıyacağı müşarünileyh Fethi Paşa hazretleri canibinden ima olunmasiyle Ferik-i müşarünileyh oradan canib-i sefarete azimet ve elçi beyle[5] görüşüp memuriyetini beyan ve hikâyet eylemiş ve bunun üzerine elçi-i mumaileyh bu misillu zevatın nasb ve azli yed-i istiklâl-i şahanede olmasiyle buna kimesne tarafından müdahale olunması icap etmeyip şu kadar ki müşarünileyh eski tabiatlarından vaz geçmiyeceği ve İngiltere taraftarlığından geri durmıyacağı cihetle şimdi kendisinin mansıba çağırılması bazı müşkilâtı ve zat-ı şâhanece bertaraf olmuş olan sudai davet edeceğinden-başka Mehmed Ali (damad) Paşa hazretlerinin nasbi maddesi İngiltere sefiri Kanin’in muamelât-ı gayrı lâyikası üzerine icra olunmasiyle bunun Avrupaca hüsn-i tesiri olarak bu babta zât-ı şahane namusunu vikaye etmiş ise de müşarünileyh Reşid Paşa hazretleri buna makıs olmayıp zira kendisi daima bir donanmış sofrayı bozup yeniden tanzim etmek yâni mansıba geldiği gibi tebeddülat ile uğraşmak efkârında bulunmasiyle şu aralık kendinin istihdamı münasip olmayacağı misillu Kanin’in entrikasına hami ile bilâkis Avrupaca dahi sûy-i tesiri istilzam edeceğini ve devletinin efkân dahi bu merkezde bulunduğundan iştibah olunmamasını îrad ve beyan ve vükelây-ı hazıradan başkaca izhar-ı hoşnudîve memnuniyet ile beraber Rüştü Paşa ve Fuad Paşa gibi zatların sokakta bulunur adamlar olmadığını ve Reşid Paşa elli yaşını mütecaviz olarak tabiatından vaz geçmiyeceğini dahi ifade ve ityan edip Ferik-i müşarünileyh bu haber ile Tophane’ye avdet ve zat-ı şâhane orada bulunduklarından Fethi Paşa hazretleri hazır olduğu halde elçi-i mumaileyhin ifadâtını ber-veçh-i muharrer hikâyet etmiş ve Ferik-i müşarünileyhin ibtida Tophane’de huzur-ı şahaneye vüsulünde “lâve neam” haberinin istifsar olunması cây-ı dikkat olduğu misillu bu babta İzzet Efendi’nin mahcub olacağı keyfiye-tinin muahharen îrad buyrulması dahi dikkate şayan bir keyfiyet olarak bu hususta meydana çıkışı Reşid Paşa hazretlerinin Fransalu ile uyuştuğu Ali Galip Paşa tarafından zât-ı şâhaneye ismâ olunmasından neşet edip müşarünileyh Reşid Paşa’nın istihdamı zât-ı şahanece mültezem olmadığı ve bu dahi Fethi Paşa tâlimiyle bir entrika olduğu reviş-i halden istidlal olunmuştur.
25 CUMADELÂHIR 1272 (1856 M)
Sadr-ı âzam Âli Paşa hazretleri konfransa tâyin buyrularak tanzimat meclis reisi Kıbrısî Mehmed Paşa kaymakam nasb buyurulmuştur. Kaymakamlık memuriyetinin serasker Mehmed Rüştü Paşa, ve seraskerlik kaymakamlığının Rumeli orduy-ı hümayunu kumandanı kaymakamı olup Dersaadet’te bulunan İsmail Paşa hazeratına ihalesi mukarrer olduğu halde müşarünileyh Rüştü Paşa hazretlerinin vukubulan istinkâfına mebni kariha-i şâhaneden olarak Mehmed Paşa memuriyeti icra kılınmıştır.
24 CUMADELÂHIR 1272 PAZAR
Sudûr-ı ızâmdan Gelenbevî zâde Mehmed Said Efendi irtihal-i dâr-ı beka edip naaşı Rumeli hisarı'nda Kayalar nam mahalde kâin makbere-i mahsusasına naklolunmuştur.
26 CUMADELÂHIR 1271
Kaptan-ı derya sabık Halil Rifat Paşa pazartesi gecesi vefat edip naaşı Hazreti Halid ….. ….. Radiyallahü anh rabbihü’l-vedud civarına defnolunmuştur.
4 RECEP 1272
Hakkı Bey, Reşid Paşa hazretlerine gönderilmiş Mecalis-i âliye memuriyeti için.
5 RECEP 1272 ÇARŞAMBA
Safvet Efendi’nin dahiliye müsteşarlığına ve Hayreddin Paşa’ya maaş tahsisine dair vuku bulan ifade-i şifahiyesinden dolayı zat-ı şâhâne kaymakam Mehmed Paşa’ya iğbirar buyurup Fuad Paşa’nın kaymakamlığına mütedair mabeyince bazı lâkırdı cereyan etmiş olduğu işitilmiştir.
16 ŞABAN 1272 PAZARTESİ
Birbirini müteakip akdolunan Mecalis-i âliyede Kırım mıntakasında bulunan asâkir-i şahane ile Kırım ahalisinden hicret etmek isteyenlerin nakli ve ahali-i merkumenin Dobruca ovasına iskânı münasip olacağından bunlardan on sene müddetle vergi ve yirmi sene müddet hisse-i askeriye alınmayıp kendilerine arazi irae olunması ve teferruatı maddeleri müzakere olunarak iktiza eden sefainin tedarikine teşebbüs olunmuş ve Nusretiye ve Mukaddeme-i Hayr kalyon-ı hümayunlariyle Rehber ve Necm-i Şeref nam vapur-ı hümayunlar Beşiktaş pişgâhına ihraç olunup oradan Karadeniz canibine izam kılınmış olduğu.
20 ŞABAN 1272
Üsküdar'da Hüdayi Hazretleri dergâhı reside-i hitam olduğundan oraya selâmlık resmi icra buyrulmuştur.
24 ŞABAN 1272 SALI
Serasker Mehmed Rüştü Paşa hazretleri li-ecli’l-istifa mabeyn-i hümayuna azimet etmiş olduğu işitilmiş ve sebeb-i istifası dahi kaymakam Mehmed Paşa hazretleri tarafından geçende tersane-i âmirede akdolunan mecliste asâkir-i şâhaneye lâyikiyle bakılmamakta olduğuna dair vukubulan ifadâttan neşet eylediği rivayet olunmakta bulunmuştur. Müşarünileyhin mabeyin-i hümayuna azimeti mekâtib-i şâhane imtihanının istizanı için olup zat-ı şâhane ile görüşemeyip Hakkı Bey vasıtasiyle
26 SAFER 1273 CUMARTESİ
Zat-ı sadaret-penahînin (Âli Paşa’nın) Mabeyn-i hümayuna azimetiyle istifa etmiş olduğu istimâ olunmuştur. Sebeb-i istifa, Büyükdere’de bulunan İngiltere donanmasının Paris’te mün’akit olan muahede iktizasınca bu günlerde boğazların cenk sefâinine insidadı maddesinin icrası lâzım geleceğinden elhaletühazihi Büyükdere’de bulunan İngiliz donanmasının Halic-i Kostantinye'den Bahr-i Sefid'e avdet eylemesinin İngilterelüye ifade olunması ve bu suret kabul olunmadığı halde protesto kılınması Fransa İmparatoru canibinden beyan olunmuş ve İngiltere donanmasının burada bulunması Yılan adasi’yle Polgrad şehri ve Memleketeyn'in birleşmesi maddesinin men’i hususundan ibaret olmasiyle ve bunların Fransalu’nun dediği gibi tesviyesi Devlet-i aliyyeye muzır olarak kendileri dahi hayır-hah bulunmasiyle mevadd-ı mezkûreye bir hüsn-i suret verilmedikçe donanmanın avdet edemiyeceği cevabı verilmesinden neşet etmiş olduğu.
