ISSN: 0041-4255
e-ISSN: 2791-6472

Tuncer Gülensoy

Anahtar Kelimeler: Altan Topçi, Moğollar, Ögeday, Tarih

-III-

(97-126. paragraflar; şahıs adları indeksi; kavim, kabile, boy, soy, oymak adları indeksi; madde adları indeksi; notlarda açıklanan Moğolca (Moğolca ~ Türkçe) kelimeler)

Doç. Dr. TUNCER GÜLENSOY

“Moğolların Gizli Tarihi” adlı eserden sonra en önemli Moğol tarihi olan Altan Topçi, XIII. yüzyıl Moğol tarihini ve Moğollar hakkında efsanevî şecereden başlayarak Ögedei zamanına kadarki en eski bilgileri içine almaktadır.

Altan Topçi,Türkiye’de ilk defa tarafımızdan ele alınmış, Moğolca aslı ve R.C. Bovvden’in İngilizce tercümesi karşılaştırılarak Türkçeye tercüme edilmiştir.

Eserin 1-21. paragrafları, “BELLETEN’in 152. sayısında; 22-96. paragrafları da yine “BELLETEN”in 196. sayısında yayınlanmıştır. 152. sayıda Altan Topçi ve nüshaları hakkında geniş bilgi verilmiş; ayrıca, eserin Moğol yazısıyla yazılmış ilk 8 sayfası ile metnin transkripsiyonu yapılmış ilk 5 paragrafı örnek olarak gösterilmiştir.

Bu bölümde ele alınan 97-126 paragraflar, Moğolların biribirleriyle yaptıkları mücâdeleleri kronolojik olarak nakletmektedir.

Bu bölümün sonunda, ayrıca, eserin tamamında (1-126. paragraflarda) geçen şahıs, kavim, kabile, boy, soy, oymak, yer ve madde adları, paragraflara göre verilmiş ve gerektiğinde açıklamalar yapılmıştır. Eser bu bölümle tamamlanmış olmaktadır.

(97٠ 126. paragraflar)

97 Bolku Cinong büyüdükten sonra, Kutuğ-tu (Sigüsi), Sikir [Siker] adlı kızını ona takdim etti. Ondan sonra, Bayan Möngke Bolku Cinong Kağan[1] Domuz yılında[1] büyük tahta oturdu. Mandukuli Kağan (ve) Bolku Cinong, [2]Altı Tümen’i idâre ettiler[2]. Ondan sonra, Mandukuli Kağan’a Kongkulai iftira edici kelimeler kullanarak şöyle dedi: “Genç kardeşiniz Bolku Cinong, sizin Yeke Kabar-tu Cöngger’inizi alacağını söylüyor.” Bu sözlere Mandukuli Kağan inanmadı. Dedi ki: “Kongkulai’nin sözlerini araştırmak için kardeşim Bolku Cinong’a bir haberci göndereceğim.” Kongkulai Kağan’la iftira eder şekilde konuştu (ve) hemen bolku Cinong’a şöyle dedi: “Ağabeyiniz, Kağan size eşit olduğunu söyleyerek, hakkınızda kötü niyet besliyor. Eğer sözlerinin yalan olduğunu düşünürseniz, araştırma yapmak için haberci yolluyor. Sonra öğrenebilirsiniz.” Ondan sonra, Mandukuli Kağan konuyu çözmek için iki haberci gönderdi. Cinong bu habercileri görünce, önceki tahrik edici kelimelere inandı (ve) yanlış bir şekilde

98 onları onayladı. Şöyle dedi: “Kötü niyeti olduğu doğru.” Cinong Kağan’ın bu habercileriyle iyi konuşmadı. Bu iki haberci Kağan’a geldiler (ve) ona şöyle dediler: “Kardeşiniz Cinong bizimle iyi konuşmadı.” Kağan düşündü: “Eğer böyleyse, bana karşı kötü niyeti olduğu doğrudur. Benim de sıhhatim iyi değil. Neslimden kimse yok. Ben öldükten sonra, Hatunun, gelinlerim (ve) bütün halkım onun olacak. Daha şimdiden bu derece şiddetli, fazla arzularının olması kötü.” (Bunları söyledikten sonra), kızdı. Kağan kuvvetlerini toplarken, Cinong bunu öğrenince, kaçıp ablası Buğgural Günci’ye geldi. Günci bunu Bigirsen [Begersen/Bigersen]’den saklayarak, iki oğlu Ne- mekü Çuyang (ve) Bağabai’ye şöyle dedi: “Bigirsen’le, aldatarak konuşacağım.” Bigirsen Tayisi’ye aldatıcı bir şekilde sordu: “Eğer semtime gelirse, Ta- yisi, sana verecek miyim?” Bigirsen cevap verdi: “Eğer onu senin yanında görürsem, onun etini yiyecek, kanını içeceğim.” Saçını karıştırarak, [1] burnunun ucu[1] nu sarartarak (ve) tehditler savurarak gitti. Bigirsen Tayisi ava gitti; Nemekü Çuyang (ve) Bağabai dışarı çıkmadılar. Sonra, 

99 Cinong’u gönderdiler. Bigirsen Tayisi avlanırken bunu öğrendi (ve) bir adam göndererek Güngci’yi sordu:[ 1]“Ayağına köstek vurulmuş açık kestane rengi at1 nerede?” Günci dedi ki: “Senin soy [2]una düşman[3]lığım var mı? Akraba[4 ](ve) dost[ 5]larına kıskançlık duyuyor muyum? ayağına köstek vurulmuş açık kestane rengi at tekrar topraklarına döndü.” Bigirsen avlanmayı bitirdikten sonra, Günci iki çocuğunu gönderdi (ve) şöyle dedi: “Ben kendim ondan önce öleceğim (ve) onu görmeyeceğim: Senin halellerine mâni olacak olan yaşayan insanları göstermiştim.” Bolku Cinong, Kutakan-tu Deresütei diye adlarıdırılan arazide yerleşti (ve) Siker Tayiku’dan Dayan Kağan’ı evlât edindi. Dayan Kağan’ı, Balkağçin [Balağçin/Balağaçinfli Bağai diye adlarıdırılan (bir) adama verdi. Ondan sonra, Oirad’lı İsmail [İsmayil/İsamal/ Smal] Tayisi bir akın yaptı (ve) Siker Tayiku’yu aldı. Bu İsmal Tayisi ona acıyordu. Bolku Cinong (ve) Burbuğ’lu Kaçağai Bolotai kaçıyorlardı. Yüngsi- yebü[6] kenar [7]larındaki halka gelerek, Cinong, çölde kalarak, Bolotai’yi soruşturma yapmak üzere yolladı. Bolotai’nin abla[8]sı onunla karşılaştı. Erkek kardeşini yakaladı (ve) onun gitmesine müsaade etmedi. Cinong susamıştı (ve) tahammül edemiyordu.

100 Bir oba lya indi (ve) kımız [2] içiyordu; [3] evlenmemiş (bir) kız [3] Ci- nong'un bindiği beyazaçık kahverengi altına, (İşli) brokar cüppesine (ve) [4] altın kemer ine gıpta ediyordu. Cinong atla gittikten sonra, o kız suyun kenarında birçok adam gürdü, onlara gitti (ve) şöyle dedi: "Son derece imrenilecek bir adam gitti."Yüngsiyebü'nün beş otog'undan Keriye (ve) Çağan; Temür, Ylongke (ve) Kara Batai, hepsi onu takip ettiler (ve) Cinong'a: “Sen ne tip bir adamsın?" diye sordular. Cinong: “(Bir) seyyah[5]!" dedi. (Onlar): “Altın kemerini ver!" dediler, o, kemerini vermedi. Yüngsiyebü'lü (bu) kadın (ve) adamlar. Bayan Möngke Boku Cinong'un (atının) gem[6]ini tuttular (ve) onu öldürdüler. Pars[7] yılında (1470) öldü. (Bu), Yüngsiyebü'nün bir suçu olarak bilindi.

Dayan Kağan'ı kütü bir şekilde getirirlerken Tangğud’lu Tülegeri'nin 7 oğlu, Temür fÇıtağ (ve) kardeşleri geldi; Bayai'ye yalvararak şöyle dedi: “Bu çocuğu iyi (bir) adama verin. Eğer vermezseniz, onu bana verin." Ondan sonra Temür Katağ (ve) kardeşleri, 7 kişi olarak, iyi kızıl atlan sürüp geldiler (ve) onu alıp götürdüler.

101 ’[1]Dayan Kağan mide hastalığından rahatsızdı. Bu hasta yeri, Temür Katağ’ın karısı, dokuz yeni doğum yapmış devenin sütüyle, üç gümüş kap boşalıncaya kadar ovdu. Bu tedavi ile yedi kısım hastalık gitti (ve) iyi oldu[1]. Dayan Kağan’ın bir ızdırabı buydu. Bundan sonra, Tangğud’lu Temür Katağ, Dayan Kağan'ı Sayin Katun'un ellerine getirdi. Mandukai Sayin

Katun [2]daha önce [2]ki Kan’lann intikamını hatırlayarak sefere çıktı. [3]Yaya asker [3]lerini (ve)[ 4]öküzlü askerlerini yola çıkardı (ve) üç gün üç gece sonra süvari [5]leriyle yola çıktı.

Sayin Mandukai Katun, zarafetle sadağ[6]ını taktıktan, dağılan saçlarına bir düzen verdikten sonra, Dayan Kağan’ı (bir) kutunun içine yerleştirdi (ve) yola çıktı. Kesigter’li Alayitung’un gösterdiği yolu takip etti. Dörben Oirad’a saldırdığı zaman, Sayin Katun’un miğferi düştü. Oirad’lı (bir) adam onu gördü: “Kraliçenin miğferi yok, bir başkasını getirin!” diyerek, kendi miğferini kraliçeye

102 verdi. Kraliçe (miğferi) aldı (ve onu) savurarak ilerlemelerini sağladı, (böylece) Dörben Tümed Oirad’ı yendi. (Onlara) Tes Bürtü [Burtu]’de saldırdı (ve onlar) hatlarını Tegetüne’ye çektiler. (Sonunda) kraliçe onları tamamen, kökünden yok etti. Altı Tümen halkının Oirad’ın tek hâkimiyetine girmesini sağladı. Ondan sonra, Korçin’li Noyan Bolod Ong, Sayin Katun’a: “Sizin yerinize ateşinizi (ben) yakacağım (ve) otlaklarınızı göstereceğim.” dedi. Sayin Katun cevap verdi (dedi ki): “Kasar’ın soyundan gelen siz, Kağan’ın sahip olduğu şeyleri tüketecek misiniz? Kasar’ın soyundan gelen sizin, mâlik olduğunuz şeyleri biz tüketecek miyiz? Dikmemem gereken bir çadır kanadınız var. Üzerinde yürümemem gereken bir kapı eşiğiniz var. Kağan'ımın soyundan biri oldukça sana gelmeyeceğim.”

Bundan sonra, Alağçigud’lu Satai Doğulang: “Gerçekten iyi!” diye cevap verdi. Bundan sonra, Korlad’lı Mendü Örlög’ün karısı Ciğan[1] [Cikan/Cak ]-ağa [akaya önceki gibi ayni sözleri sordu: Ciğan-ağa şöyle cevap verdi:” (Eğer) Kasarın soyuna gideceksen karanlık[2](bir) yolun başına gideceksin. Bütün halkından ayrılacak (ve) Katun (-Kraliçe) ünvanını kaybedeceksin. Kağan'ın

103 soyuna gidersen, Kan-Tengri tarafından iyi muamele göreceksin. Bütün halkım idare edeceksin (ve) Katun ünvanını meşhur yapacaksın. Orta derecede (bir) adama gidersen, beyaz (bir) yol çizeceksin (ve) Çakar [Çağarın Tümenini idare edeceksin; rakipsiz ismi meşhur edeceksin." Çiğan-aka bu sözleri söyledi. Sayin Katun Çiğan-aka'nın sözlerini tasdik ederek, Satai Dogulangın sözlerinin kötü olduğunu söyleyerek, başına sıcak su döktü. Sayin Mandukai Katun şöyle dedi: “Benim Kağanımın soyunun küçük olduğunu, bütün halkın hakansız olduğunu (ve) ben kraliçenin de dul olduğunu söyleyerek. Kasar Abagai'nin soyu benim canımı sıktı.” Böyle söyleyerek Dayan Kagan’ın üç pençeli bot giymesini sağladı.

Alağçiğud’lu ünige'nin oğlu Alag[1], (bir) şişe [2]den İçki [3] İçti (ve) Menggen İraku vasıtasiyle takdis edilmiş kraliçeye [4]kurban döktü[4]. (Bu) durumu şöyle izah etti: “(Ben), kara atin renginin [5]fark edilmediği[5](bir) yerdeki gelin[6]gibi hareket ediyorum. Kağan'ın soyuna ad verdiğim İçin, Kasar Abakai’nin soyu dedi ki: 'Sizi alacağım!' (ve) ben Kağan'ın çadırının önüne geldim. Alacalı[6] (olan) atin enginin fark edilmediği bir yerdeki gelin gibi hareket ediyorum. Senin

104 soyun az olduğu İçin, (diğer taraftan?) Abak[1] dedi ki: “Seni alacağım (ve) korku[2] dolu hayat[3]ımı terk ederek [4]altın çadır [4]ın önüne geldim.

Ürkek[2] hayatımı terk ediyorum. Kızaran yüzün yok oldu. (Eğer) senin[ 5]büyük geniş kapı[5]n küçük[ 6]tür, senin [7]büyük azametli kapı eşiği[ 7]n dar [8]dır dersem, Noyan Bolod Ong’a giderim; senin [9]at tuzağı[9]n uzun [10]dur, senin [11 ]yabani at yakalama kemendi[11]n geniş[12]tir. Beni [13]tuzağa düşür[13], yakala. Eğer senin soyunun küçük olduğunu söyleyip onu hakir görürse (ve) beni eş olarak al[14]ırsa, Noyan Bolod Ong’a tuzak kur (ve) yakala. Etrafını hizmetçile rin (ve) kölelerin çevrelediği (bir) prens[15] doğmuş. Eğer Emperyal[15] oğlunuzun öldüğünü söylersek, [16]kara vücudu[16]mu vererek Noyan Bolod ile evlenirsem omuzlarım (ve) uyluklarım aynisin.

Kutsal Bey’im Ere Boğda’dan (bir) oğlan doğdu. (Eğer) oğlun Bey in öldüğünü söyleyerek (Nalan Bolod ile) evlenirsen, kendimi vererek senden önce kırılayım. (Ben) Esi [Ekei] Katun’um.”

Bu doğru sözler ile Esi Katun’un önünde ricasını arzetti. Bundan sonra aynı Esi Katun’dan bir inayet için dilekte bulundu: “(Eğer) benim bu sözlerimi kabul ediyorsan, annem Esi Katun, [17]sol tarafımda 7 oğlum, sağında bir kızım

105 olmasını sağla[17]. (Eğer) bu sözlerime göre bana 7 oğlan garanti edersen, ben de yedisine birden “Bolod” adını vereceğim.” (Böyle) [1]dua ederek [1] dışarı çıktı. Kraliçenin bu sözlerini duyan Noyan Bolod Ong, daha önce söylediklerini sona erdirdi, Tangğud’lu Ayin Temür adında (bir) adamın yedi yaşındayken Kuluğur nehrine düşen Dayan Kağan’ı suya dalıp kurtardığı söylenir.