29 SAFER 1273
Hariciye nazırı Fuad Paşa’nın sahilhanesinde hususat-ı mezkûre için akd-i mükâleme olunmuştur.
3 REBİULEVVEL 1273 CUMARTESİ
Âli Paşa hazretlerinin makam-ı sadaretten infisaliyle Reşid Paşa hazretleri işbu sebt günü def’a-i hamiş olarak mesned-i sadarete teşrif buyurmuş ve serkurena Neşet Bey ile Bâbıâli’ye gelip İngiltere devleti tarafından zat-ı şevket-simal-ı şahaneye irsal olunan nişan bugün takdim olunacağı ve havass-ı vükelây-ı fiham mabeyni hümayunda tecemmû eylemiş olması cihetiyle müşarünileyh hazretleri dahi hatt-ı hümayun kıraatinden sonra Mabeyn-i hümayuna azimet buyurmuşlardır. Sadr-ı sabık-ı müşarünileyhin müddet-i sadareti ondokuz mah on bir gün olup bu müddetin elli dürt günü Şefik Paşa hazretlerinin ve yüz otuz sekiz günü Kıbrıslı Mehmed Paşa hazretlerinin kaymakamlığı ile idare olunmuş ve bu cihetle müşarünileyh on üç mah yirmi beş gün Der-i saadette bulunmuştur.
22 REBİULEVVEL 1273 PERŞENBE
Sadr-ı sabık Âli Paşa, Fuad Paşa’nın yerine hariciye nazırı nasb buyrulup sadr-ı esbak Giridi Mustafa (Nailî) Paşa Mecalis-i âliyeye ve serasker-i sabık Rıza Paşa seraskerlik memuriyetine ve Vasıf Paşa, Selim Paşa’nın yerine Hassa müşirliğine ve hassa müşiri esbak Reşid Paşa (darbhur) Dersaadet ordusu müşirliğine memur buyrulmuşlardır. Mesmuat; Hariciye nazırı Fuad Paşa bir kaç defa şifahen istifa edip taraf-ı sadaretten geçiştirilmiş olduğu halde salı günü istifayı havi resmen bir ve mahremane olarak diğer bir kıta tezkire tahririyle hakipây-ı vekâlet-penahiye bi’l-irsal mahremine tezkiresine azl ve nasb maddesi emr ve ferman şahaneye menut olduğundan bu babta şerefsudur buyrulacak irade-i seniyyeye değin memuriyetine devam eylemesi cevaben yazılıp keyfiyet taraf-ı eşref-i şâhaneye şifahen ifade ve müşarünileyhin istifası kabul buyrulduğu halde yerine sadr-ı sabık Âli Paşa’nın memuriyeti münasip olacağı misillu Serasker Paşa’nın dahi istifa etmek niyetinde bulunduğundan böyle şey vukuu takdirinde kabul buyurulmaması ve belki şimdiden celb buyrulup bazı teminat icra buyrulması muvafık-ı maslahat olduğu ve sadr-ı esbak Mustafa Paşa ile Rıza Paşa’nın Mecalis-i âliyeye memur buyrulması hâkipây-ı şâhaneye hikâye olundukta müşarünileyh Rıza Paşa’dan izhar-ı infial ile kendisine hiç bir vakitte emniyetleri olmadığından ve kendisinin hain olduğundan bahis buyurmasiyle beraber Fethi Paşa’ya dokunulmıyarak ve karabeti cihetiyle Mehmed Ali Paşa’ya bir şey denilmiyerek kusur her ne yapılır ise (muvafık) cevabı verilmesi üzerine taraf-ı sadaret-penahîden Rıza Paşa hakkında vuku bulan ifade geri alınarak avdet etmiş ve çarşanba günü hariciye nezaretine Âli Paşa’nın gelmesi hususu başkâtip Hakkı Bey vasıtasiyle zât-ı sadaret-penahîden istimzaç buyrulup ertesi günü berminval-i muharrer tevcihat vuku bulmuş ve müşarünileyh Âli Paşa ve serasker (mütercim Rüştü Paşa) Paşa ve Fuad Paşa’nın istifa hususunda ittifak ve ittihadları olduğu karain-ı halden istidlâl olunmuş ve müşarünileyh Âli Paşa’nın yine istifa sadedinde bulunduğu sahihen işitilmiştir.
24 REBİULEVVEL 1273 CUMARTESİ
Hariciye nazırı tâyin buyrulan Ali Paşa hazretleri taraf-ı sadarete istifanâme takdim etmiş.
26 REBÎULEVVEL 1273 PAZARTESİ
Müşarünileyh Âli Paşa hazretlerinin zahirde illet-i vücudiyesinden bahis ile memuriyet-i âliyesinden afvına dair Mabeyn-i hümâyuna ve taraf-ı sadarete istifanâmesini takdim etmiş ve bir iki defa dahi cânib-i Âli-i sadaretten istitaf eylemiş olduğu işitilmiş idi. Bugün Mabeyn-i hümayun ketebesinden birinin Bâbıali’ye vürûd ederek zât-i vekâlet-penahînin bu babta olan mütalâaları istifsar olundukta müşarünileyhin afviyle yerine Meclis-i tanzimat âzasından Edhem Paşa’nın memuriyeti münasip olacağı ifadesiyle gelen zat iade olunup zât-ı sadaret-penahî dahi görüşmek üzere Bâbıseraskeri’ye teşrif olduğundan akiblerinde mabeyn kapı çuhadan Mehmed Bey gelip Edhem Paşa’nın taraf-ı şâhaneden istenilmiş olduğunu bi’l-ifade zat-ı vekâletpenahi oradan Bâbıâli’ye avdet buyurmuş ve sahilhane-i âciziye avdet olunmak üzere akşam ezam okunurken Bahçe kapısı'na vürudumuzda mir-i mumaileyhin Edhem Paşa’yı orada beklemekte olduğu görülmüştür. (Abdülhamid Ferit Paşa bu tarihte bâlâ rütbesiyle serasker müsteşarı bulunmakta idi.)
7 CUMADELÂHÎR 1273 (1857 Şubat)
Bâb-ı fetvâ - penahîde hıristiyanlardan asker ahzına dair akdolunan mecliste Fuad Paşa tarafından bazı güna itiraz vuku bularak bundan dolayı zât-ı sadaret-penahînin müşarünileyh Fuad Paşa’ya muğber olduğu işitilmiştir (Fuat Paşa bu tarihte Âli Paşa ile beraber Mecalis-i âliyyeye memur idi).
16 CUMADELÂHÎR 1273
Vefat-ı Rıfat (Sadık) Paşa an-âzây-ı Mcclis-i tanzimat ….
……… ….. …… …..
20 CUMADELÂHÎR 1273
Vukû-ı isâet-i kethüdây-ı hazine-i hümayun:
Hazine-i hümayun kethüdası bulunan Daye zâde Mehmed Bey’in Hırka-i saadet odasında ve Hazine-i hümayunda mahfuz sanduka-i emanet olan teberrükât-ı celile hakkında bazı güna riayetsizliği ve bunlardan bir azının bahre ve bir miktarının bire ilkasına ictisar eylemiş olduğu tahakkuk ve tebeyyün etmesiyle kendisi kiler odasında hapsolunarak ve konağı etrafına kordon çevrilerek Meclis-i vâlâ reisi Şefik Paşa ve Tanzimat müftisi Rüştü Molla ve Maliye müftüsü Sadettin Molla ile Meclis-i vâlâ âzasından Ziver Efendi marifetleriyle istintakı icra kılınmakta olduğu.
25 CUMADELÂHIR 1273 CUMA
Hazine kethüdası bulunan Mehmed Bey’in nef’-i müebbetle Kıbrıs ceziresine iclâsı ve oraya vusulünde kalebend edilmesi ittifak-ı âra ile kararlaştırılarak kendisi Tair-i Bahrî nam vapur-ı hümayuna irkâben menfasına gönderilmiştir.
9 RECEP 1273
İki gün evvel Darüssaade ağası bulunan Hüseyin Ağa, hazine vekili Abdülgani Ağa çırağ buyrularak baş musahip Rasim Ağa Darüssaade ağası, ikinci musahip Tahsin Ağa hazine vekili ve üçüncü musahip Yakup Ağa baş musahip nasb buyrulmuş olduğu işitilmiştir.
15 RECEP 1273
Kıbrıs’a nefyolunan Hazine kethüdasının (Daye zade Mehmed Bey) esnây-ı rahta telef edilmiş olduğu işitilmiştir.
27 RECEP 1273
Darüssaade ağası bulunan Rasim Mehmed Ağa’nın infisaliyle yerine Tahsin Ağa Ağa-i Darüssaade nasb buyrulmuş.
14 ŞABAN 1273 PERŞENBE
Şehzade Nureddin Efendi hazretlerinin bed’i besmele ve Reşad Efendi ve Ahmed Kemalettin Efendi ve Burhaneddin Efendi hazerâtının hetemat-ı şerif cemiyet-i seniyyesi Beşiktaş sarây-ı hümayununda icra buyrulmuştur.
7 ZİLKADE 1273 PAZARTESİ
Reşat Efendi, Kemaleddin Efendi, Burhaneddin Efendi, Nureddin Efendi hazerâtının işbu pazartesi günü saat yirmi dakika mürurunda Beşiktaş sahilsaray-ı hümayununda emr-i mesnun-ı hitanları bi’l-icra top endahtiyle ilân-ı keyfiyet olunmuş ve etfal-i sairenin dahi mekteb-i îdadiyede hitanlarının icrasına mübaşeret kılınmıştır.
Reşat Efendi’yi İsmail Paşa Kemaleddin Efendi’yi Şakir Efendi Burhaneddin Efendi’yi Mehmed Efendi ve Nureddin Efendi’yi Nuri Bey sünnet etmişlerdir.
5 ZİLHİCCE 1273 PAZAR
Bâb-ıâli’de meclis:
Memleketeyn [Eflâk - Bogdan] meselesi üzerine geçen hafta gece Sahilhane-ı seraskerîde ve ertesi günü sahilhâne-i hazret-i sadaret-penâhîde akd-i meclis olunarak beylerin [Eflâk ve Boğdan beylerinin] intihabı maddesinin Paris muahedesi iktizasınca ahaliye havale olunması Fransa sefareti tarafından ve bunun tehiri hususu İngiltere sefiri canibinden ısrar olunarak buna bir karar verilememiş ve sefaretler devletleri canibine müracaata mecbur olarak ol vakitten beru Fransa sefareti tercümanlarının Bâbıâli’ye gitmedikleri istihbar kılınmıştır.
8 ZİLHİCCE 1273 ÇARŞANBA
Memleketeyn üzerinde şimdiye kadar yapılan şeylerin kâffeten feshine dair Fransa İmparatoru namına olarak Fransa elçisi canibinden Bâbıâli’ye bir nota verilerek iki güne kadar cevabı talep olunmuştur.
11 ZİLHİCCE 1273 CUMARTESİ
İyd-i şerifin ihtidası cuma günü saat dokuz, on kararlarında sadr-ı âzam Reşid Paşa ile Mecalis-i âliyeye memur Giridli Mustafa Paşa ve bazı zevat Mabeyn-i hümâyuna celb olunarak müşarünileyh Mustafa Paşa hazretleri mühr-i hümayun îtasiyle tebcil ve müşarünileyh Reşid Paşa hazretleri Meclis-i tanzimat riyasetine ve sadr-ı esbak Âli Paşa hazretleri Hariciye nezaretine ve tanzimat reisi sabık Mehmed Paşa (Kıbrıslı) hazretleri Mecalis-i aliyyeye ve hariciye sabık (nazırı) Ali Galip Paşa (Mustafa Reşit Paşa’nın oğlu) hazretleri Evkaf-ı hümayun nezaretine ve Meclis-i vâlâ âzasından Kâmil Paşa hazretleri Seraskerliğe ve Evkaf nazırı sabık Hasib Paşa Maliye nezaretine memur buyrularak serasker-i sabık Rıza Paşa ve Maliye nazırı sabık Safvetî Paşa hazeratının sahilhanelerinde ikametleri muktezây-ı irade-i seniyyeden olarak kendilerine müstevfa maaş tahsis kılınmıştır.
13 ZİLHİCCE 1273 PAZARTESİ
Rikâb resm-i âlilerinin icrasından sonra yâni saat dokuz raddelerinde havass-ı vükelâ Kuruçeşme’de kâin daire-i kapudanîde (Damad Mehmed Ali Paşa) tecemmü ederek memleketeyn meselesi üzerine akd-i meclis olunmuş ve İngiltere Sefiri Kanin li-ecli’l-mülâkat Mabeyn-i hümayuna azimet eylemiştir.
16 ZİLHİCCE 1273
Fransa ve Rusya ve Prusya ve Sardinye elçilerinin memleketeyn meselesinden dolayı armalarını indirerek müteheyyi-i azimet oldukları.
21 ZİLHİCCE 1273
Badehu vuku bulacak iş’ara intizaran Dcrsaadet’ten te’hir-i hareketle keyfiyeti rüfekası bulunan Rusya ve Prusya ve Sardunya süferasına dahi bildirmesine dair Fransız elçisine tahrirat-ı telgrafîyye gelmiş ve Fransız İmparatoru dahi Londra’ya azimet etmiştir.
25 ZİLHİCCE 1273
Serasker-i esbak Mehmed Rüştü Paşa ikinci mabeyinci Ahmed Bey vasıtasiyle Büyük Çamlıca’da kâin bağından Mabeyn-i hümayuna celb buyrularak seraskerlik memuriyet-i cesimesi kariha-i şâhaneden uhdesine bi’t-tevcih Bâbıâli’ye izam buyrulmuş ve serasker-i sabık Kâmil Paşa Bâb-ı seraskerîde bulunduğu halde karakulak ile kendisine ıhbâr-ı keyfiyet olunarak konağına azimet etmiştir.