Ondan sonra, Batu Möngke Dayan Kagan'in onyedinci yılında Mandukai Sayin Katun kendisinin onunla birleşmesini sağladı (ve) aynı yıl Domuz yılında onu hanlık tahtına oturttu. Yapılan o duadan sonra Manduka i Sayin Katun'un 7 oğlu (ve bir) kızı oldu. Toru Bolod (ile) Ulus Bolod ikizdi. Arsu Bolod (ile) Barsu Bolod ikiz[2]di. Ondan sonra Sayin Katun, oçir [Wçir/ Oçar] Bolod (ve) Alcu [ALÇU] Bolod'a dokuz aylık hamile iken, Oirad'a saldırdı. O hadisede, Sayin Katun, kayıp, attan düştü. Balagçin'li Bayan Böke (ve) Asud'lu Batu Bolod Böke, Kraliçeyi Miragan'ın iyi konur[3] atı üzerine kaldırdılar. Bu arada Baragud Otog'lu Sayin Sayikan, Kraliçeyi korudu. Balagçin 1 (Balgaçin’li) Bayan Boke (ve) Asud’lu [Nasud'lu] Batu

106 Bolod Boke, Kraliçenin atını sürüp gitmesini sağladılar. Bir ay sonra ikizler Oçir [Oçar/Wçir]Bolod [Bolad] (ve) Alcu [Alçu] Bolod dogdu. Ondan sonra [1]Al Buğura "nın doğmuş olduğu söylenir. Ondan sonra yedisinin de her birine “Bolod" ismini verdi. Uriangkan 'lı Kutugtu Sigüsi'nin [2]kız torunu[2] Samur[3] Tay k [Teyikeü]dan Kira Sança (ve) Kira Bolod doğdu. Diğer kraliçesi Kusi (Küüsi)'den ise Garadai [Geretii/Girudi/Garudi] (ve) Çing (Tayiçi] doğdu. Dayan Kagan’ın II oğlu oldu. Ondan sonra güneye doğru hareket ederek [4]Çağan Ger-tei[4] yöresine yerleşti. Erkigüd [Eregüd/Erkegüd/ Erküd]den öncü[5]ler gönder[6] di. Çin ordusunun yaklaştığını gördüler (ve) Kagan'a bildirdiler. Tekrar Erkigud'lu Küdeng [Küdüng) (ve) Bubus'u öncü olarak gönderdi. Ordunun onları Köke Kotandan karşılamak üzere geldiğini gördüler. Küdeng (ve) Bubus Kagan’a mümkün olduğu kadar hızlı geldiler. Biri onları çadırın arkasından uyandır[7] di. Diğeri bağlı olan atlan çözüp getirdi. Kağan (ve) kraliçenin ata binip Mayın [Manca] ova [8]sı yoluyla kaçmalarını sağladılar. Gelin Çağağçin Katun, sincap[9] derisinden gecelikle kaçtı. O Çağağçing Bigiçi [Bigici/Kai Bigiçi],

107 [1]yüz yıllık[1] Tayiku olarak biliniyordu. Ondan sonra Kerülen’de yerleşti. Dayan Kağan, Mongğolcin’in üzerine zoraki bir yürüyüşe geçti. Türgen nehrinin sığlığ[2]ının yanı[3]nda [4]geceyi geçir[4]di. Mongğolcin bunu haber aldı (ve) ordusunu harekete geçirerek geldi, Türgen nehrinde karşılaştılar. Mongğolcin’den Dalad’lı Bağatur Nökürkei [Engkürkei/Nökürekei], boru [5]ları doğu [6]ya (ve) batı[7]ya (doğru) öttürerek onlara saldırdı. Kağan’ın ordusu [8]korku içinde kaçıştı[8]. Bunlar korku içinde Türgen nehrinde kaçarlarken, Kağan tarafından sürülen Bağarin’in [9]beyaz karınlı soluk sarı renkli at[9]ı luçamura saplan [10]dı (ve) düştü. Başlığ[11]ının tepe[ 12]si çamura saplandı (ve) ayağa kalkamadı. Besüd [Besedj lü logon dedi ki: [13]“Beyaz işaretli soluk renkli iyi at[13] çamura saplanmış (ve) düşmüş.” Besüd’lü Çağan Mağu Çarai'yi çağırıp dedi ki: “Attan in!” İkisi de aynı anda indi (ve) Kağan’ın başlığının tepesini dışarı çektiler (ve atına) binip gitmesini sağladılar. Besüd’lü Toğon (ve) Mağu Çarai (ve) Korlad [Korlad/Korlausflu Kara Törüdür Kağan’a yardım ettiler. Dayan Kağan [14]ata binip git[14]ti (ve) Mongğolcin’in ordusunu yen[15]di. Dayan Kağan, Türgen nehrinin kaynağ[16]ında atından indi (ve) [17]ad kuvvet[17]lerini bekledi. Dayang Kağan Kesigten'li Noyantai Eçige'nin

108 kap[1]arını kullanarak[ 2]çiy et[2] haşlarken, eti yere boşalttı (ve geri döndü. Bundan sonra, ordusunu Oirad'dan Uyigud’lu İsmail [İsmayil/Samal]’in üzerine yürüttü. Ordusunu, başına subaylarından

Korlad [Korlodlu Togoçi [Tokçi] Sigüsi;

Kaguçid[ Kuuçid]'li Esen Tükel, Çağan Aman, Çübün Bagatur [Çibün Batirj, Minggatu [Mingğan/Mingkat u] (ve) Arlud [Arlad] Moolan;

Kesigten'li Barçi, Aglaku [Akalaku], Labug (ve) Sigeçin;

Tatar'lı Tarkun [Dorgon] Kara (ve) Sara [Sira] Batulad;

Kemçigud' lü Kori Bayasku [Bayak Bayasu];

Korlod'lu Babakai [Babagai] Orlog;

Taraçin [Tarayaçin]’li Bagasugai/Bagasuk i/Basukai] (ve) Kor [Kour/1 Koni] Kabtagai;

Burbag [Burbuğ]'h Möngke Belku [Balbu], Doçigen [Doçigin], Beki [Bibi],Ögedei. Aka, [Esen] Temur-yin Siguse [Sigusun] (ve) Minggatu;

Sarkud [Sarakud/Sarnag-ud]'lu Esentei [Asantai]'yi koyarak yola çıkardı.

O ordu gelirken, İsmal'ın çadırının [3]duman kapağı[3]nı kontrol eden Alag isimli kadın, o ordunun gürültü [4]sünü duy[5]du (ve) ismal'a dedi ki: “Yer titriyor, niçin?"o kadın, [6]iyi (ve) beyaz alınlı koyu renk (bir) at[6]özdü (ve) İsmal Tayisi'nin binmesini sağladı. İsmal Tayisi, atjna binmiş olarak o gürültü yi araştırmaya gitti. Korlad'lı Tagaçi Sigüsi ile karşılaştı.

109 Togoçi [Tokoçi/Tokoça] Sigüsi [Següsi/ücecü], ismal Tayisi'yi tanıdı[1](ve onu) vurup öldürdü, İsmal Tayisi'nin Kolatai [Kolarai] isimli karı[2] sını Togoçi Sigüsi aldı. [3]Göğüslük zırhı[3]nı Kağuçid'li Bagatur Minggatu aidi. Siker Tay k [Teyikei]'ya yola çıkmasını söylediler. Ağla[4]yarak, dinlemedi. Toğoçi Sigüsi kız[5]dı (ve) dedi ki:

[6] ‘‘Kocan Cinong kötü mü idi?[6]

[7]Oğlun Kağan kötü mü?[7]

[8 ]Halkın Çakar(lar) kötü rnü?[8]

Niçin (bir) başka adam İçin ağlıyorsun?"

Böyle diyerek kılıcını çekti (ve) bir atın üzerine oturtup yola çıkmasını sağlayarak, alıp götürdü. Siker Tayik 'nun doğduğu Babutai (ve) Burani'ye götürdü. Dayan Kağan annesi Siker Tayikyla karşılaştığı zaman, Togoçi Sigüsi dedi ki: “Seni kıskan ani öldürdüm. Senden [10]nefret ed '[10]ene [11] boyun eğdir[11]dim.”

Ondan sonra, Siker Tayiknun Sira Moren üzerinde Sermeger [Serme- ker/Sirmeger]'de öldüğü söylenir.

Oriad-Uyiğud’lu Bigirsen Tayisi ziyafet[12] için çorba hazırlıyordu. [13]Katarman yağından (yapılmış bir) çorba [13]yı, Bigirsen soğutup içiyordu.

Mangğolcin'li Tobsin’in oglu Sayin Tülügegen [Tülügen], (onun tadına) susamıştı (ve) Bigirsen’den biraz çorba[15] istedi.

110 Bigirsen soğutmakta olduğu çorbayı bir başka kab[1]a koyarak, onu verdi. (Tülügegen) çorbanın sıcak[2] olduğunu bilmiyordu, (çorbayı) [3]içtiği zaman ağzı yandı[3]. Tülügegen içinden[4](şöyle) düşün [5]dü: "(Eğer dersem ki): 'ben bu sıcak çorbayı yuta[6]cağım', yüreğim[7] yan[8]acak. (Eğer dersem ki): '(Onu tükür[9]eceğim', utanç verici olacak." (Çorbayı)[10]ağzında tutup soğuttu[10]. Damağ’[11]ının deri [12]si yüzülüp düştü.Tülügegen dedi ki: "Ölünceye kadar bu nefret [13]i unutamayacağım. [14]Bir gün [14] onun hakkında düşüneceğim.

O, bu kin [13]i düşünürken, Hayan Kağan, Çakar (ve) Tümed'i alıp bir araya getirerek, Bigireen’e karşı yola çıkardı. Mongğolcin'li Canggi Temür Ağlakui [Akalakui/ Akalaku] 'ye bilgi almaşını söyledi. Canggi Temür Aglakui'nin ne yaptığını sordu. Canggi "Eemiir Aglakui dedi ki: “Heyhat! Benim bu zavallı [15] vücudum barış [16]içindeyken bir düşman [17] var; sıhhat[18] İçindeyken hastalık [19]var."

Bigirsen Tayisi bazı içki [20]leri gümüş bir kabın içine dökerek Cangi Temür Ağlakui’ye verdi. Canggi Temür Ağlakui içkileri içiyordu (ve) dedi ki: “Bu benim içmemin (bir) hatıra[21]sı”. Gümüş kabı elbisenin altına saklayarak dışarı çıktı. Canggi

111 Temür dışarı çıktıktan sonra, Bigirsen Tayisi: “Canggi Temür [1]hangi rastgele sözleri söyledi[1] diye sordu. Talihini kâhin[ 2]e danıştı. (Kâhinin falı) [3]kara öküz[3]ün boynuz[4]undaki nokta[5]da ortaya çıktı. “Benim talih[6]im kötü [7]!”, diyerek, ordusunu topladı. Bu tarafta askerî birliklerin (çıkardığı) toz[8]u gördü (ve) oğlu Nemekü Çuyang [Nemeküçug/Nemkü Çuyang]’a ne olduğunu sordu. Nemekü Çuyang: [9]“Sizin bir çok beygirinizin tozu olmalı[9]!” diye cevap verdi.

Kağan geldi (ve ona) [10]hücum etti [10]. Bigirsen kaçtı [11]Onu gördüler (ve) tâkip ettiler. Tam ona yetişecekleri sırada giydiği başlığı[12] alıp, uşağ[13]ının giymesini sağladı. (Böylece) onları aldatarak kaçtı. Tümed’li Töbsin’in oğlu Sayin Tülügegen [Tülügen] (ve) Kitad’un oğlu Ünügüçi [Ünengüçi] Yakui Kurağçi [Kuruğaçi/Kurağaçi]; “[14]Başlıklı adam[14] Bigirsen!” diyerek, (ona) yetişip çevresini sardılar. Bigirsen değil, uşağıydı. (Uşağa) sordular: “Prens[15]in nerede?’ Onu göstererek: “İşte orada, gidiyor!” dedi. Bigirsen'e yetişip onu yakaladılar (ve) Kilcir [Kilçir/Kilçer]’in keder [16]i içinde onu öldürdüler. Denir ki, öldürüldüğü yerde tuz[17] meydana gelmiş. Bigirsen Tayisi’nin oğlu Nemekü Çuyang, [18]acı içinde[18 ]dedi ki:

[19]“Doğmuş olanı yok ettiler;

Büyümüş olanı kazıp attılar;[19]

112 [1 ]Dışarı çıkmış olanı ısırdılar,

Kara kafanı aşağı yatırdın.”[1]

İbarai [İbira] (Tayisi)’nin [2]küçük kardeş[2], Uriangkan’lı Bayan Tuğtu’nun kısrak[3]larını, [4]terbiye edilmemiş (bir) kula beygir[4] ile beraber bedelini ödemeden aldı (ve) bunun yerine o gelip sürüyü götürdü. İbarai’nin küçük kardeşi onu takip etti (ve) kılıç ile vuruştular. (Bayan Tuğtu) öldü. Bu sebeple daha da fazla bedel [5]ödenmiş oldu. Dayan Kağan’a Barağan Gürhan Tümen’den Mongğolcin’li Ölcei’nin oğlu Onggurkai (ve) Ordos’tan Kaliğaçin’li Utağaçi Sabi, Çağan Ger’de, “Bu bedeli kontrol edin!” diyerek bir teklif sundular. Hayatlarının bağışlanmasını dileyerek, haberci olarak geldiler (ve) dediler ki: “Bizim ülkemizi yönetin!”

Dayan Kağan yola çıkmadı. Oğlu Ulus Bayiku Abakai’yi yolladı (ve) Korlod’lu Babakai Örlög [örlügej’ün ona eşlik etmesini sağladı. Bir haberciyi, Ongkurkai’yi yanında tuttu. Diğer[6 ]haberci Utağaçi [Utağçi] Şabi [Sabi], toplantıdaki insanların yanına döndü. Abakai, Çağan Ger’e vardı. (Bir) [7]adak adadı (ve) secde edip selâm verdi[7]. Abakai ile giden yoldaşları[8]Uyiğud [Oyirud]lu (bir) adama bir at için borç[9]lanmışlardı. Gelip kendi borcunu alacağını söyledi. Tartıştılar (ve) birbirleriyle döğüştüler. Abakai dedi ki: “Niçin benim arkadaşlarıma çatıyorsun?”

113 Kızdı (ve) gidip o adamı öldürdü. Uyiğud’lu İbarai Tayisi (ve) Ordos’lu Legüsi Aglaku [Akalaku] geldiler (ve) bu durumu gördüler. Kızdılar (ve) azarlayarak şöyle dediler: [1]“Bizim ülkemizi yöneteceğini söyleyerek geldi. Bizim kafalarımızı yöneteceğini söyleyerek mi geldi?[ 1]Bu ayırımı yapabilecek bir insanın bundan sonra kime faydası olacak?”

Birlikler geldi (ve) karşılıklı savaştılar. Bağatur Kürisün atından indi (ve) iyi gri atını Abakai’ye vererek, (onun binip) kaçmasını sağladı. [2]Ger-ün No- yad[2]: “Biz senin yanında öleceğiz!” dediler (ve) onu yalnız bırakmadılar. Abakai’ye Çağan Ger’i sığınak olarak verdiler. (Orada) katliâm oldu. Ger-ün Noyad’lan yendiler (ve Abakai’yi yakalayıp öldürdüler. Mongğolcin’li Kosoi Tabunang’ın karısı Dağulang Günci bunu işitip geldiğinde, onlar öldürülmüşlerdi. [3]Günci, Mongğolcinlerin çadırlarını, yas alâmeti olarak söktürttü[ 3].

Abakai’nin öldürüldüğünü duyan Kağan, ordusunu toplayarak geldi. Bütün subayları: “Elimizde tuttuğumuz Ongkurkai’yi öldürelim!” dediler. Kağan, o adamın arkasına oturmasını sağladı: “(Onlar) oğlum Abakai’yi öldürdüler. Senin kimin öldürüldü!” diye, şikâyetini Tanrı’ya yakardı.

114 Dedi ki: [1]“Akıp giden kanları (ve) yatıp kuruyan kemikleri Sen Tanrım (ve) sonra sen Kutsal Bey bilin [1]!”

Barsu Bolod Cinong, büyük ablası Doğulang Günci ile birlikteydi. (Onlar yapılan) bu kötü işin korkusunda iken, Dayan Kağan’ın sefere çıktığını Barağun Tümen duydu. Oirad’lı İbarai Tayisi, Ordos’lu Legüsi (ve) Aglaku Tümen’li Sayin Koşoi [Kosoi] (ve) Babakai Sigüs hepsi birbirlerine şöyle dediler: “Eğer (bir) atmaca[2], elde kontrol edilirken sahibine saldırırsa, onun kime faydası olur? Mongğolcin’e karşı tekrar kötü düşünelim!”

Büyük ablası Doğulang Günci, Cinong Barsu Bolod’un yedi adamı Ordos’dan Köbegüd’lü Temür Tayisi, Burbuğ’lu Elcige [Elcigen/Elçige] Örlög,Daladtai’li Alağçi, Singkur’lu Tuğtu Bayiku (ve) Tabuğ Döçiyen, Balağçin’li Esen [Ese] Örlög [Öilög] (ve) Korlad’lı Tabuku ile birlikte yolladı. O zor yolculuk[3]ta beşik [4]teki çocuğun erzağı tükendi (ve) onlar [5]yabanî soğan [5]ları koparıp, çocuğa yedirerek onu beslediler. Bu sebeple çocuğa Kümel[5] dediler. Ona Mergen Kara Cinong dendi. Oğlu

115 Abakai’yi öldürdükleri için Dayan Kağan ordusunu harekete geçirdi. Barağun Tümen bunu duydu (ve) onu karşılamak üzere bir ordu hareket ettirdi. Dalan Terigün’de karşılaştılar. Alağçiğud’lu Çağan Cağarin (ve) Ücümüçin’li Eltüngge [Eltengge] Bağsi, kehânetler görerek Kağan’a dediler ki: “İbarai’nin hayatı ateştir[1]. (Eğer biri) ateşin üzerine su[2 ]atarsa iyi olacak." (Bir) [3]ateş yak[3]tılar (ve) gümüş (bir) kabın içindeki suyu üzerine boşalttılar. Ongniğud [Ongnağud]’lu Tülügetei kâhin[4] dedi ki: “Borcigin'in soy [5]undan bodur[6], kırmızı bir adam çıkar; adamdan dönmüş bir kara adam[7] (ve) kaplan [8] gem [9]’i olan bodur (bir) adam (eğer) düello yerine giderlerse, fethederler."

Korçin’li Ordağukai Noyan oğluna önderlik ederek, [10]beyaz kula[10] (bir) atla geldi. Güngörmüş[11] Tabun’lu Sayìn Çakiça, [12]halkları tanıyan[12] Mağu Mingğan’lı Ulum [Ulus], [13]keskin dilli[13] Tatağalçin’li Bağa Sukai, [14]çok dilli[14] Kcreyid’li Ultu [Ulatu] (ve) [15]iyi dilli[15] Aldaçin’li Sayimağa(n) dedi ki: [16]“Zaman öğle vakti olsun[16].” Barbuğ [Burbus]’lu Bayan örmeger Dayan Kağan’ın bayrağ[17]ını sakladı (ve) hile ile yerine Uriyangkan’ın bayrağını dikti. Ordağukai Noyan’ın oğlu Burkai, Tabun’lu Çakiça, Sayimaka’nın oğlu Bartung, bu üçü öldüler.