4 REBİULEVVEL 1274
Makam-ı sadarette bulunan Mustafa Naili Paşa hazretlerinin yerine Tanzimat Meclisi reisi sabık Reşid Paşa ve serasker Mehmed Rüşdü Paşa’nın yerine Serasker-i esbak Rıza Paşa ve Tophane müşiri Vasıf Paşa’nın yerine Tophane müşiri sabık Fethi Paşa, Asâkir-i hassa müşirliği Tophane müşiri sabık Vasıf Paşa’ya tevcih.
4 CUMADELEVVEL Ι274 PAZARTESİ
Fransa elçisi Tovnel Hariciye nazırı Âli Paşa hazretlerinin konağına ziyafete azimetle orada Reşid Paşa hazretiyle mülâkat etmiştir.
25 CUMADELEVVEL 1274 (1858 M)
Makam-ı sadarette bulunan Reşid Paşa evvelki cuma gününden beri na-mizac olarak geçen perşenbe saat beş altı (ezani) raddelerinde irtihal-i dâr-ı beka ettiklerinden ertesi cuma günü naaşı sahilhanesinden vapur ile Köprüye ve oradan da Beyazıd cami-i şerifine isal olunarak selât-ı cenaze ba’de’l-edâ cami civarında kâin makberede pederi yanına defnolunup cuma, cumartesi ve pazar günleri burc-ı akrebte olduğundan yerine ahari nasb ve tâyin buyrulmayıp makam-ı sadaret dört gün hali kalmış ve mesalih-i devlet tatil olmuştu.
Bugün Hariciye nazırı Âli Paşa ve Tanzimat reisi esbak Mehmed (Kıbrıslı) ve Tanzimat riyasetinde bulunan Fuad Paşa Serkurena Osman Bey vasıtasiyle mâbeyn-i hümâyun-ı şâhaneye davet buyrulup sadaret-i uzmâ hizmet-i çelilesi müşarünileyh Âli Paşa ve Tanzimat riyaseti Mehmed Paşa ve Hariciye nezareti Fuad Paşa hazeratına bi’t-tevcih kendileri Bâbıâli’ye isra ve memuriyetleri icra buyrulmuştur.
24 ZİLHİCCE 1274
Zât-ı şâhâne bugün saat beş kararlarında kaptan Mehmed Ali Paşa ve serasker Rıza Paşa ve Tophâne müşiri Mehmed (Mütercim Mehmed Rüştü) Paşalar beraber olduğu halde Kapak vapur-ı hümayununa râkiben Ayastafanos’a azimet buyuracaklarından gerek azimet ve gerek avdet-i mülûkânede iktiza eden mahallerde top ve tüfenk endaht olunmasına irade-i seniyye müteallik buyrulduğu bâ-tezkire-i aliyye iş’ar buyrulmasiyle Dcrsaadet ordusundan Topkapı’ya ve hassa ordusundan Mehmed Paşa köşkü'ne (Üsküdar’da) ve Şemsi Paşa'ya ve Dolmabahçe'ye asker tertip olunduğu misillü Tophane'ye dahi Tophane mensubatından asâkir geçirilerek ve ebvâb-ı Kostantiniyye’den yâni Yenikapı ve Samatya'da bir münasip mevki bulunduğu halde oraya dahi asker keşide olunarak azimet ve avdet-i seniyyede top ve tüfenk endaht olunacaktır.
25 ZİLHİCCE 1274
Bir gece Ayastafanos’ta beytûtetle saat beş kararlarında avdet-i seniyye vuku bulmuş.
26 ZİLHİCCE 1274
Vapur ile şeref-vürûd eden irade-i seniyyeye mebni vükelây-ı devlet Topkapı haricinde zat-ı şâhâneyi istikbal edip kemâfissabık top tüfenk endaht olunmuştur.
Zât-ı şâhânenin bu veçhile azimet ve avdet-i seniyyelerine herkes birer günâ mâna verip şöyle ki: kimi uskur vapura henüz binmemiş olduğundan bunu tecrübe için ve bazıları konferanstan hafiyyen güzel haberler vürûduna mebni icrây-ı şenlik zımnında olduğunu îrad etmekte ve saireleri de yakıştırdıkları şeyleri tefevvüh eylemekte ola-rak halbuki bunlar hep efvahî kelâmdan ve erâcif ve türrehâttan ibarettir. Hakikat-i hal başka suretle olup yâni bundan on, onbeş gün mukaddem bu günlerde Der-i saadet’te bir azim ihtilâl zuhuriyle zât-ı şâhâne hal’ ve Aziz Efendi tahta iclâs olunacağına dair Der-i saadet’te bulunan kâffe-i süferaya Fransaviyyü’l-ibare imzasız olarak birer varaka verilmiş ve bunun üzerine sefaretler canibinden dahi böyle bir şey zuhurunda bunu def’e Der-i saadet’te kuvve-i askeriye mevcut olup olmadığı istifsar olunmasına mebni Der-i saadet’te yirmi bin miktarı asâkir-i şâhane mevcut olduğu haber verilmesiyle beraber buna cüret edenler dahi derdest-i taharri bulunmuş idi.
İşbu seyahat-i seniyyenin vükelânın tertibi veyahut zat-ı şâhanenin rey ve tedbiri olmak üzere bundan neşet etmiş olması agleb-i memuldür. Bu babta pek çok diyecek söz var ise de ihtiyar-ı sükût olundu.
Mesalih-i devlet-i aliyyenin mihver-i lâyikinde rü’yet olunmamasından ve bu da sadr-ı âzam Âli Paşa’nın gevşekliğinden neşet eylediğinden dolayı sefaretler caniblerinden vükelâya bess-ü-şekva olunmuş ve yalnız vikayc-i mansıb zımnında vükelânın birbiriyle derkâr olan ittifakından nâşi sadr-ı âzam-i müşarünileyhten izhâr-ı memnuniyet olunduğu istihbar kılınmıştır.
8 MUHARREM 1275 SALI
Suret-i hatt-ı hümayun:
Benim vezir-i meâli-semirim
Hasbe’l-îcap sur-ı hümayunumuzdan dolayı vukubulan ve bundan başka hilâf-ı rızây-ı mülûkânemiz olarak müteallikat-ı şâhanemiz taraflarından tasarrufsuzluk ve kayıtsızlık sureti gösterilerek bazı mü- bayaat vuku bulmakta olduğu mesmuumuz olup bundan böyle kâffe-i müteallikat-ı şâhânemizin tahsisatlariyle idare olunarak andan fazla bir güna masrafları vukû bulmasına kat’îyyen rızamız olmadığından gerek tebaa-i devlet-i aliyyemizden ve gerek hariçten hiç kimesnenin her ne vakit olur ise matlubuma destares olurum mülâhazasiyle istenilen şeyleri getürmeğe mecburiyetleri olmadığı başkaca hatt-ı hümayunumuzla dahi ilân olunacak ise de işbu irade-i seniyyemizi bilcümle hademe ve memurine ifade edip şayet hilâf-ı harekette bulunanlar olur ise anın dahi önü kestirilmek ve icabına göre hapis ve tedip ettirilmek ve bunlara dair lâ-yenkati tahkikat ve tetkikat icra olunmak lâzım geldiğinden serasker Rıza Paşa’nın bu hususa tâyini nezdimizde tensip olunmuş ve binaberin münasebet-i mevkiiyyesi cihetiyle Tophane-i âmiremiz müşirliği idaresinin bizzat seraskerliğe ilhakiyle müşarünileyhe ihalesi ve Tophanemiz müşiri Mehmed (Rüştü) Paşa dahi mütehayyizan-ı vükelâmızdan bulunduğundan onun dahi meclise memuriyeti münasip görülüp müşarünileyhima celb ile memuriyetleri bi’l-icra Bâb-ı âlimize gönderilmiş olduğundan ve müşarünileyh Serasker paşa ile Maliye ve Hazine-i hassa nazırları paşalar heman bi’l-ietima müzakere-i maslahata mübaşeret ederek ve hakka makrun olan ve nice sebeplerden dolayı fahiş bulunan düyunu tetkik olunarak defterlerinin tanzimi ve vakten mine’l-evkat bu makule şey vuku bulmaması esbabının behemehal bulunması dahi irade-i katiyyemiz iktizasından bulunduğundan serian îcab-ı hale ibtidar olunsun (8 Muharrem 75 yevm Sah). İşbu hatt-ı hümayunun sebeb-i zuhuruna dair tahkikat:
Geçen cuma günü zât-ı şahane Tophane-i âmireye teşrif buyurup Tophane-i âmire müşiri Mehmed Rüştü Paşa ile bazı müsahabat cereyanından sonra kelâm Reşid Paşa merhuma intikal ile müşarünileyhin Devlet-i aliyyeye açtığı yara vükelây-ı devlet başbaşa verse yirmi sene müddette iltiyam kabul etmiyeceğine ve meydanda olan fenalıkların neticesi vahim olduğuna dair müşarünileyh Mehmed (Rüştü) Paşa tarafından îrad olunan ifadâta cevab-ı müskit verilemediği müşarünileyhin huzur-ı şâhâneden çıkmasiyle beraber taraf-ı mülükâneden serkurena Osman Bey’e hikâye buyrulmuş ve mir-i mûmaileyh dahi bunun merhumun hal-i hayatında ifade olunması lâzım gelirken niçin ol vakit ihtar olunmadığı cevabı verilmiş olsa idi münasip olurdu demesi üzerine müşir müşarünileyh bittekrar huzur-ı hümayuna celb birle münasebet getürilerek mir-i müşarünileyh canibinden ol veçhile cevap verilmiş olduğunu müteakip müşarünileyh dahi eğerçi ol vakit bizler adam yerine konulup da sual buyrulmuş olsa idi hakikat-i hali ifadede kusur olunmazdı demesine mebni bu keyfiyet telâşı mûcib olmasiyle sarây-ı hümayuna azimet ve ol gece bu hal ile imrar-ı vakit buyrulmuş ve ferdası pazar günü bazı güna ifadât-ı şifahiyyesi olduğundan mabeyin-i hümayuna azimeti hususuna dair sadr-ı âzam Âli Paşa tarafından ba-tezkrie vukubulan istizana mebni müşarünileyh celb buyrularak vuku bulacak ifadâtı lede’s-sual azl, nefy veyahut katlolunmasını temenni ile beraber Devlet-i aliyyenin hal-i hazırının pek fena halde olarak bunun bir az müddet devamı maazallah-ü teâlâ altıyüz senelik Devlet-i aliyyenin inkırazını mûcîb olacağından bu babta tedabir-i lâzimeye teşebbüs olunması vacibât-ı umûrdan olduğunu ifade ve Devlet-i aliyyenin müzayaka-i mâliyesi derece-i nihayeye varmış olduğu halde Der-i saadet’ten peyapey Avrupa’ya murassa zi-kıymet ayna ve piyata ve buna mümasil eşyay-ı nefise ısmarlanmakta ve şu sefaket bilcümle Avrupa ahalisi taraflarından ve hususa Fransa İmpa-ratoru ve İngiltere Kıraliçesi caniblerinden bizzat takbih olunmakta olup çarçabuk bu uygunsuzluğun bir çare-i serii istihsal olunmadığı halde Avrupa’ca bir iş görülemiyeceği ve Devlet-i aliyyeye batmış nazariyle bakılmakta olduğu Fuad Paşa’nın cümle-i ifadâtından olduğunu dahi ilâve-i kelâm ederek zat-ı sadaret-penahî Babıâli’ye av-det ve zat-ı şâhâne dahi kemal-i iztirap ve piçtaba duçar ile Topkapı sarayına azimet buyurup serasker Rıza Paşa ve Maliye Nazırı Safvetî Paşa ve hazine-i hassa nazırı Muhtar Paşa hazeratını oraya celb ve harem-i hümayunun tesviye-i muhasebatı kendilerine havale olunacağından îfây-ı muktezasına itina ve dikkat eylemelerini emir ve tenbih buyurmuş ve ertesi günü zât-ı sadaret-penahi vuku bulan ifadâttan dolayı azline müterakkiben Bâb-ıâli’ye gelmeyip sahilhanesinde bulunduğu halde mâbeyn-i hümayuna celb ve müzakere-i maslahat buyrulduktan sonra salı günü bâlâda muharrer hatt-ı hümayun muktezay-ı münifi üzere müşarünileyhim bu hususa memur buyrul muştur; Cenab-ı Hak encamını hayır buyursun Âmin.
17 MUHARREM 1275 PERŞENBE
Zât-ı şâhâne Bâbıâli’ye teşrif ile sadr-ı âzam Âli Paşa ve Kaptan Mehmed Ali Paşa ve serasker Rıza Paşa ve ticaret nazırı Ali Galip Paşa ve meclis âzasından Damad Edhem ve Mahmud ve İlhami Paşalar ve maliye nazırı Safvetî Paşa ve hazine-i hassa nazırı Muhtar Paşa hazeratını huzur-ı hümayuna celb ile sultanların düyunundan müşarünileyhim Mehmed Ali ve Ali Galip ve Edhem ve Mahmud ve İlhamı Paşaları tevbih ve tekdir ve kendilerinden emin olmadığını tezkir buyurduktan (sonra) sadr-ı âzami dahi bu sırada muaheze ile Meclis-i vâlâ dairesine teşrif buyurmuş ve sureti zîrde yazılacak hatt-ı hümayun kıraat olunduğunu müteakip bi’t-tekrar müşarünileyhimden sadr-ı âzam ile Mehmed Ali Paşa ve serasker Paşa hazeratını ihzar ederek sureta düyundan ve manen Aziz Efendi meselesinden dolayı müşarünileyh Mehmed Ali Paşa’yı kemal-i hiddet ve şiddet üzere muahaze buyurup katil ve hain ve ölümüne (padişahın ölümüne) muntazır olduğunu bi’l-beyan üzerine hücum ederek ve Mehmed Ali, Abdülmecid ölmez seni gebertirim diyerek ve bir çok kabayihini serdederek oradan def ve muahharen müşarünileyhimi tekrar huzura celb ile Mehmed Ali Paşa pek çok yemin etti, ben sözümü geri aldım diyerek sarây-ı hümayuna azimet ve vükelâ dahi yerlerine avdet etmiş ve ferdası cuma günü Mehmed Ali Paşa ber-mutad selâmlık resm-i âlisinde bulunup ertesi cumartesi günü müşarünileyh kaptanlıktan azl ile meclis-i tanzimat reisi Kıbrıslı Mehmed Paşa ve onun yerine mccalise memur Mehmed Rüştü Paşa bâ-hat nasb ve tâyin buyrulmuş ve müşarünileyh Ali Galip Paşa, Edhem Paşa ve Mahmud Paşa ve îlhami Paşa sahilsa- raylarmda ikametlerine emrü ferman buyrulmuştur.