116 (Denir ki) Burkai Ong [Wang], Bağasun Tabunang (ve) Çakiça Nomun, bu üç adam kehâ[2]netler[1]e uydular. Barağan Tümen[ 2]yay-anahtarı terkibinde geldi[2]. Bunun üzerine Dayan Kağan kara ordunun komutanı Oyirad’lı Següse’ye sordu: “Bu durumu kesinlikle bilecek misin?” Següse dedi ki: “Böyle (bir)[3] yay-anahtan[ 3]na karşı boğa boynuzu iyidir.”[ 4] Altmışbir boğa boynuzu durumu yaptılar[4]. Barağan Tümen, Kağan’ın bayrağı bu diyerek, Uriyangkan’ın bayrağına karşı savaştı. Ordağukai Ong, oğlu Burkai, Oriangkan’lı Bayakai Bağatur, Korçin’den Tabun’lu Sayin Çakiça Bağatur (ve) Tabun Otoğ Kalka’dan (bir) prens soyundan Bağasun Tabunang, (bu) beşi ordulara kumanda ettiler. Bunun üzerine Uriyangkan kaçtı. Tümed’in ordusu onlan takibe gitti. Bunun üzerine onlar Kağan’ın kara bayrağını çıkarttılar (ve) açtılar. Tümed’i kırıp yendiler. Barağun Tümen’in bir çok askeri Kağan’ın (bu) kara bayrağı kendilerinin bayrağı diyerek yanlışlıkla geldiler (ve) öldürdüler. Bu

117 katliâm[1]dan İbarai Tayisi kaçıp kurtuldu. Dayan Kağan, Barağun Gurban Tümen’in idaresini aldı (ve) onları kendi güc[2]üne kattı. Çakiça Bağatur geri dönüp: “İçeri gireceğim!” dedi. Başlığını çıkardı (ve) içeri başı açık olarak girdi. İçeri girince Çakiça dedi ki: “Böyle (bir) hükümeti her gün böyle karşılamayacağım!” [3]Dörtnala geldi (ve) kılıcıyla dövüştü[3]. O kılıç dövüşünde Çakiça’nın baş[4]ını kötü yaraladılar. Çakiça atından düştü[5]. Yerde uzanan adam kendisini kaldırdı (ve) diğer taraftaki [6]demir üzengi [6]li adamın ayağını bir vuruşta kesti. Uşağına gelerek sordu: [7]“Hâkimiyet sahası[7] kimindir?” Uşağı dedi ki: “Saha bizimdir!” Çakiça: “Beni zaman mağlûb etti!” dedi (ve) öldü.

Ondan sonra, Dayan Kağan Barağun Gurban Tümen’e yaptığı savaşta, kendisine savaş alanında yardımcı olanları “Darkan"[8] yaptı. “Çakiça’nın soy[9]unun prensi olmasın!” diyerek, onları mükâfatlandırdı. “Oyirad’lı Sigüse (ve) Ağlağçi’nin soyu yedi nesil[9]boyunca vergi [10]den muaf olsun!" diyerek, onları mükâfatlandırdı. Bağasun Tabunang’a Sayin Mandukai Katun’dan doğma tek kızını

118 verdi. Bundan sonra, Barağun Gurban Tümen kendi aralarında savaştı. Ordos’lu Ağlaku, Legüsi (ve) İbarai, bu üçü öldürüldü. Legüsi’yi Erkigüd’lü Kelekei yakaladı (ve) onu öldürdü.

Kelekei Dayan Kağan’a dedi ki: [1]“Sizden nefret eden[1] (Legüsi’yi) hakladım; [2]sizin rakibiniz[2] olan (Legüsi’yi) öldürdüm!” Bunun sonunda Keleki’yi Dayan Kağan mükâfatlandırdı[3]. Sonra Mongğolcin’li Kosoi Çi Tabunang (ve) Temürgen [4]teslim oldular[4]. Korçin’li Ordoğukai Ong dedi ki: “Barağun Gurban Tümen’i bölelim (ve) alalım. Bizi tehdit etmiş olanlara bir işaret koyduk. Bütün kapılarımızda bizden nefret eden adamları görevlendirelim. (Eğer) bizden nefret eden herkesin gitmesine müsaade edersek, bizim önderliğimizin küçülmesine sebep oluruz. Doluğan[5] Otoğ Karaçin’li bütün[6] büyük Yüngsiyebü’leri bizim Doluğan Otoğ Korçin’le birleştir. Ordos’lu Nayman[7] Otoğ ortada. (Onları) Nayman Otoğ Çakar’la birleştir. [8]Arban koyar[8 ]Tümed’i, Arban koyar Kalka ile birleştir!”

Dayan Kağan, (Ordoğukai) Ong’un bu sözlerine göre hareket edemedi. Oğlu Barsu Bolod Cinong’u Barağun Ğ urban Tümen’in başına oturttu.

119 Ordağukai Ong [Wang), atının başına vurarak şöyle dedi: “Onun halefleri acı çekerek ölecek!” (Denir ki) o hadisede Korçin'li Ordağukai Ong, Ordos'lu Tayilatar [Tayiltai /Tayiltar]'ı [1](bir) gecelik oda ücretini vermediği için öldürdü[1]. Kongkulai [Kongkuli]'nin kendisine iftira ettiğini söyleyerek onun burnunu kesti (ve) öldürdü. Bu sözler herkes tarafından duyulacaktır.Dayan Kagan 44 yaşındayken öldü.

Dayan Kağan'ın [2] büyük oğlu[ 2] Törü Bolod, [3]hanlık tahtına oturamadan[3] ve) [4] soyu olmadan[4]öldü. Küçük kardeşi Ulus Bolod hanlık tahtına oturamadan İbarai Tayisi'nin ellerinde öldü.

Ondan sonra, Bodi Alağ’ın küçük olduğunu söyleyerek, amca[5]sı [6]büyük hanlık tahtı [6]na oturdu.

Ondan sonra, Bodi Alağ, Cegün Gurban Tümen’i de alarak Nayman Çağan Ger’e gitti (ve) selâm vererek dedi ki: “Hanlık tahtına ben oturacağım.” Barsu Bolod Cinong’a dedi ki; “Ben gençken tahta usülsüzce[7] oturdunuz. Şimdi beni eğilip selâmla. Eğer selâmlamazsan, seninle savaşacağım." Böylece onu kabaca azarladı. Bu sözler üzerine Barsu Bolod Cinong: Kağan haklıdır!” dedi, eğilip selâmladı. “Eğilip selâmlayacağım!” dedi.

120 (Bodi Alağ Kağan): “Eğer sen bunları söylüyorsan, yine de iyidir!” dedi (ve) Nayman Çağan Ger’i selâmlayarak büyük tahta oturdu.

Bundan sonra geri dönmek üzereyken, Alağ Kağan, Korçin Tümenli Bağatur Moloçi, gebe[1], [2]saman sarısı renginde (bir) kısrak [3]la geldi (ve Bodi Alağ Kağan’a): “Geri gidip bu Barağun Tümen’in ön hatlarına bir saldın yapalım!” dedi. Bu sözleri Bodi Alağ dinlemedi. Moloçi Bağatur kızdı (ve) dedi ki: “Sürecek sadece gebe (bir) kısrağım var. Geriye nasıl boş ellerle dönersin?''.

Sigusütei'nin oğlu Bolokai Ong, Tayisung Kağan'ın intikamı peşinde olarak geldi. Bugurultu Çibden'in oğullan Moloçi, Alçuktai (ve) Aluri, bu üçü, sefer kazıkları çaktılar (ve) onlan ele geçinemeyip geri döndü.

Ondan sonra, çit [4]in oraya kazık çaktılar (ve) yakalanmadılar. Ondan sonra “küliye ağacı" keserek geldi (ve) dedi ki: “Negu [Elkü/Enekü] Yadagu ürgüne [ügürgene/ügne]’yi keseceğim. Onon (nehrin)deki Sakçağandu'nun büyük ada[5]sında karşılaştılar. Büyük tepe[6] Bitari de büyük (bir) [7 ]meydan muharebesi[7]yaptılar. Esebüri'nin oğlu Ebüçei Bagatur dedi ki: [8]“Yağız yer[8]titre[9] yebilir;

121 ben Ebuçei [Ebeçei], esmer tenli olan, titremeyeceğim!" Atından indi (ve) bir ok atışıyla gözlerinden birini kaybetti. Düştüğü zaman adamın biri bağırsak[1]larını deşmek üzereydi. Bel [2]ine bağlı olan ati onu çekti. Ebüçei kalktı, o adamı (ve) atını, ikisini (de), ok atarak vurmayı başardı. Onu karşılayacak olan Tülügegen'in oğlu Mendü Darkan'm atı[3] Sayin Sağaral[3]ın bir ayağı ok vuruşuyla kırılmıştı. Alt! üç ayakla büyük (bir) ağacın üzerinden atlamayı başardı.

Ordogukai’nin oğlu Uyangk Bagatur, Mendü Darkan’a [4]soluk ceviz rengi at[4]ını getirip verdi (ve) gelmesine müsaade etti. Korçin Tatağalçin [Ta- talağçin]'li Bayitu [BayiuJ (ve) Kereyid'li Bolai bir kadirim (sırasıyla) küçük kardesi[5](ve) koca[6]sı idi. Bağarangğud [Bagaring-ud]’lu Tögöli [ Tögülei] (ve) Kogulai kuzen[7]diler. [8]Kuvvetlere önderlik eden bu dördü öldüler (ve) o hadisede ele geçmediler".

Ondan sonra, Mendü Darkan başta olmak üzere hareket etti (ve) Karayin Korokan-u Tedüi Cida Çilağun’da savaş durumu aldı (ve) siper kazıkları dikti. Solongğud’lu Karağçin Tayibuçin’in soyundan Sağata’nın oğlu Sayin Tamağatu (ve) Aldaçin’li Sayin Kukutai, kuvvetleri idare ediyorlardı. Cögötei [Cegütei/Nöküd-tei] Bağatur, büyük ağabeyi Kükültei Bağatur’a dedi ki: “İzin ver, ikimiz dışarı çıkalım.

122 Ben yirmi adam tarafından ele geçirilirim. İki adam mı beni ele geçirecek? Sen kal, ben dışarı çıkacağım.’’

Tamağatu’yu (bir) [1]okla vurdu[1]. Sayin Kukutai onunla göğüs göğüse döğüş etmeye gittiği zaman, Tamağatu kalktı (ve) Kököltei’nin “Borbi[2]” [Bo- ro/Borbai] kirişini kesip, onu öldürdü. Bundan sonra, onu almadan (ve) dokuz yüz (baş) at[3] alarak geri geldi. (O) yorgun olduğu zaman, Mendü Darkan yola çıktı (ve) Ügürgene [Ürgürgene] nehrinin yukarı tarafìndan dört nala at sürdü; Aluri Bağatur’u, Burkai’nin oğlu Arsaku Buvima Ong’u seçerek onu Öldürdü. Alçuğutai'yi atların arasına bağladı (ve) çekip gidiyordu. Alçuğutai dedi ki: [4]''Alçuğatai’nin eskimiş zehiri, Alağçiğud tarafından etrafa saçılan zehirdir.”[4] Alçuğutai’ye (bir) balta[5]ile vurup öldürdü.

Mendü Ong, Moloçi [Molocai]’yi (bir) atın üzerine bağladı (ve) Bodi Alağ Kağan’a geldi (ve) Sarkinağ’ın keder[6]i içinde onu verdi. Onu Öndürdüğünden Mendu Ong’u mükâfatlandırdı. İşte bu, “Kasar’ın soyu bu tek görevi Kağan'ın soyu için yerine getirdi." Sözünü anlatmak isteğidir.

Ondan sonra, Bodi Alağ Kağan, Koyun yılının yedinci ayının onuncu gününde, Cutalang [Cutulung] Ünder [ÜndürJ’de öldü (1547).

Ondan sonra, Domuz yılında (1548) Darayisun(g) Küdeng Kağan büyük tahta oturdu. O Kağan’ın zamanında.

123 [1]nizam yeniden düzenlenmiş (ve) insanlık anlayışı tesis edilmişti[1]. (Aynı zamanda) Altı Büyük Ulus'u yatıştırdı[2].38 yaşında,Yılan yılında öldü.

O Kagan’ın, Barsu Bolod Cinong'un oglu, İlâhî kuvvetiyle meşhur Gegen Al tan Kagan’ın zamanında [3]Beş Rengin[3] (ve) [4]Dört Yabancı Toprağın yüce insanları[4], babamız Kutsal Bey tarafından kurularak bir araya büyük acılar içinde getirilmiş; doktrinin ana prensibi ٥gedei Kan, Külüg Kagan (ve) Möngke Kagan zamanında konulmuş (ve) barış dolu hükümet (ile) muhteşem din Kubilgan Seçen Kagan tarafından kurulmuş (ve) Saray[5]lar, kasaba[6]lar, kale [7]ler (ve) şehirler[8], bir zamanlar onun tarafından İnşa ettirilmiş.

Ondan sonra, Elbeg Kağan, Adai Kagan (ve) Tayisung Kagan’m intikamı peşinde koşarak (ve) Agbarçin Cinong'u bir suikast neticesi öldürdükleri için, bütün o eski düşmanlan hatırlayarak, denir ki Oirad'lı (ve) Çinlilerle savaştı.

Sayin Altan Kağan, pişmanlıkla giderek, Andowa [Amdoyaj ve Sirayigur halkmi Tanggut (ve) Tibet [9]ön hatlarının bu tarafındaki gücüne kattı (ve) üç kahraman[10]

  1. Arig [(n) arwas] sangkarçin [Engkerçes/Sanggarçin/Sangkir] skeb [gebe/skip/kkib/çaşkiba][ *],
  2. Lolom [Kalobom/Oglobom] Çürçe [Çaruça/Çurça/Çuurça] [**],
  3. Stgarang [Astağrinring/İstağarang/İstağaring] Serentei [Serengter][***']yi

124 yanına alarak, onlardan vergi aldı. Oyirad'a saldırdı (ve) Calaman Törü'yü öldürüp, bir kısım [1]halkının başında bulunan ağabeyine boyun eğdirdi. Çin (-Kitad) ülkesine saldırdı (ve) kaleleri, şehirleri yok ettiği esnada, Çinlilerin Dayiming Kağan'ı, korku içinde, ona vergi (ve) ganimet verdi (ve) Altan Kagan'a Süi [Süg] Wang ünvan [2]ını verdi.

Ondan sonra, Casag [Casağ-tu/Casağ-tu-tu] Tümen Kağan büyük tahta oturdu. [3] Çok değerli din[3]İ sürdürdü (ve) [4]eski düşman [4]Çinlilerin ülkesine saldırılara devam etti. Çinlilere karşı (bir) sefer yaptı (ve) onlarla savaş alanında karşılaştığı zaman, Nananggir [Anggir/Nanangi/Alanggi)'i, kuvvetini kendisininkine kattığını söyleyerek mükafatlandırdı.

O Kağan'ın zamanında, aynı[6] Altan Kağan, Togugan Temür Kagan zamanında kaybolan idare (ve) yanda kesilen doktrin hatırına Diyan [Dayan] kiya vasitasiyle Boddhisattva Kuan Shih Yin'in ruhuna sahip olan [7]Kutuğ-tu Komsim Buwathi Satoyayin Kubilgan Damcin Mçamba Suwadnam Rjamso

Kutug-tu Dalai Blama [7]yi Mançusiri Kutuğtu (ve) Wçirabani[8]'nin ruhuna sahip olan [9]Kubilgan camtuu irçayinrung Kutugtu [9]'yu bir çok [10] bilge kişi [10] (ve) lamaların başına gelmek üzere davet etti (ve) muhteşem bir ilerleme temposu içine girmelerini sağladı.

125 Erketu Cuu Sikamuni Burkan'ın bir benzerinin mücevher [1]den, altın (ve) gümüşten yapılmasını sağladı. Arast kesilen doktrine devam etti, (ve) yıkılan nizami düzenledi; Beş Rengin (ve) Dort Yabancı Topragm yüce insanlarının Seçen Kağan 'ı kadar kutlandı. Casagtu Kağan Domuz yılında (1539) doğmuştu.

Ondan sonra. Buyan Seçen Kagan büyük tahta oturdu. [2]Muhteşem dinlerini etrafa yaydı[2] (ve) eskiden[3] Tayisung Kagan tarafından kaybedilmiş olan [1]altın mührü [4] alarak, daha da barış dolu kurallarla yüce halkın tamamını iyice uzlaştırdı. Seçen [Seçin] Kagan zamanında, Gegen Altan Kağan'ın oglu SenggeTemürDogüreng Kağan'dı. Sümer Mergen Tayici'den [5]Suyatnay Camso Dalai Blama Kbilga[5]nın ruhunu almış olan bir oğlu oldu.İsmi [6]Yuyantan [Yutvantan/Yöntün] rcamso [camso] idi. Dalai Blama'nın ruhunu almıştı. Doğumu Dayan Kağan’ın[7]altın soy[7] undan idi. Şimdi, Moğol halkının içindeki güneş[8] gibi, Çuyangkaba [Gçuvvangkaba/Çuvvangkaba]nın[9] doktrinini iyice yaydı. Buyan Seçin Kağan, 49 yaşında iken, Tavşan yılında (1603) öldü.

126 Oğlu Mangğus [Mangkus/Mangkuğ] Mergen 'Fayisi hanlık tahtına oturmadan (Buyan Kağan) öldü. Sonra oğlu Lindan [Ligdan] Kutuğtu Kağan, 13 yaşındayken, Ejderhâ yılında (1604) büyük tahta oturdu. Dali Blama [1]ebedî toprak [1]lara göçtükten sonra, Dalai Blama’nın emriyle[2] Mayidari [Mangdari] Kutuğtu Nom-un Kağan Moğolların ülkesine sefer yaptı (ve) Dalai Blama’nın tahtına oturdu. Altı Büyük Halkın içinde yayılmış olan Çong- kaba [Çuyangkaba] [3]’nın doktrin[4]ini daha da yaydı.

Ondan sonra, Mançusiri Kutuğtu, Moğolların topraklarına sefer yaptı (ve) bir daha aynı şekilde doktrini güneş gibi yaydı.

Moğolların Kan'larının yaptıkları işleri (ve) Kan’ların menşelerinin özetini belirten (ve) ALTAN TOPÇİ denilen [5]tarihî kayıtlar[5] tamamlanmış oldu.