5 RECEP 1275 (1859 M) SALI
Akib-i rikâbta mabeyn-i hümayuna azimet ve düvel-i ecnebiyye tebaasmdan Hazain-i şâhânede matlûbâtı olan tüccara esham-ı mümtaze-i cedide ita kılınacağından bahis ile İngiltere elçisi, maliye nazırı Safvetî Paşa hazretlerinden şikâyeti havi bir varaka ita etmiş ve varaka-i merkume iktizasının müzakeresi zımnında taraf-ı şâhâneden Meclis-i vükelâya irsal buyrulmuş olduğundan esham-ı mezkûrenin ol veçhile eshâb-ı matluba itası zımnında Hazâin-i şâhâneden verilmesi hakkında vükelânın malûmatı olmasına mebni bu babta nazır-i müşarünileyhin lehine olarak bir mazbata tanzim olunmuş ise de elçi-i mumaileyh, müşarünileyhin azli hususunu iltimas ve beher gün tercüman vasıtasiyle zât-ı şâhaneyi tazyikden hâli olmayıp bunun üzerine zât-ı mülûkâne Topkapı sarayında zât-ı sadaret-penahi ile mülâkat etmiş ve serkurena Osman Bey ve ikinci mabeynci Ahmed Bey dahi bu husus zımnında Bâbıâli’ye gönderilmiş olup henüz buna dair bir karar verilmemiştir.
21 RECEP 1276 PERŞENBE (1860 M)
Maliye nazırı Safvetî Paşa hazretlerinin lehine olarak her ne kadar vükelâ cânibinden mazbata tanzim olunmuş ise de İngiltere elçisinin vuku bulmakta olan ısrarına mebni nâzır-ı müşarünileyhin bekası uymayıp fakat bunun üzerine azli namus-ı Devlet-i aliyyeye dokunacağından kendisinin istifa etmesine karar verilerek ol veçhile müşarünileyh tarafından Bâbıâli’ye istifaname takdim olunduğu istihbar olunup her ne suretle olursa olsun müşarünileyhin azli elçi-i mumaileyhin vukubulan şikâyeti üzerine demek olacağından bâis-i teessüf olmaktadır. Bunun hakikatini yerinde beyan etmek lâzım geldiğinden ifadeye ibtidar kılınır şöyle ki :
Geçenlerde bâb-ı fetva-penâhîde mün’akid Meclis-i meşverette mesele-i sabıka esnasında hırîstiyanlar hakkında neşrolunan fcrmân-ı âlinin icrası, ahkâm-ı münderecesi lüzumu hariciye nazırı Fuad Paşa tarafından îrad olunması üzerine müşarünileyh Safvetî Paşa pek de sağ ayakkabı değilse de bu bahta muktezây-ı hamiyyeti üzere bunun mazarrat-ı âtiyesini ta’dad ile beraber bunu terviç âdeta dinsizlik demek olacağını yad etmesi üzerine kemal-i tehevvürle, hariciye nazırı müşarünileyh dahi sen de hâinsin demiş ve meclise bir fenalık gelerek huzzar mahallerine avdet eylemişler idi.. Şimdi İngiltere elçisinin müşarünileyh Safvetî Paşa hakkında vuku bulan şikâyeti bir talim ile olmak ihtimalinden gayr-i baid görünüp hal-i hazır teemmül buyurula.
17 SAFER 1276 PERŞENBE
Bir müddettenberi bazı sebük-magzânın devlet ve vükelâ aleyhine ittifak etmiş oldukları serasker Rıza Paşa tarafından haber alınarak bunlardan Tophane müftisi ve Süleymaniyeli Şeyh Ahmed Efendi ve yüksek kaldırımda sakin Halidi meşayihinden Feyzullah Efendi ile zabitân-ı askeriyyeden bazıları ahz-ü girift olarak Kuleli'de muhakemeleri icra olunmakta olduğu.
9 REBÎULÂHİR 1276
Kuleli'de olan mahbusinden bazıları nefy ve bîr azı prangabend edilmiş ve bir kaçı dahi koyuverilmiştir.
24 RECEP 1277 (1861 M)
Meclis-i vâlâ başkâtibi Midhad Efendi’ye (Merhum Midhat Paşa) bâ-rütbe-i bâlây-ı vezaret Niş eyâleti tevcih buyrulmuştur.
17 ZİLHİCCE 1277 SALI
Sultan Abdülmecid işbu salı günü sabahleyin üç saat on dakika mürûrunda irtihal-i dâr-ı beka buyurmuş ve makam-ı şada rette bulunan kıbrıslı Mehmed Paşa ve kaptan-ı derya Mehmed Ali Paşa ve serasker Rıza Paşa yevm-i mezkûrda saat yarım sularında vuku bulan davete mebni mabeyn-i hümayunda bulunmuş olduklarından merhum müşarünileyh hazretlerinin birader-i meali- güherleri Sultan Abdülaziz bin Sultan Mahmud Han haz-retleri müşarünileyhim marifetleriyle daire-i mahsusalarından mabeyn-i hümayun canib-i âlisine celb ve vezir odasının muhazisinde kâin odaya ik’ad ile merhum müşarünileyhin naaşı Hırka-i saadet dairesine naklolunmuş ve badehu zat-ı şâhâne dahi müşarünileyhimi bi’l-istishab kıçta iki nefer çavuş olduğuhalde kendilerine mahsus olan beş çifte kayığa rakiben Topkapı saray-ı hümayununa azimet ve hazine kethüdası, Ağa dairesi civarında kâin Kasr-ı âlide bir müddet âram ve istirahat buyurduktan sonra Babüssaade pişgâhında tehyie olunan taht-ı âli-bahta cülûs ve muayede-i hümayunda olduğu misillu vükelâ ve ulema rical-i devlet ve ümeray-ı askeriye ve memurin taraflarından resm-i biat icra ve münadiler vasıtasiyle îlân-ı keyfiyet olunduğunu müteakib mevaki-i mûtadeden yirmi bir pare top endahtiyle izhar-ı meserret kılınarak resm-i mezkûrun hitamında zât-ı şâhane kemal-i şevket ve iclâl ile Beşiktaş (Dolmabahçe) sarây-ı hümayununa avdet buyurmuş ve müşarünileyh Mehmed Ali Paşa dahi beraberce mabeyn-i hümayuna götürmüşlerdir.
Merhum müşarünileyh hazretleri tekfin ve teçhizi bâde’l-îfa nâşları Babüssaade pişgâhma çıkarılarak selât-ı cenaze eda ile Sultan Selim'de îdad olunan türbe-i şerifeye alay ile nakl ve isal kılınmıştır.
26 ZİLHİCCE 1277 PERŞENBE
Taklid-i seyf (…..) resm-i âlisi icra buyrulmuştur şöyle ki : Kâffe-i vükelâ ve memurîn-i devlet ve sudûr-ı izam hazerâtiyle İstanbul ve Mekke pâyesinde bulunan daiyan ve huzur-ı mûtad olan ümera ve zabitan-ı askeriye, Hazret-i Halid Radiyallahü anh civarında tecemmû ederek zât-ı şâhane bahren büyük iskeleye teşrif ve oradan selâmlık resmine mahsus olan alay ile mahfel-i hümayum teşrif ve orada kudûm-ı şâhaneye muntazır bulunan vükelâ ve âyan ve memurine atf-ı nigâh ile taltif buyurup ve bâde edây-ı selât-ı zuhr, türbe-i şerife azimet birle feth-i şerif kıraatinden sonra derun-i türbe-i şerifede taklid-i seyf buyrulduğunu müteakip Şeyh Necati Efendi (Eyüp’te Taşlıburun dergâhı Şeyhi) makama münasip ed’iyeyi ifa ve Şeyh Nuri Efendi dahi teberrüken fatiha güya ile derun-ı türbe-i şerifede bulunan vükelây-ı fiham ve sudûr-ı izam Oyuncakçılar içine gelerek resm-i teşrifat veçhile tertib-i alay olunup Hanım sultanlar sarayı pişgâhından (Defterdar caddesinden-Feshane’nin bulunduğu caddeden) Eğrikapı caddesiyle Edirne kapısı'ndan ve Çukurbostan tarikiyle Sultan Selim caddesinden mürur ve Fatih Türbe-i şerifesini bâde’z-ziyare haffaflar (Kavaflar) içinden ve Saraçhane önünden ve Şehzadebaşı ve Bayezid meydanından ve Kökçüler kapısı’ndan ubûr olunarak cennet- mekân Sultan Mahmud Han hazretlerinin türbeleri dahi ziyaret ve saray-ı hümayuna teşrif buyurup halk cemal-i şahane ile rehin-i mesar olmuştur. Eğrikapı civarında Kuyubaşı nam mahalde süfera için çadır kurulmuştur.
5 MUHARREM 1278 (1861 Temmuz)
Zât-ı şahanenin cüluslarından evvel tevellüd edip ismi Yusuf İzzettin tesmiye buyrulmuş olan şehzadelerin ilân-ı velâdeti zımnında Bâbıâli’ye hatt-ı hümayun vürûd etmiştir.
Benim vezir-i meâli-semirim.
Hazret-i Rabbilâlemînin ihsan-ı ilâhisi olarak yetmiş dört senesi şehr-i saferü’l-hayrının yirmi birinci cumartesi gecesi bir mahdumum dünyaya gelip ismi Yusuf İzzeddin tesmiye kılınmış olduğundan müşarünileyhin îlân-ı velâdetine ibtidar olunsun. Cenâb-ı hak cümleyi teyidât-ı rabbaniyyesine mazhar buyursun Âmin bi-hürmet-i seyyidi’l-murselîn.
9 RECEP 1279 (1862 aralık)
Zât-ı şâhâne vükelây-ı mevcudeden emin olmadıklarından bunların tebdili efkârında olup[6] bir çok havadis işitilmekte olduğu ve vükelâdan bazıları temaruz eylemekte oldukları halde zât-ı şâhane akdemce hafiyyen ihtiyar Said Paşa’ya bir mabeynci gönderip kendisinin makam-ı sadarete getirileceği tebşir olunmuş ve Rıza Paşa ve Hasib Paşa ve Safvetî Paşa’nın dahi istihdam olunmaları mutasavver bulunmuş olduğu haber alınması ve bu keyfiyetin muahharen kaptan Mehmed Ali Paşa’ya bir nebze açılması üzerine vükelây-ı hazıradan birinin infisali zuhûrunda diğerlerinin dahi istifa eyliyeceklerine dair Sadr-ı âzam Fuad Paşa ve hariciye nazırı Âli Paşa ve serasker Rüştü Paşa ve kaptan Mehmed Ali Paşa beyinlerinde akd-i mukavele olunduğu sahiden tahkik kılınmış ve müşarünileyhim bu akşam bu madde için hane-i sadr-ı âzamide tecemmu etmişlerdir.
Vezir-i meâli-semirim Yusuf Kâmil Paşa.
Fuad Paşa’nın vuku bulan istifasına mebni[7] hizmet-i sadaretin bir münasip zata ihalesi lâzım gelmiş ve sen dirayet ve fetanetle muttasıf vükelây-ı saltanat-ı seniyyeden bulunduğundan hizmet-i mezkûrenin uhde-i hamiyetine tevcihi nez’dimizde bi’t-tensip iktizası icra kılınmış olmağla vükelây-ı sairemizle bi’l-ittifak mesalih-i devletimizin hüsn-i rü’yet ve temşiyetine ikdam ve gayret eyliyesin. Cenab-ı hak mazhar-ı tevfikat buyursun. Recep 15 sene 1279.
RAMAZAN 1279 (1863 Şubat)
Ruznâme sahibi Abdülhamid Ferid Efendi’nin Meclis-i vâlâ âzalığına tâyini :
Serasker müsteşarlığından bi’l-infisal meclis-i vâlâ âzalığına memuriyetimiz icra ve yerimize Meclis-i vâlâ âzasından Mecid Efendi memur buyrulmuştur. Müsteşarlık müddetimiz sekiz sene üç mah yirmi bir gün (1271 ca ilâ 1259 Ramazan) Masarif nezareti müddeti bir sene yedi ay yirmi dört gün.
REBÎULÂHIR 1280
Uhde-i âcizanemize Evkaf-ı hümayun nezareti tevcih buyrulmuştur.
19 RECEP 1280
Burhan ve Şadan’ın bed’i besmele ve Hasene’nin (Çocukları) hatm-i şerif cemiyetleri icra olunmuştur.
29 CUMADELEVVEL 1282 (1885)
Evkaf-ı hümayun nezaretinden infisalimiz vukûiyle Meclis-i vâlâ âzalığına memuriyetimiz icra kılınmıştır.
5 REBİULEVVEL 1283 (1866 Temmuz)
Evkaf-ı hümayun nezaretine memuriyetimiz (ikinci defa) icra ve ilân olunmuştur. Aynı ayın on dokuzunda Adile Sultan kethüdalığı ilâveten uhdemize verilmiştir.
12 ZİLKADE 1284
Bugün Evkaf-ı hümayun nezaretinden infisalimiz vuku bulup Şurây-ı devlet âzalığına tâyin olunduk. Müddet-i nezaretimiz yirmi mah onyedi gündür.
20 ZİLKADE 1284 (1868 M)
Sadâret-i uzmâ müsteşarlığına memuriyetimiz icra buyrulmuştur.
21 REBİULEVVEL 1284
İzzeddin (Abdülhamid Ferit Paşa’nın oğlu) Şûray-ı devlet âzalığına tâyin buyruldu.
3 REBİULÂHIR 1286 (1869 Temmuz)
Memur bulunduğumuz sadaret müsteşarlığının lâğviyle ve yirmi bin kuruş tahsisiyle mahkeme-i nizamiye riyasetine tâyin olunacağımız taraf-ı sadaretten ifade olundu.
5 REBİULÂHIR 1286
Sadaret müsteşarlığının lâğviyle mahkeme-i nizamiye riyasetine memuriyetimiz icra ve ilân olundu.
3 REBİULÂHİR 1287 (1870 M)
Mecelle ve kanunnâme-i arazi ve ticaret ve ceza kanunnâmeleri okunmak üzere Babıâli’de bir mektep küşad olunmuştur
9 REBİULÂHİR 1287
Deâvi nezaretinin lâğviyle Divan-ı ahkâmı adliye icra cemiyeti riyasetine memuriyetimiz icra olunmuştur.