• ( ) içindeki isimler, farklı yazmalarda geçen şekillerdir. Rakamlar, paragrafları belirtir.
Ababurki Tayidung 95
Abaka104
Abakaai 112, 113, 115 Abanai Çin Wang 6 Abburki (Ababurki), Oirad’h 72 Abtara Seçen, Oirad’h 72, 88 Adai Kağan 6, 66, 68, 69, 70, 123 Ağbarçin Cinong 71, 72, 73, 74, 75. 77. 78, 92. 123
Ağbolad (Ağabolad), Korlad’h 76 Ağlaku (Akalaku), Kesigten’li 108, 113
Ağlaku, Ordos’lu 118 Aka (Esen) Temür-yin Sigüse (Sigüsün), Burbağ’lı 108 Akalaku, bk. Ağlaku, Kesigten’li Alağ, Alağçiğud’lu Ünige’nin oğlu 103
Alağ, kadın adı 108 Alağçi, Daladtai’li 114, 117 Alağ Temür, Oirad’h 72
Alağ Temür Cingsang, Oirad’dan Barağunğar’h 88
Al Akan, Kubilğan Seçen Kağan’ın kızı, Oran Çingküi’nin karısı 26
Alanggi, bk. Nanangir Alayitung, Kesigten’li 101
Al Buğura, Mandukai Sayin Ka tun’un yedi oğlundan sonuncusu 106
Alçukutai, Buğurultu Çibden’in oğlu 120, 122
Aliya “Nağaçu’nun lâkabı", bk. Eliye Altağan (Altakan/Altağana/Antakan), Çibden’in kızı 76
Altai Katun, Çibden’in kızı 75
Akan Bigiiçi, Esen Tayisi’nin kızı,
Karğuçuğ Tayisi’nin karısı 82, 94- 95
Akan Kayan 34
Akan Korkoltai, Solongğud’lu Arin Kayan’m karısı 26
Akan Kürdü-tü Kağan 1/14
Alung Gooa [MGT’nde: Alan-ho’a] 7.8
Aluri, Buğurultu Çibden’in oğlu 120, 122
Ananda, Rasâyana İdege-tü Ka- ğan’ın oğlu 2
Anggir, bk. Nananggir
Arig [(n)arwas] Sangkarçin [Eng- kerçes/Sangğarçin/Sangkir] skep [skib/kkib/gebe/çaskiba] 123
Ariğun İdege-tü Kağan 2, 3 Arin Kayan, Solongğud’lu 26 Arkasun Kurçi (Korçin/Kuurçi) 28, 29> 30. 32, 33. 34
Arlud (Arlad) Moolan, Kağuçid’li 108
Arsaku Buyima Ong, Burkai’nin oğlu 122
Arsalan Oğoçitu Kağan 2
Arsu Bolod, Mandukai Sayin Ka- tun’un yedi oğlundan biri 105
Aruğtai Tayisi, Toğuğan Tayisi’nin oğlu 68, 70
Asalai, bk. Eselei
Asantai, bk. Esentei
Asud’lu (Nasud’lu) Talbi Tabun ög (Tabanang/ Tabunung), Malu Yakatu’dan doğan çocuğun soyuna verilen ad 90
Ayicamal Kağan 5
Ayin Temür, Tangğud’lu 105
Ayitulka Arbai sandali-tu Kağan 4
Babakai (Babağai) Örlög (Örlüge), Korlad’lı 108, 112
Babakai Sigüsi, Ağlaku Tümen’li 114
Bağabai, Buğural Günci’nin oğlu 98
Bağai, Balkağçin’li 99
Bağarin 107
Bağasuğai (Bakasuğai/Bağasukai/Ba- sukai), Taraçin’li 108
Bağa Sukai, Tarağalçin’li 115
Bağasun Tabunang 116, 117
Bağatur Kürisün 113
Bağatur Mingğatu, Kağuçud’li 109
Bağatur Nökürtei (Engkürkei/Nökü- rekei) 107
Bağatur Sigüsütei, Korçin’li 93
Bağatud (Bağatud-tan) 69
Bağbolad (Bakabolad/Bakabolad), Korlad’lı 76
Barçi, Kesigten’li 108
Barkucin G 00a Ağa (Aka) [MGT.’- nde: Barhucin-ho’a], Tümed’ler- den Surutai Mergen’in karısı 7 Barsu Bolod Cinong, Mandukai Sayin Katun’un yedi oğlundan biri 6, 105, 109, 114, 118, 119, 123
Bartan Bağatur [MGT.’nde: Bartan Ba’atur] 10
Batai Çağan 4
Batu Bolod Böke, Asud’lu 105, 106
Batula Çingsang, Kuukai Dayuu’- nun oğlu 65, 67
Batu Möngke Sayin Dağun Kağan 6, 105
Bayai 100
Bayakai Bağatur, Uriangkan’lı 116
Bayan Böke, Balağçin’li 105
Bayan Möngke Bolku Cinong Kağan 6, 97, 98, 99, 100
Bayan örmeger, Burbuğ’lu 92, 115
Bayan Sartayar 34
Bayantai Ankalaku (Akalaku/Ağa- laku/Kalğaku), Sartağul’lu 96
Bayan Tuğtu, Uringkan’lı 112
Bayisangkor Doğsin [MGT.’nde: Baişingkor-dohşin], Maka Töden’- in oğlu 10
Bayitu (Bayiu), Korçin Tatağalçin’ii 12!
Begter (Bigter),. Alung Ğooa’nın erkeksiz doğurduğu üç çocuktan biri 8, 9, 10, 14, 15, 94
Beki (Bibi), Burbağ’lı 108
Belgetei, Alung Ğooa’nın erkeksiz doğurduğu üç çocuktan biri 8, 14, 19, 20, 24, 25, 26, 44, 94
Bibi, bk. Beki
Bigiiçi, bk. Altan Bigiiçi
Bigirsen (Bigersen/Begersen) Tayisi, Oirad’h, Yeke Kabar-tu Cönggen’in babası 93, 98, 99, 109, I 10, III
Bikir Bağatur, Kabiçi Külüg’ün oğlu 10
Biligtü, Ukağatu Kağan’ın oğlu 56
Biligtü Kağan 5
Boddhisatva 1, 58, 59
Boddhisattva Kuan Shih Yin 124
Bodi Alağ Kağan, Batu Möngke Sayin Kağan’ın büyük oğlu 6, 119, 120, 122
Bodonçar (Bodonçor/Bodonçir), Alung Ğoa’nın erkeksiz doğurduğu üç çocuktan biri 8, 9, 10
Boğorçi, bk. Külüg Boğorçi Bokol (Boğol)-macin, uşak 38
Bolai, Kereyid’li 121
Bolbala (Bombalun/Bombolun), kadın ad) 26
Bolku Cinong, bk. Bayan Möngke Bolku Cinong Kağan Bolui Tayisi, Karaçin’li 96
Bolokai Ong, Sigüsütei’nin oğlu 74, 120
Borçigidai Mergen 5
Boroçu (Boroçi) 4
Boroğçin Cooa, Torakalçin’in karisi 5
Börte; Börte Ökin; Börte Kalcin; Börte Üçin, Dei Seçen’in kızı il, 19, 20, 30,31,44,45
Börte Çinoa 4, 39
Bubus, Erkigüd’lü 106
Buddha 1, 3, 21, 36, 37, 58
Buğa Çağan (Çakan) Kağan, Solongğud’lu 28
Buğural Günci, Bayan Möngke Bolku Cinong’un ablası 98, 99
Buğurultu Çibden 120
Buka, Cüge'nin kardeşi 53, 54, 55
Buka Temür Çingsang
Bukuci (Bukuçi) Salci, Dobun Mengen'in Alung Cooa’dan olan oğlu 7, 8
Buku (Buğu) Katagis (Katagi), Dobun Mergen’in Alung Gooa’- dan olan oğlu 7, 8
Bukun, Yüngsiyebü’li Sorson’un oğlu 89
Burani Ging (Çin) Wang 7
Burkai Ong (Wan), Ordağukai’nin oğlu 115, 116, 122
Burkan Bağsi 2
Buyan Seçen Kağan 6, 125
Buyan-tu Kağan 4/12, 5, 51
Büri Böke 24
Çabuğa, bk. Camuka
Cakun, bk. Cakuya
Cakura, bk. Cakuya
Cakuya (Cakun/Cakura), Cüü Kung- kuua Kağan’ın oğlu 61
Calağai, Wangcun Kağan’ın kızı 27
Calaman Törü Camuka (Çabuğu), Tayiçiğud’lu 35
Canggi Temür Ağlakui (Akalakui/ Akalaku), Mongğolcin’li 110, 111
Cangyani Seçen Omitui 35
Casağ (Casağ-tu/Casağ-tu-tu) Tümen Kağan 124, 125
Casin Tayibu, Sünid’li 64
Cayağatu Kağan 52
Ciğan(Çiğan/Cikan/Cakan)-ağa (-aka), Mendü Örlög’ün karısı 102, 103
Cingtai Kağan, Çinli 62, 86, 87, 89. 90
Cingtung (Cingtüng) Kağan 62
Citing (Citung) Kağan 82
Corig-tu Kağan 5, 62
Cögötei (Cegütei/Nöküd-tei) Bağa- tur 121
Cötei; Cötei-eke, Börte’nin annesi 20
Cüge, Buka’nın kardeşi 53, 54, 55
Cüü, Cürçidii bir adamın oğlu 53
Cüii (Cusu) Kung-kuua (Kungkua/ Kungkuwa) Kağan, Çinli 59, 60, 61, 62
Çağağçin Bigiçi (Bigici/Kai Bigiçi) 106
Çağalamai M ergen 33
Çağan, Yüngsiyebü’lü 100
Çağan Aman, Kağuçid’li 108
Çağan Çağarin(g), Alağçiğudiu 115
Çağan Mağu Çarai, Besüd’lü 107
Çağçağai Çağçin 33
Çakar (Çağar) 103
Çakiça Nomun 116
Çambutvipa (Çambudiib) 21 Çibden, Korladiı 75, 76, 77, 90
Çibün Batır, bk. Çübün Bağatur Çiçin (Seçin/Seçen) Kağan, bk. Kubilğan Seçin Kağan Çilağun (Çlağun), Torkan-Sira’nın oğlu [MGT’nde: Çilao’un] 16, >7
Çiledü, Tayiçiğud’lu 11
Çilger Böke 23
Çimbai [MGT’nde: Çimbai] 16, 17
Çing (Tayiçi), Dayan Kağan’ın oğlu 106
Çinggis Kağan 5, 21,45, 49, 59
Çingkuua Kağan 62
Çingsang 52
Çongkaba (Çuyangkaba) 126
Çorosbai Temür Çingsang, Tii- med’den Engküd Otoğ’lu Manducai Katun’un babası 93
Çuyangkaba (Gçuwangkaba/ Çu- vvangkaba)125
Çübün Bağatur (Çibün Batır), Kağuçid’li 108
Dalai Blama 6, 125, 126
Dalai Sübin (Sübin) altan sandali- tu Kağan 4
Dalbağ (Dalbig/Delbeg) Kağan (ölm. >4’5) 5‘6- 66
Dalbig Kağan, bk. Dalbağ Kağan Darayisun(g) Küdeng Kağan 6, 122 Dantai [MGT’nde: Daritai-otçigin] I 1
Dayan Kağan 99, 100, 101, 103, 105, 107, 109, no, 112, 114, 115, 117, 118, 119, 125
Dayiming Kağan 62, 124
Dayuu, bk. Kuyukai Dayuu Dei Seçen 12, 13, 19, 20
Delbeg Kağan, bk. Dalbağ Kağan Deli, bk. Dili
Dili (Düli/Deli), Tayisung Kağan’ın üç oğlundan biri 76
Divadad (Dawadad), Rasâyana İde- ge-tü Kağan’ın oğlu 2
Diyan (Dayan) kiya 124
Dobu Mergen, Duvva Sokur’un küçük erkek kardeşi 7
Doğulang Günci, Mongğolcin’li Ko- sol Tabunang’ın karısı 113, 114
Dorolong 35
Döçigen (Döçigin), Burbağ’lı 108 Duwa (Dün) Sokur (Soğur) 7
Düli, bk. Dili
Ebüçei Bağatur, Esebüri’nin oğlu 120, 121
Ecelegçi ces Kürdü-tü Kağan 1/18 Elbeg Nigülesügçi Kağan 6, 62, 63, 65, «23
Elcigen (Elcige/Elçige) Örlög, Bur- buğ’lu 114
Eliye (Aliya) “atmaca’’, Nağaçu’nun lâkabı 82
Eltüngge (Eltengge) Bağsi, Ücümüçin’li 115
Ere Boğda 85, 104
Ere Dordong, Bayan Sartayar’ın
oğlu 34
Erke Konğor Tayici 6
Erketü Cuu Sikamuni Burkan 125
Erkin Doluğan Kümün Sandali-tu
Kağan 4
Esebüri 120
Eseküi, Ongniğud’dan Çağan Tü- men’li 66
Eselei (Asalai/îslei) Tayibu, Kong- girad’lı 96
Esen (Ese) Örlög (Öilög), Ba- lağçin’li 114
Esen Samai (Sami), Yüngsiyebü’lü
86, 87, 89
Esentei (Asantaj), Sarkud’lu 108 Esen Tayisi 6, 72, 77, 78, 79, 81,
82, 83, 86, 87, 88, 89, 95
Esen Tükel, Kağuçid’li 108
Esi (Ekei) Katun 104
Ğaradai (Geretü/Girudi/û arudi),
Dayan Kağan’ın oğlu 106 Garudi, bk. Garadai
Gegen Altan Kağan, Barsu Bolod Cinong’un oğlu 6, 123, 124, >25
Gegen Kağan 5, 51
Geretü, bk. Garadai
Girudi, bk. G aradai
Gooa Maral (Kuua Maral) 4, 39 Gooa Mukuli 31, 32, 33, 48 Gök Han, mitolojiye göre Çing-
gis’in babası 58
Guyilingçi Bağatur, bk. Kuyilinçi
Bağatur Güyüg Kağan, bk. Külüg Kağan 5
Ibağu, bk.îbakuu
İbakuu (İbağu/lbaku)53, 57
İbarai (İbira) Tayisi 112, 113, 114, 115, 117, 118, 119
îlacu Bayan, Oirad’lı 84
İli, Tayisung Kağan’ın üç oğlundan biri 76
İnağ Çağan, Alağçiğud’lu 73
İngtai Kağan, bk. Cingtai Kağan İrçimal (İrçamal) Kağan 52
İslei, bk. Eselei
İsmail (İsmayil/Samal/Smal), Oi- rad’dan Uyiğud’lu 99, 108, tog
Kabiçi (Kabuçi) Külüg [MGT’nde:
Barin-şiyalatu-kabiçi/Kabiçi ba’atur], Bodonçir’in oğlu 10
Kabul Kağan 10
Kaçağai Bolotai, Yüngsiyebü’lü 99
Kaçiku (Kaçuku) [MGT’nde:
Kaçi’un], Çinggis Kağan’ın kardeşi 12, 24, 44, 94
Kaçi Külüg, Tumulku Bagatur'un oğlu 56
Kağurçağ, bk. Kağurçig Tayisi
Kağurçig (Kağurçağ/Kakurçig/Kara kuçuğ/Karğuçuğ) Tayisi 73, 74, 78, 79, 80, 81,82, 94, 95
Kakurçig, bk. Kağurçig Tayisi
Kalçiğai, Taraçin’li
Kara Batai, Yüngsiyebü’li 110
Kara-çerig (k.-çig/k.-çüg), Toğtağa ile batı illerini yöneten 53, 54
Karağçin Tayibuçin, Solongğud’lu Sangkultai’nin karısı 84, 121
Kara Kuçuğ, bk. Kağurçig Tayisi
Kara Törü-dür Kağan, Korlod’lu 107
Karğuçuğ, bk. KağurçigKarkuçuğ Dügüreng Temür Kung Tayici, Elbeg Nigülesüngçi Ka- ğan’ın oğlu 63

Kasar, Çinggis Kağan’ın kardeşi 12, 14, 19, 23, 24, 25, 26, 27, 41» 44. 55> 56. 94> 1O2> ,o3> 122
Kata Buka, Ordos’lu 91, 92
Katakan [MGT’nde: Kada’an], Torkan-sira’nın kızı 17
Katan Temür, Oirad’dan Cegün-g ’ar’h 72, 88
Katan Temür, Ordos’lu 74
Kelekei, Erkigüd’lü 118
Keriye, Yüngsiyebü’lü 100
Kii Carbu Sibağun Sandali-tu Kağan 4
Kilcir (Kilçir/Kilçer) 111
Kilüketei Bağatur, Sinüd’li 44, 46
Kira Bolod, Dayan Kağan’ın oğlu 106
Kira Sança, Dayan Kağan’ın oğlu 106
Kitad, Tümedii Ünügüçi Yakui Kurağçi’nin babası 111
Koğulai, Bağarangğud’lu 121
Kolatai (Kolorai), îsmal Tayisi’nin karısı ıog Kolorai, bk. Kolatai
Konggirad (Konggirud), Ukağatu Kağan’ın hatunu 59, 61
Kongkulai (Kongkuli) 97, 119
Kor (Kour/Koni) Kabtağai, Tara- çin’li 108
Kori Bayasku (Bayaku/Bayasa), Kemçigüdiü 108
Kosoi Çi Tabunang, Mongğolcin’li 113, 118
Kököltei (Kükültei) Bağatur 121, 122
Körbelcin G 00a, Tangğud’lu Si- durğu Kayan’m hatunu 35, 42, 48
Kubçir (Kubaçir) Molantai (Molatai), Korlad’lı 90
Kubilai Kağan 5, 46
Kubilai Seçen Kağan 59
Kubilğan Camtuu İrçayinrung Kutuğtu 124
Kubilğan Seçen (Seçin/Çiçin) Kağan 26, 58, 123, 125
Kulabad (Kulbad/Kulubad), Çakarlı 95
Kulan Katun, Solongğud’lu Buğa Çağan Kağan’ın kızı 28, 31, 35, 38, 48
Kung Bigiiçi, bk. ölcei-tü 6 00a Bigiiçi 64
Kungci (Kunwngçi/Kuyungçi/Kü- wangçi/Kuningçi) Kağan 62
Kungku, bk. Cüü Kungkuua Kağan Kungkuua Kağan, bk. Cüü Kungkuua Kağan Kungsi Kağan 61
Kuningçi Kağan, bk. Kungci Kağan Kunvvgçi Kağan, bk. Kungci Kağan Kuriçal Mergen, Temüçin’in oğlu 4
Kusala, hkan 3
Kutuğ-tu Kağan 5, 52
Kutuğ-tu Komsim Buwathi Satoya- yin Kubilğan Damcin Nçamba Suvvadnam Rjamso Kutuğ-tu Dalai Blama 124
Kutuğ-tu Sigüsi, Uriyangkan’h 96, 97, 106
Kuua Maral, bk. Ğ ooa Maral Kuukai Dayuu (Dawu/Dayu) 63, 64, 65, 68
Kuunsatu, bk. Cüü Kungkuua Kağan Kuyilinçi (G uyilinçi/Ğ uyilingçi) Bağatur 66, 67, 82, 83
Kuyingçi Kağan, bk. Kungci Kağan Küçüng (Küçüg/Kücüng), Sartağul’lu 75
Küdeng (Küdüng), Erkigüdiü 106 Kükültei, bk. Kököltei Külüg Boğorçi [MGT’nde: Bo’or- çu], Laku Bayan’m oğlu 18, ıg, 20, 32, 33, 48
Külüg (Güyüg) Kağan 5, 49, 5°. 5». «23
Kün (Küvva) Subin (Sübin) Morin Sandali-tu Kağan 4
Küri (Küvva) Külüg Kal (Gai) Bo- lur Sandali-tu Kağan 4
Küsi (Küüsi), Dayan Kağan’ın diğer hatunu 2, 106
Küvvangçi Kağan, bk. Kungci Kağan Labuğ, Kesigten’li 108
Laka bk. Laku*
Laku (Laka/Lağan) Bayan [MGT’nde: Naku Baiyan] 18, 19, 53, 57
Legüsi, Ordos’lu 114, 118
Lindan Kutuğ-tu Kağan 6, 126
Lobasi (Obasi/Lobsi), Oirad’h 72
Lolom (Kalobom/Oğlobom) Çürçe (Çaruça/Çurça/Çuurça) 123
Lungçir Kağan 62
Mağasi (Makasiri), Sangkultai'nin en büyük oğlu 84
Maha Samadi 1,2,3
Makakürkis (Makakürki/Mağakür- ki) Kağan (ölm. 1453) 6, 90
Maka Tüten, Bikir Bağatur’un oğlu 10
Mançusiri Kutuğ-tu 124, 126
Mandukai Sayin Katun, Man- dukuli Kağan’ın iki karısından biri 93, 97, 101, 102, 103, 105
Xlandukuli Kağan, Agbarçin Ci- nong’un başka anneden olma küçük kardeşi 6, 93, 97, 98
Mangkus (Mangğus/Mangkuğ) Mergen Tayisi 6, 126
Mayidari (Mangdari) Kutuğ-tu Nom-un Kağan 126
Mendü Darkan, Tülügegen’in oğlu 121
Mendü Ong 122
Mendü Örlög, Ağbolad ve Bağbo- lad'ın ağabeyi, Korlad’lı 76, 77, 102
Menggelig [MGT’nde: Munglik- eçige] 13
Menggen Iruku 103
Mergen Kara Cinong 114
Mingğatu, Burbağ’h 108
Mingğatu (Mingğan/Mingkatu), Kağuçid’li 108
Mirağan 105
Moloçi Bağatur, Korçin Tümen'li 120, 122
Molon (Moolan/Molan) Kağan 6, 90, 91, 92, 94
Mongğol Carkuçi, Mukulikai Ong’un kardeşi 92, 94
Möngölün G ooa, Cabuğa’nm karısı 35
Mönggülei (Mönggelei/Mongkalai) Tayisi, Tayisung Kağan’ın üç oğlundan en büyüğü 76
Mönggültei Katun, Molon Kağan’- ın karısı 92
Mönggün Kürdü-tü Kağan 1 /17
Möngke, Mongğolcin’li 85, 86
Möngke, Ordos’lu 91, 92
Möngke, Yüngsiyebü’li 100
Möngke Belku (Balku), Burbağ’lı 108
Möngke Kağan 5, 30, 123
Mukuli, bk. G 00a Mukuli Mukulikai (Makulikai/Muulikai) Ong (Wang), Ongniğud’lu 91, 92,94
Mukur Sigüse (Seüse kemen/ Sigüsün/Següse), kadın adı, krş. Mulu Yağatu 89
Mulu Yağatu (Yağutu/Yakatu/ Yağtu), Cingtai Kağan'ın Moğol karısı 89, 90
Nağaçu (Nakaçu/Nağçu), Kağarçig Tayisi’nin arkadaşı 78, 79, 80, 81, 82. Eliye Nağaçu 82, 95, 96
Nağçu, bk. Nağaçu
Nakaçu, bk. Nağaçu
Nananggir (Anggir/Nanangi/Alang- gi) 124
Nanto (Katu) Sira Kaciku (Kal- caku/Kançaku/Kalçiku) Çing Tayici, Kasar’m yeğeni 27
Nasudiu Talbi Tabun ög, bk.
Asudiu Talbi Tabun ög
Nasun-a Tegülder Ilağuğçi 2
Negü (Elkü/Enekü) Yadağu Ür- güne (Ügürgene/Ürgene) 120
Nekei Temür, Yüngsiyebü’lü 74 Nemeküçuğ, bk. Nemekü Çuyang
Nemekü Çuyang, Buğural Gün- ci’nin oğlu 98
Nemekü Çuyang (Nemeküçuğ/Nem- kü Çuyang), Canggi Temür’ün oğlu 111
Nemkü Çuyang, bk. Nemekü Çuyang Nirvana 3, 21, 45
Noyan Bolod (Bolad) Ong, Korçin’li Bağatur Sigüsütei’nin oğlu 85, 93, 102, 103, 104, 105
Nayantai Eçige, Kesigten’li 107
Oboi Kocigir, Oirad’lı 82 Oçigin (Oçigen/öçigen) 24, 94
Oçir (Wçir/Oçar) Bolod, Mandukai Sayin Katun’un yedi oğlundan biri 105, 106
Oçokon [MGT'nde: Daritai—Otçigin] (krş. Daritai) 11
Oçoku [MGT’nde: Temüge], Çing- gis’in kardeşi 12, 44
Oğcim Buğural, Kuriçal Mergen’in oğlu 4
Oi Modun, Oirad’lı 96
Olkui Mergen, Korlad’lı 67
Olukui Mergen, Sigüsütei Bağatur’u on arkadaşıyla birlikte öldüren 82, 83
Onggurkai, Monğolcin’li Ölcei’nin oğlu 112, 113
Ong-Kağan, Kereyid’li 21
Oran Çingküi, Engküd’lü 26 Ordağukai Noyan (veya: Ong), Kor-çin’li 115, 116, 118, 119, 121
Oro (Orosi) Sigüsi, Büriyed’li 27
Otai Emegen, Çakardan Kulabad Otoğ’lu bir kadın 95
Oyiradai (Oyiridai/Oyaradai) Kağan
(ölm. 1425)66
Öçigen, bk. Oçigin
Ögedei, Burbağ’lı 108 Ögedei Bağatur, Oirad’lı 95
Ögedei (Ögödüi) Kağan 5, 44, 45, 49, .. 123
Ögedei Tayibu, Oirad’lı Oi Mo- dun’un oğlu 96
Ögelen-eke (-katun) 11, 12, 14, 15, 19. 23. 94
Ölcei, Mongğolcin'li 112
Ölcei-tü ğooa (ğowa) Bigiiçi (Bigici/
Bigençi/ Bigiyeçi/ Bigiçi),
Karkuçuğ Dügüreng Temür Kung Tayici’nin karısı 63, 64, 65 Ölcei-tü Kağan 5, 50 Örbei-ğooa, Tayiçiğud’lu 14 Örlög-noyan 38
Rahuli 3
Rasâyana (Rasiyan) ldegü-tü Kağan 2
Sağata, Solongğudlu 121
Sali Kalcaku (Kalçaku/Ğ alcağu), Sem
Soçi’nin oğlu 4, 5 Samal, bk. İsmal Samatui, kraliçe 91 Samur Tayıku (Teyikeü), Uriyang-
kan’lı Kutuğ-tu Sigüsi’nin kız torunu 106
Sangkultai (Sangkultari), Solongğud’lu 84
Santa (Şanta) Kağan 62
Sara (Sira) Batulad, Tatar’lı 108
Sarba. hakan, Hakan Kusala’nın oğlu 3
Sarkinang 122
Satai Doğulang, Alağçiğud’lu 102, 103 Satu Seçen Kağan, bk. Şutu Seçen Kağan
Satula Eketei, Oirad’lı 72
Sayilamuçin (Silamuçin), Adai Kağan’ın elçisi 6g, 70, 71
Sayimağa(n), Aldaçinii 115
Sayimaka, Bartung’un babas 1 115
Sayimuçin (Silmiçi), Adai Kağan’ın elçisi 69, 70, 71
Sayin Altan Kağan 123
Sayin Çakiça, Tabun’lu 115, 116, 117
Sayin Katun, bk. Mandukai Sayin Katun
Sayin Koşoi (Kosoi), z\ğlaku Tümen’li 114
Sayin Kukutai, Aldaçin’li 121, 122
Sayin Mandukai Katun 117
Sayin Sayikan, Barağad Otoğ’lu 105
Sayin Tamağatu, Solongğud’lu 121, 122
Sayin Töröltü Kağan 2
Sayin Tülügegen (Tülügen), Mongğol- cin’li Töbsin’in oğlu 109, 110, m, 121
Sayin Ücegçi Kağan 2
Seçen (Çiçin) Kağan, bk. Şutu Seçen Kağan Seçin (Seçen/Çiçin) Kağan, bk. Kubilğan Seçin Kağan Següse (Sigüse), Oirad’lı 116, 117
Seküni Kağan 2
Sem Soçi 5
Sengge Temür Dügüreng Kağan 6, 125
Sentegçin Seçen, Aokan’lı 72, 73
Sibağuçi 4
Sidurku Kayan, Tangğud’lu 34, 35, 37,40,41,42
Sigeçin, Kesigtenii 108
Sigüse, bk. Següse
Sigüsütei (Sigüsitei) Bağatur Ong (veya: Noyan) 66, 67, 82, 83, 120
Sikamuni 2
Siker Tayiku (Teyikei), Dayan Ka- ğan’ın annesi 109
Sikir (Siker), Kutuğ-tu Sigiisi’nin kızı 97-99
Silamuçin, bk. Sayilamuçin Situ Seçen Kağan, bk. Şutu Seçen Kağan Soltang Kağan, Sartağul’lu 35
Sorson, Yiingsiyebü’li 88
Stğarang (Astağrinring/İstağarang/ İstağaring) Serentei (Sereng-ter) 123
Suçigin, bk. Sülçigin Surultai Mergen [MGT’nde: Horilar- tai—Mergan] 7
Su-tai Katun; Eme Su-tai, Tuğuğan Tayisi’nin annesi 85
Şutu (Satu/Situ/Sutu Kubilai) Seçen Kağan 50
Suu-tu (Su-tu) Boğda 85
Suyatnay Camso Dalai Blama Kubilğan 125
Sübegetei Bağatur 23, 41
Süçigin, bk. Sülçigin
Sülcegin, bk. Sülçigin
Sülçigin (Suçigin/Sülcegin/Süçigin) 94 Sümer (Sümir) Mergen Tayici 6, 125
Şanta Kağan, bk. Santa Kağan Tabuğ Döçiyen, Singkur’lu 114 Tağaçi, bk. Toğoçi Tağatır (Takatar/Takatir/Tağatar) Tayibu, Kemçigüd’lü 90
Talbigçi Kağan 2
Talbin Barigçi Kağan 2
Tansuğ İdege-tü Kağan 2
Tarkun (Dorgon) Kara, Tatar’h 108
Tayiçi, bk. Çing
Tayiçiğud [krş. MGT’nde: Tarhu- tai-kirintuh, Tayiçiğud’lardan ] 15/9, 20, 25
Tayilatar (Tayiltai/Tayiltar), Ordos’lu 119
Tayisung (Tawasun/Tişun/Tayi- sun/Tayasun) Kağan 6, 62, 71, 73. 74. 75. 76, 9°< «20, 123, «25
Tayitung, Oirad’h 72
Tedkün Asarağçi Kağan t /13
Tegüs Sayin 2
Tegüs Ücesküleng-tü Kağan 1/23, 2
Temücin, Çinggis’in ilk adı 12, 13, 14, 15, 16, 19, 20, 21, 22, 94
Temücin (Temüçin), Tatar’h 12
Temücin, Batai Çağan’ın oğlu 4
Temür, Yüngsiyebü’lü 100
Temürgen, Mongğolcin’li 118
Temür Katağ, Tangğud’lu Tülege- ri'nin oğlu too, tot Temür Tayisi, Ordos’dan Köbe- güd’lü 114
Terigün Kucugun Sandali-tu Kağan 4
Tinçi Kağan 62
Tişun, bk. Tavvasun
Toğan Tayisi, Oirad’h 6
Toğoçi (Tağaçi/Tokoçi/Tokoça/To- koçi) Sigüsi, Korlad’h 108, 109
Toğon, Besüd'lü 107
Toğon (Tokon/Toğuğan/Tokuğan) Temür Kağan 62, 124
Toğtakui 24
Toğtangğa Bağatur 26
Toğtağa Çingsang, Kara-çerig’le beraber batı illerini yönetti 53, 54
Toğuğan Kümeci (Kümçi), Oirad’lı 72
Toğuğan (Tokukan) Tayisi, Batula Çingsan’ın ğlu 68, 69, 70, 71,85
Toğuğan Temür Kağan, bk. Toğon Temür Kağan
Toğuğan Kağan (ölm. 1402) 5, 65 T'oki Bağatur, Tatar’lı 95, 96 Tokoça, bk. Toğoçi
Tokon Temür Kağan, bk. Toğon Temür Kağan Tokuğan Temür Kağan, bk. Toğon Temür Kağan
Tokoçi, bk. Toğoçi Toku Bağatur 55
Torakalçin (Torğalcin) Bayan 5
Torkan-sira [MGT’nde: Sorkan-şira| 16, 17
Töbsin, Mongğolcin’li 109, 111
Tögöli (Tögülei), Barangğud’lu 121
Törü Bolod, Mandukai Sayin Ka- tun’un yedi oğlundan biri 105, > «9
Tubuku, Korlad’lı 114
Tuğku Bayiku, Singkur’lu 114
Tului (Tülüi) 44, 45
Tumbanai (Tunbanai) Seçin [MGT’nde: Tumbinai-Seçen], Bayi- sangkor Doğsin’in oğlu 10
Tumulku Bağatur, Kasar’ın neslinden Toku Bağatur’un oğlu 56
Tülügegen, bk. Sayin Tülügegen Tülügeri, Tangğud’lu 100
Tülügetei, Ongniğud’lu kâhin 115 Tümen Casağ-tu Kağan 6
Ucin-eke 13, 14
Ukağa-tu Kağan 5, 53, 57, 58, 59
Ultu (Ulatu), Kereyid’li 115
Ului Temür Kağan (ölm. 1410) 5, 66 Ulum, bk. Ulus
Ulus (Ulum), Mağu Mingğan’lı 115
Ulus Bayiku Abakai, Dayan Kağan’ın oğlu 112
Ulus Bolod, Mandukai Sayin Katun’- un yedi oğlundan biri 105, 119
Unui Aka, Aruğtai Tayisi’nin karısı 68,69
Uskal Kağan 5, 62
Utağaçi Sabi (Şabi), Kaliğaçin’li 121
Uyangku Bağatur, Ordoğukai’nin oğlu 121
Ücesküleng gerel-tü Kağan 1/11
Ücesküleng-tü Enetei (Nandi) 2
Ücesküleng-tü Kağan, bk. Tegüs Ücesküleng-tü Kağan
Ügeçi (Ügçi) Kasağa (Kasğa/Kaşağa/ Kaşan), Kuukui Dayuu’nun oğlu 65, 70
Ugülerün (Ügüled/Ügülün/Ügeled) 69
Ülü Türidügçi 2
Ünige, Alağçiğud’lu 103
Ünügüçü (Ünengüçi) Yakui Ku- rağçi (Kuruğaçi/Kurağaçi), Tü- med’li Kitad’un oğlu 111
Wali (Wanb) Kağan 62
Wangcun Kağan Cürçid’li 27
Wçirabani 124
Yeke Kabar-tu Cöngen, Mandukuli Kağan’ın iki karısından biri 93, 97
Ağlaku Tümen 114 Akokan, bk. Aokan
Alağçiğud, boy adı 73, 102, 103, ”5
Aldaçin, boy adı 115, 121 Al Kosiğun, yer adı 72
Altai Kan, yer adı 49, 76
Amdoya, bk. Andowa
Andowa (Amdoya), yer adı aokan (Akokan), oymak adı 72
Arban Koyar Kalka 118
Arban Koyar Tümed 118
Arig Usun 7
Asud, boy adı 105
Babutai, yer adı 109
Bağarangğud (Bağaring-ud) 121 Balağçin, boy adı bk. Balkağçin Balkağçin (Balağçin/Balağaçin),
boy adı 99, 105, 114
Barağud otoğ, boy adı 105 Barağun-ğar, Oirad’dan 88
Barağun G urban Tümen 112, 117, 118
Barağun Tümen 114, 115, 116, 120 Baras (Bars) Kota(n), bir kale adı 56
Bayikal 27
Bayitu (Bayiu), Korçin Tatağalçin’li 121
Besüd (Besed), boy adı 107
Bitari, bir tepe adı 120
Borcigin oymağı 12, 18, 115
Boro Nokai, yer adı 67
Burani, yer adı 109
Burbağ, bk. Burbuğ
Burbuğ (Burbus/Burbağ), boy adı 92, 99, 108, 114, 115
Burbus, bk. Burbuğ Burkan Kaldun dağı (Burkatu Kan dağı) 7, 48, 49
Büriyed (Buriyad/Burawad) 27
Calair 31
Cegün-ğar, Oirad’dan 88
Cisud halkı 93
Cutalang (Cutulung) Ünder (Ündür), yer adı 122
Cürçid 27, 53, 61, 86
Çağan Ger-tei, yer adı ıo6, 112, 113 Çağan Tümen, Ongniğud’dan 66 Çakravarti (Çakrayarti, Çakrvvati, Çakravvarti, Çakiravvati) 21 Çakar, boy adı 95, 109, 110 Çeçeg-tü göl, yer adı 52
Yeke Küsi Kağan 2
Yeke Nere-tü 2
Yeke Nidün 5
Yisügei Bağatur [MGT’nde: Yesü- gei-ba’atur] 10-11, 12, 13, 93
Yisüi Katun 37
Yisün Temür Kağan 5, 51, 52
Yon t’an (Yontan) rgya-mc’o (*g- yamso “camso”), Dalai Lama’- nın neslinden 6
Yunglo (Yünglo) Kağan, Konggirad Katun’un oğlu 61, 90
Yuyantan (Yuvvantan/Yöntün) rcamso (camso) 125