15 ŞEVVAL 1287
İcra cemiyeti riyasetinde bulunduğumuz halde saat onbuçuk kararlarında Mecalis-i âliye memuriyetiyle mehd-i ulyây-ı saltanat kethüdahğı[8] uhdemize ihale buyrulmuş[9] ve Beşiktaş saray-ı hümayununda kâin Valde Başağası dairesine azimet ve bir müddet aramdan sonra Harcm-i hümayuna dühul ve huzur-ı mehd-i ülyaya vüsul ile nâil-i iltifat ve bir kıt’a murassa kutu ihsaniyle mazhar-ı taltif buyrulduktan ve Büyük ağa hazretleri ve Kahveci başı ağa ile görüşüldükten sonra saat yarım sularında mabeyn-i hümayuna gidilip Başkâtip Emin Bey ve Nuri Paşa hazretleriyle bi’l-mülâkat ertesi pazar günü hakipây-ı şahâneye yüz sürmek üzere saat beş raddelerinde Mabeyn-i hümayuna azimet olunması müşarünileyh Emin Beyefendi tarafından ifade buyrulmasiyle oradan bendehaneye avdet kılınmışştır.
23 ŞEVVAL 1287
Maliye nazırı Mustafa Fazıl Paşa’nın yerine Dahiliye nazırı Rüştü Paşa (Şirvanî zade) ve onun yerine âmedi-i divan-ı hümayun Said Efendi ve onun yerine dahi dahiliye müsteşarı Mahmud Bey (Çorlulu zâde) tâyin buyrulmuş ve müsteşarlık mansıbı lağvedilmiştir.
Müşarünileyh Fazıl Paşa’nın sebeb-i azli geçen perşenbe günü münakid olan Meclis-i hassın akşamısı yâni cuma gecesi vükelâdan bazıları hâne-i sadr-ı azamiye (Sadrâzam Ali Paşa) azimetle ba’de’t-taâm bazı mevad müzakeresi sırasında taraf-ı seraskerîden masarif-i askeriye için bir az akçe istenilmesi ve Fazıl Paşa tahsisat-ı askeriye kamilen tesviye olunmuş olduğundan marta kadar yâni iki ay zarfında bir akçe veremiyeceğini katiyyen ifade kılması üzerine müşarünileyhima beyninde bazı güftügû vuku bulmasına mebni serasker-i müşarünileyh (Hüseyin Avni Paşa) memuriyetinden istifa etmiş ise de taraf-ı sadr-ı azamîden kabul buyrulmamış iki gün sonra müşarünileyh Fazıl Paşa’nın infikâki vuku bulmuştur. Suret-i hale nazaran serasker Paşa Mabeyn-i hümayuna ifade-i hal etmesinden neş’et etmiştir.
21 SAFER 1288 (1871 M)
Bu kere teşekkül eden Yemen valiliği rütbe-i samiye-i müşiri ve askerî kumandanlığı inzimaliyle Hicaz fırka-i askeriyesi kumandan Redif Paşa’ya tevcih buyrulmuştur.
1 REBÎULÂHIR 1288
Nafia nezaretinin Maliye nazırı sabık Rüştü Paşa (Şirvanî zade) Maliye nezareti rütbe-i samiye-i ve müşiri ile serasker müsteşarı sabık Hamdi Paşa’ya hazine-i hassa-i şahane nezareti rütbe-i samiye-i vezaret ve müşiri ile kethüdây-ı mehd-i ülyay-ı saltanat bu abd-i âcize tevcih ve ihsan buyrulmuştur.
13 CUMADELEVVEL 1288
Tramvay hututunun Beşiktaş’tan Azapkapısı’na kadar olan hattı bu kere küşad olunacağından vükelâ ve memurin saat beşte Tophane’de müheyya olan mahalle davet olundu.
21 CUMADELÂIHR 1288
Makam-ı sadarette bulunup dürt maha katip hasta bulunan Mehmed Emin Ali Paşa bugün saat dokuzbuçuk kararlarında irtihal-i dâr-ı beka edip naaşı ertesi perşenbe günü sahilhanesinden vapur ile Sirkeci iskelesine nakl ve oradan Süleymaniye cami-i şerifine götürülüp (namazı) bâde’l-eda defnolunmuştur.
22 CUMADELÂHIR I288
Makam-ı sadaretin Bahriye nazırı Mahmud (Nedim) Paşa hazretlerine tevcihine dair Başkâtip Emin Bey ile Bâbıâli’ye bi’l-vürûd kıraat olunan hatt-ı hümayun :
Vezir-i meâli-semirim Mahmud Paşa
Bu kere Âli Paşa’nın vuku-ı vefatına mebni senin mücerreb olan evsaf-ı dirayet-ittisafm cihetiyle hizmet-i celile-i sadareti her surette hüsn-i ifa edeceğin indimizde meczum ve mütehakkik bulunduğundan mesned-i sadaret uhde-i istihâline tevcih ve ihale kılınmıştır. Tafsilden müstağni olduğu üzere kâffe-i mesalih-i saltanat-ı seniyyemizin mihver-i lâyikinde hüsn-i idaresiyle her veçhile matlûb ve mültezemimiz olan ıslâhatın devam ve terakkisine vükelâmızın umum heyeti ile bi’l-ittihad sarf-ı makderet olunması memul ve muntazardır. Heman Cenab-ı rabbilâlemîn cümlenin mesaisini ınakrun-ı tevfik buyursun Âmin.
23 C 1288
Bugün Bahriye nezareti uhdemize bittevcih sahilhane-i sadarette memuriyetimiz icra[10] ve oradan li-ecli’t-teşekkür mâbeyn-i hümayuna azimet olunmuş ise de zât-ı şâhane Nüzhetiye kasr-ı hümayununda bulunduklarından yarınki cumartesi günü saat dört buçuk kararlarında mâbeyn-i hümayuna azimetimiz başkâtip bey tarafından yaver vasıtasiyle tarafımıza ifade olunmuştur.
24 C 1288
Seraskerlik Yemen valisi Esat Paşa’ya Bahriye nezareti hazine-i hassa nazırı Ferid Paşa’ya hariciye nezareti rütbe-i vezaret ile Server Paşa’ya[11].
6 RAMAZAN 1288
Âli Paşa’nın konağı vereseden alınıp bâb-ı fetvaya tâyin olunmuştur.
23 RAMAZAN 1288 (1871 Kasım)
Bu gece yâni salı gecesi sadr-ı âzam tarafından yaver gelip konağa davet olunmuş ve uhdemize Hazine-i hassa nezareti inzimamiyle mabeyin-i hümayun müşirliği tevcih buyrulmuş olduğundan li-ecli’t-teşekkür Mabeyn-i hümayuna azimetimizi tenbih buyurmalariyle esnây-ı teravihde mabeyn-i hümayuna gidilmiş ise de zât-ı şahane ile görüşülemiyerek avdet ve işbu çarşanba günü saat üç buçukta tekrar Mabeyn-i hümayuna azimet olunmuş ve huzûr-ı şahaneye duhûl şerefine nâiliyetle mazhar-ı iltifat-ı şâhane olmuşuzdur.
***
O devrin bazı bilinmeyen taraflarını açıklayan gündemdeki saatler alaturka yani ezani saat iledir.