Kavim, kabile, boy, soy, oymak ve yer adlan
Çibden, boy adı 92
Çigçer dağı, Çinggir dağı [MGT’nde: Çekçer] 12, 19
Çin, Çinli, Kitad 34, 54, 56, 58, 59, 60, 61, 86, 87, 89, 107, 123, 124
Çing Cangbu, Möngke Kağan’ın öldüğü kale 50
Çukurku dağı [MGT’nde: Çikurku] •9
Daidu, bk. Taidu
Daiming, ülke adı 86, 87
Dalad, boy adı 107
Daladtai, boy adı 114
Dalan Terigün, yer adı 115
Darkad, boy adı 24
Deligün Boldağ, yer adı 47
Doluğad (DoluğudZDoluğan)-un To- luğai, yer adı 94
Doluğan Otoğ Karaçin 118
Doluğan Otoğ Korçin 118
Dörben Tümed Oirad 71, 74, 101, 102
Dörben Tümen 65
Dörmegei, şehir adı 43
Engküd Otoğ, Tümed’in bir obası 26, 93
Erkigüd (Eregüd/Erkegüd/Erküd), yer adı 106, 118
Ganj, nehir adı 3
Hindistan 1, 3
Ing Çing (Çang) Bu (Pu), bir kale adı 59, 62
İrtiş (Ergi/Ertiş), nehir adı 31
Kağuçid (Kuuçid), boy adı 108, 109 K’aip’ing Şangtu, bk. Şangdu Kaliğaçin, boy adı 112
Kangğai Kağan, dağ adı 44 Karaçin, boy adı 96
Karakuna (Karağuna/Karğuna/Kar- ğuk), yer adı 76
Kara-yin Korokan-u Tedüi Cida
Çilağun, yer adı 121
Karğuk, bk. Karakuna Karğuna, bk. Karakuna
Kaskarita halkı 93
Katagid, oba adı 8 Katun-i ğoul, Körbelcin Ğooa’nın
öldüğü nehre verilen ad 43 Kemçigüd, boy adı 90, 108 Kentei Kan, yer adı Kereyid(-ler,-li) 21, 115, 121 Kerülen nehir adı 20, 49, 50, 107 Kesigten, boy adı 101, 107, 108 Keyibüng Şangtu, bk. Şangdu 56 Kızıl Göl 86/6 Kira, yer adı 56 Kirsa Kota, Çin ordusunun inşa ettiği bir kale 56
Kitad, bk. Çin
Kiyud, Borcigin oymağının bir âilesi 12, 18
Kongurat [MGT’nde: Unggirat], boy adı 12, 13, 19, 98
Korçin 24, 93, 102, 115, 116, 118, 119 Korçin Tatağalçin (Tatalağçin) 121 Korçin Tümen 120
Korid, boy adı 94
Korlad (Korlod/Korlaus), boy adı
67, 75, 76, 90, 102, 107, 108, 112, 114
Köbögüd, Ordos’dan 114
Ködege Anılan, Kertilen nehrindeki ada 49, 50, 51
Köke Kota, Set’in dışındaki bir ada 61
Kuluğur, nehir adı 105
Kulakan-tu Deresiitei, yer adı 99
Kuluğur, nehir adı 105
Kulakan-tı Deresiitei, yer adı 99
Kutuğ-tu Kan, dağ adı 48 Kutuğ-tu-yin Kulusun, yer adı 80 Kuuçid, bk. Kağaçid
Kiinggüi Cabakan, yer adı 94
Luubang Kağan, yer adı 43
Mağada, Hindistan’da bir eyâlet 3
Mağu Mingğan, boy adı 115
Mağu Ündür, Mandukuli Kağan’ın tabutunun gömüldüğü yer 93
May in (Manca) ovası 106
Mingğan-ı Kar, yer adı 71-72 Moltağçin geçidi 56
Mongğolcin, boy adı 85, 86, 107, 109, 110, 112, 113, 114, 118
Moğol, Mongol 4, 6, 29, 31, 40, 47- 48. 55. 56- 57. 59. 60. 65. 66, 68, 69, 70, 71, 72, 80, 82, 83, 84, 85, 86, 88, 89, 90, 93, 95. 125> 126
Morin-u ebçigün, Şangdu önlerinde bir yer 51
Muna, dağ adı 38, 46
Nayman Çağan Ger 119, 120
Nayman Otoğ, Ordos’lu 118
Nayman Otoğ, Çakar 118
Nepal 3
Olku (Olkui), ırmak adı 27
Ongniğud (Ongnağud), boy adı 66, 9«. u5
Onon, nehir adı 9, 10, 15, 21, 47,120
Orçin-u Çiker, yer adı 76
Ordos 74, 91, 114, 118, 119
Oriangkan, bk. Uriangkan Otoğ, boy adı 95
Oyirad, boy adı 6, 63, 65, 66, 67, 68, 69, 71, 72, 73, 74, 82, 83, 84, 86, 88, 92, 93, 95, 96, 99, 101, 105, 108, 109, 114, I 16, 117, 123, 124
Oirad 69, 70, 71, 72, 74, 77, 80, 81, 82, 86, 94, krş. Oyirad
Olai, ırmak adı 27
Olkunud’lar 11,12
örmügetü, Külüg Kağan’ın tahta oturduğu yer 49
Sakaçağandu, yer adı 120
Salciğud, oba adı 8
Sambu (Şambu), dağ adı 3
Sangdu,bk. Şangdu
Sarakud, bk. Sarkud
Sarkud (Sarakud/Samağ-ud), boy adı 108
Samağ-ud, bk. Sarkud
Sartağul, kabile adı 35, 75, 96
Semsike, Külüg Kağan’ın öldüğü yer 49
Senggür [MGT’nde: Sangğur], nehir adı 20
Seremeger (Sermeger/Sirmeger), yer adı 109
Siker Tayiku, yer adı 99
Sikir (Siker), göl adı 50
Singkur, boy adı 114
Sinüd, boy adı 44, 46
Sira Mören, nehir adı 109
Sirayiğur 123
Sirmeger, bk. Seremeger
Solongğa 27, 28
Solongğud 26, 28, 30, 84, 121
Su Cürcid’li üç Tümen 86/5
Sünid 64
Şangdu (Sangdu/Keyibüng (K’aip’- ing) Şangtu), yer adı 50, 51, 52, 56, 57. 58
Tabun, boy adı 115, 116
Tabun Otoğ Kalka, boy adı 116
Taitu (Daiduj 50, 51, 52, 53, 56, 57, 5®. 59. 9°
Tangğuol, halk adı 37
Tangğud 34, 35, 40, 43, 98, 100, IOI, 105, 123
Taraçin (Tarayaçin), boy adı 75, 108 Tatagalçin, boy adı 115
Tatar, boy adı 12, 13, 95, 108
Tayiçiğud’lar 11, 14, 18, 23, 35
Tegetüne, yer adı 102
Temür Ülkü, Körbelcin G 00a Ha- tun’un mezarı 43
Tenggilig (Tenggelig) [MGT’nde: 1 enggilik], nehir adı 7
Tenggis 4
Tes Bürtü (Burtu), yer adı 102
Tibet i, 3, 4, 123
Tomoğ, bk. Tongmoğ
Tongmoğ (Tomoğ), boy adı 80, 81, 82
Tongsur, dağ adı 12
Tümed (-1er) [MGT’nde: Horitu- mad], boy adı 7, 93, no, m, 116
Türgen, nehir adı 107
Ulkui-yin Keriye, yer adı 94
Uriyangkan, boy adı 96, 106, 112, 115, 116
Uyiğud, boy adı 108, 109, 112
Üçiyed halkı 61,90
Ücümüçin, boy adı 115
Ügürgene (Ürgürgene), nehir adı 122
Ünegen, nehir adı 27
Ütekü Kulan, ögedei Kağan’ın öldüğü yer 49
Yeke Ötög, yer adı 49
Yüngsiyebü, boy adı 74, 86, 88, 89, 99, 100, 118

Madde adlan indeksi
Altan Topçi 126
altın mühür “altan tamağa” 125
altmışbir boğa boynuzu durumu 116
Ararnağ Sirğuğçin, bk. Ermeg Sir- ğuğçin ayimağ 84
barağ (baruğ) 15/7
barikui/MGT’nde: kara kuru/“sü- 1ün, orman tavuğu" 9
bing bars cil 21
bolci mar “tarla kuşu” 17
Borbi (Boro/borbai) kirişi 122
Boro, Duwa Sokur’un atının adı 7
boro karçiğai [MGT’nde: Karçikai] “boz doğan”9 bögöter kongğur morin 20/9
börte çinoa 15/5
butung “fıçı" < Moğ. 59
buğura 15/6
cinong unvanı 77
daku 20/15
darkan, iinvan 24, 64, 117
Dayir (Dacir), Duvva Sokur’un atının adı 7
dokuz örlög 30
Ermeg (Eremeg/Aramağ) Sirğuğ- çi(n), Esen Tayisi’nin kısrağının adı 79, 82
esüg “kımız” 9, 17/1
ö arudai (Ğ aradi) kuşu 41
Ger-ün Noyad 113
Kacir (Kaçar) Derbed (Derbid), “gagası geniş, pençesi enli, omuzları gittikçe incelen, kuyruğu sivri” bir kartal türü 83
kağan yeke oron 21/21
Kalcin köpeği 8
Kanatlı Kula, bir at adı 41 kang (gang) “fıçı” < Çince. 59
Kan-Tengri 103
kara bulaka 20/14
Karakan (Karkan), Mendü Örlög’- ün atının adı 76
kara-kalcin kuşu 39
kara mokai cil 21/19
kara nokai 15/3, 63/9
kara tuğ 85/2
Kasbuu mührü 52, 58
Katarman yağı 109
Kongkotana 39
Kormusda, tanrı adı 36, 37
Köbeleng, Sidurğu Kağan’ın köpeği 37
Kulakan, Mendü Örlög’ün atının adı 76
Kulan Karaka, at adı 73
Kurbalun, Arkasun Kurçi’nin atının adı 28
Kurdun Kula, Esen Tayisi’nin atının adı 79
kümel “yabanî soğan” 114
Küsbüled, at adı 40
lama 124
Meçid 41 mönggün tamağa 61/4
otoğ 84
Sayin Sağaral, Mendü Darkan’ın atının adı 121
Sayin Samuçin, at adı 26
Set, Büyük Çin setti 56, 61
Süi (Süg) Wang ünvanı 124
süke “balta” 17/5
tarbağa “dağ sıçanı” 18/2
Tayiku 107
tayitu 61/6
ulus-un ecen 21/22
ütege kafesi 83
Venüs 41
yağmur taşı 56
yay anahtarı terkibi 116
yisün köl-tü çağan tuğ 21/20
Notlarda açıklanan Moğolca (Moğolca - Türkçe) kelimeler
(Birinci rakam paragrafı, ikinci rakam notu gösterir)

a! 36/5
aba 39/6
abalacu 63/1
acirğa 79/8
ağta 14/11
aka 4/8
alağ 72/2
altan 1/15, 26/1
aman 29/6
amarağ 48/3
am ur 123/ 2
anda 66/5
araki 36/4
arai 120/5
arsalan 2/10, 41/i 1
ayağan 36/2
ayil 96/1
ayimağ 84/7
ayirağ 24/5
bağa 78/10
bağatur 88/4
balğasun 43/3
barağun ğar 34/1
baras 15/8, 41/10
bars 22/5, 28/3
batu 31/3
bayan 80/6
belge 55/1
biçig 42/9
bilig-tü 59/6
boğda 25/1, 40/1
boğorçi 18/5
bol-101/1
boro 4/9, 67/8
boruğan 56/4
bölüg 55/7
buğu 38/1
buğura 13/1
buka 39/4
burkan 21/3
bürige 107/5
bürküd 22/6
caka 99/7
calbari- 105/1
carlığ 25/3
casağ 6/11, 25/3
casağul 24/2
cida 79/2
ciğan 102/1
cil 49/2
cirüken 79/8
çak 30/5
çeçeg 52/3
çerig, çireg 66/3
çilağun 22/2
çireg, bkz. çerig çokça 43/1
çolmon 41/14
çola 77/3
darkan 24/6
daruğa 53/5
dörbelcin 115/6
duğulğa, duğluğa, duğalağa 66/8
ecen 83/1
ed tawar 55/4
egeçi 99/8
ekin 107/16
eme 29/3
emegel 80/3
emle- 101/1
erdeni 36/1
erte 56/12
ğakai 50/1
ger 48/10, 78/2
ğooa 7/10, 9/3
ğoul27/2
kabirğa 41/5
kağan 49/1
kamuğ 29/1
kangh 46/4
kara 22/9
karacu 57/4
karagül 40/2
karanğu 22/8
karçikai 9/6, 22/4
karsi 123/6
katağu 88/5
katun i ı/ıo, 22/10
kaya 26/3
kele-tü 38/2
kereye 22/9
keseg 101/1
kingerge 47/4
kir 42/7
kongkar 6/13
konin 49/4
konuğsan 76/8
kota(n) 50/2
kög 48/8
kök(e) 3/9
köteçi 111/13
kuça 70/10
küda 12/13
kuduğ 39/5
kuğur 48/6
kula 41/4
kurim 78/1
kut 31/7
kutuk (tai) 5/10
küçün 88/7
külüg 43/6
küreng 67/5
küriyen 79/10
kürke (güregen) 12/14
küsegsen 63/7
longko 103/2
luu 52/1
mangiai 22/1
meçid 41/15
meçin 50/4
merged (mergen) 124/10
mingğan 3/5
möngke 91/4
naçin 27/1
nirvana 3/4
ninvan 45/1
nokai 63/9
nom 3/3
noyan 36/9, 57/3
nöker 30/1
olca 82/2
ordu 47/2
orun 49/3
otoğ 84/6
ölke 61/5
öngge43/7
rasiyan 36/3
saçağaçai 38/5
saçin 124/3
saçu- 103/4
sağadağ 101/6
salkin 72/5
samur 106/3
sayin 1/21
serigügen 56/14
silu(n) (>
Tü. şilen, şölen) 109/14
sira 25/8, 40/5
sokur 7/1
solongğa 53/2
sonkur 12/15, 22/,3
suburğan 26/5
söke 122/5
sün 101/1
sürüg 82/1
tala 106/8
tamğa, tamağa 37/1
tani- 103/5
tarbağa 18/2
laulai 50/3
tawar [tabar] 55/4
tegüs 105/2
temege(n) 70/5
temür 1/20
tengri 4/1
toğuğa 108/1
tolo 78/4
torğa 80/1
töbed 123/9
tölge 111/6
töröbe 60/4
törii 30/2
tuğ 37/3
tuşa 79/4
tüle- 110/8
ulus 25/6
unjğ 99/5
usun 29/io
üker 49/2
üre 41/6, 90/2
vvçir ( < skrt.) 91/2
yada 56/2
yeke25/6
yosun 25/3, 48/5

BİBLİYOGRAFYA VE KISALTMALAR

Abuşka : Abuşka Lügati ve Çağatay Sözlüğü. (Hazırlayan : Besim Atalay), Ankara 1970.
AH : Abû-Hayyan, Kitâb al-İdrak li-lisân al-Atrâk. (Yayına hazırlayan:Ahmet Caferoğlu), İstanbul 1931.
Alt. Gr. : A. von Gabain, Alttürkische Grammatik, Leipzig 1950.
Arap : Arapça
Aşm. : N. İ. Aşmarin, Theaurus linguae tschuvaschorm, I-XV1I, Kasan-Tscheboksary 1928-50.
AT : Akan Topçi
ay. : aynı
Az. : Azerî Türkçesi
Bar. : Baraba Türkçesi
bkz. : bakınız
Blk. : Balkar Türkçesi
Bşk. : Başkır Türkçesi
BTLU : Z. Gombocz, Die builgansh-türkıschen Lehnwörter in der ungarischen Sprache, Helsinki 1912. MSFOu XXX.
Buryat. : Buryat Moğolcası
Büg. : Bügdüz Türkçesi
CC : K. Grpnbech, Romanisches Wörterbuch, Kopenhagen 1942.
Chuas.: Huastuanift, Ankara 1941. (TDK yayını)
Çağ. : Çağatay Türkçesi
Çer. : Çeremişçe
Çin. : Çince
ÇLP : Y. Wichmann, Die tschuwassischen Lehnwörter in den permischen Sprachen. Helsinki 1903. MSFOu XXXI : vgl. dazu A. Raun, The Chuvash Borrovings in Syrian, JAOS 77 (1957), 40-45.
Çuv. : Çavuşça veya Çuvaş Türkçesi
Çuv. Sozi. : H. Paasonen, Çuvaş Sözlüğü, İstanbul 1950. (TDK yayını)
DLT : Dıvânü Lügati’t— TurTDizin. Ankara 1970. (TDK yayını)
Doerfer I-IV : G. Doerfer, Türkische und mongolische e terrien te im Neuepersische, I-IV.
Doğu-Tü. : Doğu Türkçesi
Dörbet. : Dörbet Moğolcası
Eskiosm. : Eski Osmanli Türkçesi
ET : Eski Türkçe (Orhun ve Uygur Türkçesi)
ETY : H.N. Orkun, Eski Türk Yazıtları I-IV, Ankara 1945-48. (TDK yayını)
EUTS : Ahmet Caferoğlu, Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, İstanbul 1968 (TDK yayını)
EWT : M. Räsänen, Versuch eines Ethnologischen Wörterbuchs der Türksprachen, Helsinki, 1969.
Fars. : Farsça
Fin. : Fince
FUF : Finnisch-ugrische Forschungen. Helsinki
Gab. : A. von Gabain
Gold. : Goldca
gös. yer. : gösterilen yer
Hak. : Hakas Türkçesi
Hts. : M. Th. Houtsma, Ein türkisch-arabisches Glossar, Leiden 1894.
İM : A. Battal (Taymas), İbnü-Mühenna Lügati, Istanbul 1934.
Int. : Moğolların Gizli Tarihi’nin Moğolca metninin kelime kelime satır arası tercümesi
JA : Journal Asiatique. Paris
JAOS : Journal of the American Oriental Society.
Joki : A. J. Joki, Die Lehnwörter des Sajansamojedtschen, Helsinki MSFOu 103.
JSFOu : Journal de la Société Finno-ougrienne. Helsinki
Kaim. : Kalmuk Moğolcası
Kam. : Kamasince (Samoyetçe)
Kar. : Karaim Türkçesi
Kar. L. : Luzk Karaimcesi
Kar. T. : Troki Karaimcesi
Kaz. : Kazan Türkçesi
KB : Kutadgu Bilig
Kç. : Kaç Türkçesi
Kh. : Khalkha Moğolcası
Kırg. : Kırgız Türkçesi
Kırg. Sozi. : K. K. Yudahin, Kırgız Sözlüğü I-1I, Ankara 1945, 1948.
Kkır. : Karakırgız Türkçesi
Kklp. : Karakalpak Türkçesi
Kmd. : Kumandı Türkçesi
Kmk. : Kumuk Türkçesi
Koyb. : Koybal Türkçesi
Kom. : Koman Türkçesi
Kore. : Korece
Kow. : J. E. Kowalewski, Dictionnaire mongol-russe-français. I—III. Kazan 1944-49-
Krç. : Karaçay Türkçesi
Krm. : Kırım Türkçesi
krş. : karşılaştır
KSz. : Keleti Szemle. Budapeşte
Küer. : Küerik Türkçesi
Kürdak. : Kürdak Türkçesi
KVVb. : G. J. Ramstedt, Kalmukısches Wörterbuch, Helsinki, 1925.
Kzk. : Kazak Türkçesi
Lam. : Lamutça veya Evenkice
Leb. : Lebet Türkçesi
Ma. : Mançuça
MA : A. Zajaczkowski, Vokabulaire arabe-kıptchak de la l’époque de l’Etat Mamelouk, Warschau 1954-1958.
Mac. : Macarca
MGT : Moğolların Gizli Tarihi
Miş. : Mişer Türkçesi
Moğ. : Moğolca
Mordvin. : Mordvince
MSFOu : Mémoires de Société Finno-ougrienne. Helsinki
MTS : M. Räsänen, Materialen zur Morphologie der Türkischen Sprachen, Helsinki 1957.810 XXI.
Ork. : Orkun Türkçesi
Osm. : Osmanli Türkçesi
Osty. : Ostyakça
OT : Orta Türkçe
Oyr. : Oyrot Türkçesi
Pekarsky : E. Pekarsky, Yakut Sözlüğü, İstanbul 1943. (TDK yayını)
Poppe : N. Poppe, Vergleichende Grammatik deraltaıschen Sprachen, leil 1. Wiesbaden i960.
Radi. : W. Radioff
Radi. W'b. : W. Radioff, kenucAein« Wörterbuches der Tùrk-Dialecteï-W, Sanktpeterburg, 1893-1911.
Rus. : Rusça
Sag. : Sagay Türkçesi
San-Uyg. : San Uygur Türkçesi
Sırp. : Sırpça
SKE : G. J. Ramstedt, Studies in Korean Etymology, Helsinki 1949-53. MSFOu XCV.
Skrt. : Sanskritçe
Soy. : Soyon (Soyot) Türkçesi
Şor. : Şor Türkçesi
Tar. : Tarançi Türkçesi
Tara. : Tara Türkçesi
TE : F. Miklosich, Die türkische Elemente in den südost-und osteuropäischen Sprachen, Wien 1884-85.
Pekin O T : Talat Tekin, A Grammar of Orkhun Turkic, Indiana 1968.
Tel. : Teleüt Türkçesi
Ternir MG T : Ahmet Ternir, Moğolların Gigli Tanhi l, Tercüme, Ankara 1948.
Tib : Tibetçe
TLÇ : M. Räsänen, Die tatarischen Lehnwörter im Kscheremissischen, JSFOu XV,
TLO : H. Paasonen, Über die türkischen Lehnwörter im Ostjäkischen, FUF 2: 81-137.
TLW ; A. Kannisto, Die tatarischen Lehnwörter im Wogulischen, FUF XVII, 1-264.
Toiv. : Y. H. Toivonen, Türkische Lehnwörter im Ostjäkischen, JSFOu 52.
TP : Taung Paou
Trkm. ; Türkmence
Tu. : Tunguzca
Tub. ; Tuba Türkçesi
Tü. : Türkçe
UJ : Ungarische Jahrbücher, Berlin.
Ury. : Uryanhay Türkçesi
LSp. ; W. Radioff, Uigurische Sprachdenkmäler (S. Malov yayını), Leningard 1928.
Uyg. : Uygur Türkçesi
Vasm. ; M. Vasmer, Russisches etymologisches Wörterbuch, 1-3. Heidelberg 1953-58.
Woty. ; Wotyakça
Yak. : Yakutça veya Yakut Türkçesi.

Dipnotlar

  1. a&amp;lt;table cellpadding="3"&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td width="5"&amp;gt;(97) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;1 Muhtemelen 1467.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;2-2 Moğ. nrğuğan lumen-ı lobçılan yaban alala.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;(98) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;Moğ. k abar-un üciigür.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;(99)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;1 1 Moğ. fidür-tu sırgül mon.&amp;lt;br&amp;gt; 2 elıgen.&amp;lt;br&amp;gt; ’ “İ&amp;lt;br&amp;gt; ’ amarağ, bkz. § 48/3. &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;“™ğ.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; Uyg. uruğ “Same, Kom, Saat, Nachkomme”, OT. uruğ &amp;quot;Korner”, Çağ., Tar. uruk &amp;quot;Samen”, Çağ., Doğu-Tü. uruğ, Kom. uruk, uruk “Nachkommenschaft”, Blk. ru, Krç. ru, ru “Sippschhalt”, Kaz. Өги, ru “Geschleclıt”,&amp;lt;br&amp;gt; Soy. uruğ “Kind”, Yak. urû,rû “rodnya”, Çuv. vdrd “Same”, Kzk. ur-ğun “VVachs- tum”; Kmk., Blk., Krç. urluk, Çuv. varldh, Kaz. erlOk &amp;lt; Tü. &amp;gt; Moğ. KVVb. 451 uruğ “die Verwandten mütterlicherseits” &amp;lt;ur-ğu “schlagen” [EVVT. 516 a], ayrıca bkz. ET. uruğ: 1. Nesil, kuşak, soy, torunlar; 2. Tohum, ekin. [EUTS. 266-267]. &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;Yer adı.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; caka.&amp;lt;br&amp;gt; Uyg. yaka “Kragen”, “Oberhaupt, Autoritat, OT., Çağ. Osm. yaka “Kragen”, Uler”, Sarı-Uyg. уаААл; Oyr. yakka “Kragen”, Ufer”, Krm. yağa, Krç. cağa “Grenze, Rand”, Şor. çağa, Çuv. jo**, susa “Kragen”, Yak. sağa (Tü. &amp;gt; Moğ. (KVVb. 463) caka “Rand, Grenze, Pelzkragen” &amp;gt; Yak. cağa).&amp;lt;br&amp;gt; ~ Tung., Lam. nakam “Hals”&amp;lt;br&amp;gt; ~ Kore, mjek “neck, throat’&amp;lt;br&amp;gt; - Fin. nıka-ma “VVirbel”, Mac. nyak “Narken” (UAVV 21). |EVVT. 180 a].&amp;lt;br&amp;gt; ’ d&amp;lt;br&amp;gt; Kaim, ektfi “âltere schvvester' ~ eg işi id., Çağ. egeçı Kom, eğen “tante” [KVVb. 118 b|.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt; (100) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;' ayıl, bkz. § 96/1.&amp;lt;br&amp;gt; 2 ayır ağ, bkz. § 24/1.&amp;lt;br&amp;gt; 1 ' Moğ. beye-tü öktn&amp;lt;br&amp;gt; ’ iare&amp;lt;br&amp;gt; s&amp;lt;br&amp;gt; b fulbur [ft/iar].&amp;lt;br&amp;gt; baras, bkz. § 15/8, 41/10; krş. barı. § 22/5, 28/3.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(101) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. Dayan Kağan bataki ebeçin JoAığsan acuğo. Tere ebeçin-i Temür Katağ-un&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;eme inu. yisün tomi çağan temegen-i lun-iyer ğurban mönggün ayağa çoğura-tala ilin emlebe lere emljgen-dür camağ metil doluğan keseg ebeçin unacu sayin 60/bai.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. bol-— Tü.ol- [EUTS. 47].&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. lemegen, bkz. § 70/5.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. ran — Tü. süt [EUTS. 215].&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. ayağa, bkz. § 36/2.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. emle—— Tü. emle- “tedavi etmek” (&amp;gt; Moğ. KVVb. 121).&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. ierzç —Tü. kes, kesek “kesik, parça’ |DLT. 114, 391).&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(102) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;2-2 erten, bkz. § 56/12.&amp;lt;br&amp;gt; 5-3 Moğ. yabağan çıreg [frn^].&amp;lt;br&amp;gt; 44 Moğ. üker-tüçeng.&amp;lt;br&amp;gt; üker için bkz. § 49/2.&amp;lt;br&amp;gt; çeng için bkz. § 66/3.&amp;lt;br&amp;gt; ' Moğ. mon-tu çerig.&amp;lt;br&amp;gt; ‘ sağadağ.&amp;lt;br&amp;gt; Çağ. jo£&amp;lt;/a“Köcher”, Tar. jagı&amp;lt;/aA,San-üyg. sağadak, sağalak, Kürdak. salak “Bogen”, Kkır., Soy. sadak, Blk., Krç. Sadak “Pfeil&amp;quot;, Oyr. Sadak “Bogen mit allem Schiessgerât. Çağ., Sağ. sadak “Scheide”, Yak. Sâdah, Salah “lık, kolçan&amp;quot; ( Rus. Vasm. 2:569 Saa- dak, Sauğak, sagaudak) &amp;lt;Moğ. (KWb. 317) sağa-dağ “Bogen und Pfeile&amp;quot;, “Köcher”. |EWT. 393 a).&amp;lt;br&amp;gt; malağa. •&amp;lt;br&amp;gt; 1 çığan için kıy&amp;lt;br&amp;gt; ET. çığan “arm&amp;quot;, KB. çığay “arm, elend”, Uyg. (Gab.) çığay, çığan, OT., Çağ. çığan, çığay; IM., AH. çığan, “fakir”, “bahil, çingene” (&amp;gt;Mac. Gab. 307 agdny “Zigeuner&amp;quot;) |EWT. 107 b).&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;(103)&amp;lt;br&amp;gt; (104)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;2 kara, bkz. § 22/9.&amp;lt;br&amp;gt; ' alag, bkz. § 72/2.&amp;lt;br&amp;gt; 2 longko. Kaim, lonho “Flasche, glas&amp;quot;; Moğ. lonku &amp;lt; Çin. [KVVb. 252b].&amp;lt;br&amp;gt; ’ arakı, bkz. § 36/4.&amp;lt;br&amp;gt; 44 Moğ. lOfu/l SOfUgufcu.&amp;lt;br&amp;gt; Krş. ET. ıafig “kurbanlık olarak saçılan herhangi bir şey, bir kurban türü&amp;quot; [EUTS. «9»l-&amp;lt;br&amp;gt; lanıkdaku,&amp;lt;br&amp;gt; Kaim, tanka, lariha “kennen, erkennen&amp;quot;; Moğ. lanı-; Tü. tanı- [KWb. 378b).&amp;lt;br&amp;gt; ‘ alag, bkz. § 72/2. &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;Moğ. A baka — Amca.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;^ıhı.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; ’ amin.&amp;lt;br&amp;gt; *“* Moğ. allan ordun.&amp;lt;br&amp;gt; allan için bkz. § 26/1.&amp;lt;br&amp;gt; ordu(n) için bkz. § 47/2.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. yeke egüden. yeke için bkz. § 25/6.&amp;lt;br&amp;gt; ‘ künggen.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. yeke bosoga.&amp;lt;br&amp;gt; “ nann.&amp;lt;br&amp;gt; *■’ Moğ. eçıkule urg a.&amp;lt;br&amp;gt; 10 urlu — Tü. uğun. [Moğ. r - Tü. z] &amp;quot;&amp;quot; kubı.&amp;lt;br&amp;gt; ,? aguu.&amp;lt;br&amp;gt; 1J-I) urgala- &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;ab-&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;kan kdbegûn.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; l‘-,‘ kara btyt.&amp;lt;br&amp;gt; ,7‘r Moğ. dotuga-du engger-dur mu dolugan kobcgun torogul. gadaga-du engger-dur mtn-u gagça öhn lörögul gtcu.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(105)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;11 calbanaı.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;knj. ET. yalvar— “Yalvarmak, dilemek, istemek, niyaz etmek&amp;quot; [EUTS. 283].&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;2 koyar legüs.&amp;lt;br&amp;gt; legus, bkz. § 2, not ı8: Tegus Sayın “Kusursuz tyi&amp;quot; Kaim, to/fs “vollstârdig, vollkom- men, durchaus, bis zu ende&amp;quot;; Moğ. legüs, tögus; ET. töke-tı “ganz, vollstandig&amp;quot;, Çağ. tokuz “vollstandig&amp;quot;. [KWb.4o6 a].&amp;lt;br&amp;gt; 1 kongur, krş. 86/13: kongkor.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(106) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. Al Bug ura — Kızıl erkek deve...&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;buğura için bkz. § 13/1.&amp;lt;br&amp;gt; ■ Moğ. açı okın.&amp;lt;br&amp;gt; 1 samur&amp;lt;br&amp;gt; Osm., Krm. somu/Zobel&amp;quot;, su nımuru“Fischoter&amp;quot;, Osm. semur “Zobel zobelıell&amp;quot; (&amp;gt; Bulg. TE 151 samur, Rus. samır “VVildeber&amp;quot;).&amp;lt;br&amp;gt; &amp;lt; Fars. sam(m)ür/EWT. 400 a).&amp;lt;br&amp;gt; ayrıca krş. Kaim, bulgan “Zobel&amp;quot;; Moğ. bulagan, &amp;gt; Tar., Çağ., Tib. [KVVb. 6oa|.&amp;lt;br&amp;gt; M - Beyaz çadırlı.&amp;lt;br&amp;gt; 5 karagül, bkz. § 40/2.&amp;lt;br&amp;gt; ‘ Moğ. garga- — Tü. gönder—&amp;lt;br&amp;gt; ' Moğ. seregül— - Tu. uyandır-&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;quot; lala.&amp;lt;br&amp;gt; Çağ. lala “Ebene, Steppe'; Kzk. ay-dala idi.. Çağ. dala. Yak. lala “çistoe poli&amp;quot; &amp;lt; Moğ. (KWb. 375) ta^foffene Steppe’’ (EWT. 458a!.&amp;lt;br&amp;gt; Kaim. /аЛ Kırg. lala, Skrt. lalah od. lalam “wüste, steppe&amp;quot; (KVVb. 385).&amp;lt;br&amp;gt; Q keremun.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(107) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;11 Moğ. cagun nasulu.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;olcm.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; 5 Tü. yanı — Moğ. değere.&amp;lt;br&amp;gt; 4 4 Tü. geceyi geçir- — Moğ. konu­&amp;lt;br&amp;gt; ' bunge.&amp;lt;br&amp;gt; krş. DLT. borguy “üflenerek öttürülen boru&amp;quot; (İli, 241). &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;Baragun, bkz. § 34/1.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; cegun. &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;urgubeı.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; ™ Moğ. çağan kuısu-tu kogo monn.&amp;lt;br&amp;gt; 1,40 Moğ. sıbarda- &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;dugulgan, bkz. § 66/8.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;orot.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; |V,Î Moğ. sayın kogo kalem monn.&amp;lt;br&amp;gt; ,4 H Tü. ala binip gıl— — Moğ. monla —&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;14 Tü. yen— — Moğ. dan—&amp;lt;br&amp;gt; “ ekin&amp;lt;br&amp;gt; Kaim, ekn “anfang; erstes, oberstes; ursprung; anfangs des flusses, quelle, hele (beim brotbarken), gehim (des koples); Moğ. ekin Ma./eh“gehim&amp;quot; [KWb. 118 a-b|.&amp;lt;br&amp;gt; *’■” Moğ. kocam preg.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(108)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;1 toğuğa.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;bkz. Ölöt. togâlf “der koch (auf reisen), der provlantanschaffer&amp;quot;.&amp;lt;br&amp;gt; \togugafi: Kh. t'ogö “kassel&amp;quot;; vgl. Kor. tok “a large jar”| (KWb. 397 a). 22 mika.&amp;lt;br&amp;gt; M eçüke.&amp;lt;br&amp;gt; 4 tübergen.&amp;lt;br&amp;gt; s sonosu—&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. sayın kaltar monn.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(109) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;' tamıgag, bkz. § 103/5: tanı—&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;1 aka (Notta eke kaydı da var.) &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;kuyag&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; 4 uyi—&amp;lt;br&amp;gt; - agur—&amp;lt;br&amp;gt; ** Moğ. ere çın-u anong magu buleü.&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; Moğ. kobegun çın-u kağan magu buyu.&amp;lt;br&amp;gt; *■“ Moğ. ulus çın-u (akar magu bıleu.&amp;lt;br&amp;gt; ’ Tü. kıskan- — Moğ. atağa—&amp;lt;br&amp;gt; «no tü. nefret el—— Moğ.orıyr— &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;kunm, bkz. § 78/1.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; '^11 Moğ. katarman-u losu-lu sılun.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;14 Moğ. sılu(n) — çorba.&amp;lt;br&amp;gt; Çağ. jilen “öffentliche Festlichkeit&amp;quot;. folen ‘Tur das gemeine Volk bereitete Speise&amp;quot;, Do­ğu Tü. filen “die für dit Soldaten abgekochten Speiserationen&amp;quot;, faile “ein Gericht aus Fleisch und Fett.&amp;quot;&amp;lt;br&amp;gt; &amp;lt;Moğ. (KVVb. 371) silün, Kaim. jü/n“Bouillon, Suppe&amp;quot; [EVVT. 446 b-447 a]. &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(110) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;1 ayagan, bkz. § 36/2.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;! kalagan.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. uguçagsan-dur aman ınu kalakal&amp;lt;br&amp;gt; 4 dotora-ban.&amp;lt;br&amp;gt; ' Moğ. sana— — Tü. düşün—&amp;lt;br&amp;gt; 4 çalgım,&amp;lt;br&amp;gt; ' cimken, krş. ET. yürek [EUTS. 307) : Tü. y------------- Moğ. c-&amp;lt;br&amp;gt; 4 Tü. yan — — Moğ. tüle—, krş. ET. tugne— “yanmak” [EUTS. 256].&amp;lt;br&amp;gt; aynca bkz. ÜLT.: ulımek “(kıl) ütülemek&amp;quot; (III, 252); ütmek “(kıl) yakmak, ütmek&amp;quot; (I, 171); ütülmek “yanmak, (kıl) ütülenmek&amp;quot; (I, 193).&amp;lt;br&amp;gt; * Tü. tükür- — Moğ. garga—&amp;lt;br&amp;gt; ,,Mh Moğ. aman-dagan uguşıg sağar kdrgebeı&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; tanglaı.&amp;lt;br&amp;gt; 11 arasun.&amp;lt;br&amp;gt; 11 osıyen.&amp;lt;br&amp;gt; 1414 Moğ. nıgenfag-tur&amp;lt;br&amp;gt; ” magu.&amp;lt;br&amp;gt; engke.&amp;lt;br&amp;gt; 1 dayısun.&amp;lt;br&amp;gt; 14 eregül.&amp;lt;br&amp;gt; 14 ebfin.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;® araki/ankı; bkz. § 36/4.&amp;lt;br&amp;gt; 21 genyes.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(111)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;11 Moğ. keseg busug yambar üge kelebe.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;2 orkicu.&amp;lt;br&amp;gt; ” Moğ. kara uker. &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;ebet '&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;uıukuı.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; Kaim, tolgd (veraltet) vvahrsagerej, das wahrsagen mit knochen, würfeln, pfeilen od. and. [Moğ. töl-gu, lolge&amp;gt; Ury., Koyb., Sag. tolge “kleiner bogen zum wahrsagen&amp;quot;;? Tü. tüy “traum&amp;quot;, Kaz. tölör— “schlummem&amp;quot;| (KVVb. 406 b).&amp;lt;br&amp;gt; ma'gu, krş. § no, not 15.&amp;lt;br&amp;gt; • loğusun.&amp;lt;br&amp;gt; ''1 Moğ. olan agta-yın fin-u togusun bus-ea gebe. &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;doblolbai.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;dutagabaı&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;duğulga, bkz. § 66/8.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; 11 koUa.&amp;lt;br&amp;gt; krş. ET. külea “güden, saklayan, koruyan” [EUTS. 124].&amp;lt;br&amp;gt; 1414 Moğ. dugulge-tu kümün.&amp;lt;br&amp;gt; IS noyan, bkz. § 57/3.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;16 tokum.&amp;lt;br&amp;gt; 1 dabusu.&amp;lt;br&amp;gt; ,MI gasıgu-tan.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. törogsen-ı longken bile, urgugsan-ıyan ukum bile.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;lt;p align="right"&amp;gt;(112)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;,u Moğ. garugsan-ıyan kocam bile&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;kehtebeı fi gecu kelebeı&amp;lt;br&amp;gt; 2 degü.&amp;lt;br&amp;gt; 1 em lig kula.&amp;lt;br&amp;gt; 44 acarga-tan-ı kula.&amp;lt;br&amp;gt; 5 yala.&amp;lt;br&amp;gt; * nögüge.&amp;lt;br&amp;gt; takın mörgube.&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; nokud, bkz. § 30/ v.nöktr&amp;lt;br&amp;gt; 4 ön.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;h2&amp;gt;&amp;lt;/h2&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(113)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. toru-yı bıdan-ı casaya gecu ıreçem-ca terıgun-ı bıdan casaya gecu ıregsen bılıu.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;22 “Sekiz Beyaz Çadır&amp;quot; (Naiman Çağan Ger)’ın muhafızları. ' ' Moğ. Guncı Moggolcın-u ger-ı bökelıygecü belbesüregulbeı.&amp;lt;br&amp;gt; 44 Moğ. Abakaı-yıkoruguba gecu&amp;lt;br&amp;gt; Kağan sonuscu çıreg-ıyen kunyacu ırebe.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(114)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;11 Moğ. koçorku fisun-ı agıracu ktbteku yasun-ı Itngn çı mtde.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;ded nı bolosa ecen bogda çı mede gebe. ~ Moğ. iingkur sıbagun.&amp;lt;br&amp;gt; krş. § 22, not 6: songkur sıbagun.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;3 yabudal.&amp;lt;br&amp;gt; 1 dlögeı.&amp;lt;br&amp;gt; • kumel.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;lt;p align="center"&amp;gt;(И5) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. amin gal bul.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;1 usun, bkz. § 29/10.&amp;lt;br&amp;gt; M Tü. ateş yak— — Moğ. gal lüli— &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;sıngsıp.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;lörbl, bkz. #60/4: töröbe.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;dörbelcin, krş. Tü. Ibrtkul (KWb. 100 a). kümün-tft bolug san kara kûmun.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; • bars, $ 15/8, 41/to: baras; §22/5, 28/3: bars. ’ ciluga.&amp;lt;br&amp;gt; IW° (»gün kula, bkz. ^41/4: ula.&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; fag-ı medegp,b\a. § 30/5: fak.&amp;lt;br&amp;gt; 1212 ulus-ı medegçı, bkz. § 25/6: ulus.&amp;lt;br&amp;gt; 1J&amp;gt;U baran keUlii&amp;lt;br&amp;gt; ,4-14 olan keUtü.&amp;lt;br&amp;gt; I5’’’ rayın kelelü, bkz. § 1/21: sayın&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot;^10 fkj e^x boltugaı.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;r lug, bkz. § 37/3.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(116)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;1 sıngsın, krş. § 115, not 4: singııçı.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;2 Moğ. nomun lulkigur bayın gecu ırebeı.&amp;lt;br&amp;gt; * Moğ. nomun lulkigur.&amp;lt;br&amp;gt; *’* Moğ. aran nıgen buka-bar seçigiir bayın kıbeı&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(117)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;' alaldukuı.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;2 erke, bkz. § 25/6: erk. w Moğ. gecu güıcü çabçılaUubaı.&amp;lt;br&amp;gt; * tolugaı.&amp;lt;br&amp;gt; 5 unabat.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. lemür dörüge. temür için bkz. §1/20.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. toru tögong.&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; Moğ. darkan, bkz. S 24/6.&amp;lt;br&amp;gt; * üre, bkz. S 41/6, 90/2.&amp;lt;br&amp;gt; 10 alba.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(118) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;bl Moğ. ösıye-tu-yı çın-u.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;22 Moğ. ataga-tu-yı çın-u.&amp;lt;br&amp;gt; ' dargalaba.&amp;lt;br&amp;gt; 44 orocu ogbe &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;Moğ. dolugan — yedi.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;dung&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt; Moğ. nayman — sekiz.&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; Moğ. arban koyar — oniki.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(119) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;11 Moğ. konug ese bgbe gecü.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;21 Moğ. yeke kobegun.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. kan m saguga edüı.&amp;lt;br&amp;gt; 4-4 üre ügeı.&amp;lt;br&amp;gt; ' abaka/abaga.&amp;lt;br&amp;gt; w Moğ. yeke kağan oro(n).&amp;lt;br&amp;gt; ' yosun ügeı.&amp;lt;br&amp;gt; yosun için bkz. § 25/3, 48/5.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(120) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;1 bogos.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;2 2 kulagfi, krş. § 41, not 4: kula. ’ g'g»&amp;lt;br&amp;gt; 4 künyen.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;5 aral.&amp;lt;br&amp;gt; Uyg. aral “Dickicht&amp;quot;, Çağ. aral “Insel”, Şor. ani “Insel” &amp;lt;Moğ. (KWb. 14) aral “Insel”, Bury. alad&amp;gt; Yak. a/a&amp;gt;“lesok&amp;quot;, Rus. alar) &amp;lt; (Ramst., JSFOu 322:3) */&amp;gt;ara/[EWT. 23A].&amp;lt;br&amp;gt; 1 kosıgun.&amp;lt;br&amp;gt; bayın&amp;lt;br&amp;gt; baro gacar — yağız yer.&amp;lt;br&amp;gt; ’ ködi—&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;lt;p align="right"&amp;gt;(121) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;1 gedesün.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;2 busen.&amp;lt;br&amp;gt; « -İyiGri.&amp;lt;br&amp;gt; w sırgul monn.&amp;lt;br&amp;gt; 5 S deguu.&amp;lt;br&amp;gt; ‘ kürgen aka.&amp;lt;br&amp;gt; kürgen için bkz. § 12/14: kürke.&amp;lt;br&amp;gt; aka için bkz. § 4/8.&amp;lt;br&amp;gt; 7 üyeleged.&amp;lt;br&amp;gt; ’ Moğ. tede dbrbegüle kosıgulacu ükübe. tegün-dür ese abtaba.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;lt;p align="right"&amp;gt;(122)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;11 Moğ. sumun-a karbubaı.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;• C. Bawden bunu ‘‘AchiHes” olarak çevirmektedir.&amp;lt;br&amp;gt; ' adugu(n).&amp;lt;br&amp;gt; 14 Moğ. Alçıgulaı-yın udelugsen kour-un alagçıgud-un tarak as un koura gebe, suke.&amp;lt;br&amp;gt; Kaim, suku, sulf ı) “axt, auch mannername&amp;quot;, 2)(G) “schraubenzieher&amp;quot;. [Moğ. suke; Çağ. яОД Ги. suka, sukoctc. id., Ma. juA/id.) (KVVb. 340 a).&amp;lt;br&amp;gt; 6 tokum.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;nbsp; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;lt;p align="right"&amp;gt;(123)&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;hl Moğ. toru tobsıdcu torögen nıgedcu.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;2 Moğ. amurlıgulbaı&amp;lt;br&amp;gt; krş. ET. amal — amil — amul - “sakin, uslu, yavaş&amp;quot; [EUTS. 13], amnl— “yatıştırmak, sa­kinleşmek&amp;quot;, amnltur— “Yatıştırmak, teskin etmek&amp;quot; [EUTS. 14];&amp;lt;br&amp;gt; DLT : amrul-------- amurt-------- emrül—(III, 427, 429), amu/(IIII, 131).&amp;lt;br&amp;gt; w Moğ. tabun öngge.&amp;lt;br&amp;gt; 44 Moğ. dörben kan yeke ulus.&amp;lt;br&amp;gt; ' ordu, bkz. § 47/2.&amp;lt;br&amp;gt; 6 karsı.&amp;lt;br&amp;gt; krş. ET. karşı “saray&amp;quot; [EUTS. 169); OT. karşı “Han sarayı, köşk (DLT. I, 255, 423; III,&amp;lt;br&amp;gt; 374&amp;gt;-&amp;lt;br&amp;gt; kola, bkz. § 50/2.&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; balgad., bkz. § 43/3.&amp;lt;br&amp;gt; &amp;quot; TM.&amp;lt;br&amp;gt; Kik. töböt &amp;quot;eine Art grosser Hunda”, Yak. Idböt.&amp;lt;br&amp;gt; — Moğ. (KWb. 417) tubüd, tübrd “Tibet&amp;quot;&amp;lt;br&amp;gt; &amp;lt;ET. töpdt od. tüpü! &amp;quot;Tibet” [EVVT. 492 Bj.&amp;lt;br&amp;gt; '» bagatur., bkz. §88/4.&amp;lt;br&amp;gt; * Ang Sans-rgyas rgya-skab&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;(124) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;** Slob-dpon fos-rye.&amp;lt;br&amp;gt; ••• Stgarang c’e пЛ skab. (Sağang Seçen’in Urga elyazmazsında Sanrtag Sennskab şeklinde ge­çer) &amp;lt;ol&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;bblüg, bkz. $ 55/7.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;li&amp;gt;fola.&amp;lt;/li&amp;gt; &amp;lt;/ol&amp;gt;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;’1 Moğ. erden-ı saçın nom.&amp;lt;br&amp;gt; erdem için bkz. § 36/1.&amp;lt;br&amp;gt; safin için krş.&amp;lt;br&amp;gt; *sef-en: Çağ., Krm., Oyr. Tel. fefen “schönrednerisch, beredt&amp;quot;,&amp;lt;br&amp;gt; Kkır. fefân, Soy. fefen (&amp;quot;&amp;gt;Moğ. KWb. 428 fefen, sefen “scharfsinnig” “Scharfsinn&amp;quot;, Yak. sa­ran “povestvovanie”) [EWT. 407 a],&amp;lt;br&amp;gt; nom için bkz. § 3/3.&amp;lt;br&amp;gt; 4'4 Moğ. erten-ı is.&amp;lt;br&amp;gt; erten için bkz. § 56/12: erle.&amp;lt;br&amp;gt; 5 küfün, bkz. § 88/7.&amp;lt;br&amp;gt; 4 mön.&amp;lt;br&amp;gt; Moğ. (Kutuktu) Kamsın buuıathı satoya-yın&amp;lt;br&amp;gt; [bhodı satowa-yin/Bodısatua-yin/Bodısong~yın]&amp;lt;br&amp;gt; kubılg an daman jdamfin 'damfid! mfamba&amp;lt;br&amp;gt; [mcanba/canba/mçuba| suu/adnam rcamso&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;|sodham rcamso/sodnm camso) kutug-tu&amp;lt;br&amp;gt; dalaı blama [lama ekilen|.&amp;lt;br&amp;gt; Bavvden’de : T'ams-çad mkyen-pa bsod-nams rgya-mc'o Kutugtu Dalaı Blama&amp;lt;br&amp;gt; e Bavvden’de : Vajrapânı.&amp;lt;br&amp;gt; ' ' Bavvden’de: C'am-mdo rje-drun, Kulugtu.&amp;lt;br&amp;gt; 10111 mcrged, mergen \n çoğulu&amp;lt;br&amp;gt; Tel. margâ “eine geschichte Hand habend geschicht”, Tel. pargc; Uyg., Trkm., Şor., Leb. mârgdn, Tel. mârgdn “Schütze&amp;quot;, Kzk. mergân. Leb. pârgân id., Sag. mergân schvver, gevvaltig, stark&amp;quot;, Soy. mergen, Hak. mârgdn, bârgan, Çuv. *mar- Gan (&amp;gt;Çer. OÇVV' marğan “genan (schussgerecht)”; Osty. TLO ııymarğan; VVog. TLVV 138-9 merkan, Vog. Râs. FUF 19A: 84 kal-margan Tıschmöve&amp;quot;; Kam. Joki 228 mergen “vveittragend, sicher”) &amp;lt;Moğ. (KVVb. 26n)mergen “gesc- hickt, Jager” (&amp;gt; Lam. mergen) [EVVT. 335 a].&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;lt;p align="right"&amp;gt;(125) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;1 erdem, bkz. § 36/1.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;*2 Moğ. erden-ı saçın nom-ı delgeregükü.&amp;lt;br&amp;gt; bkz. § 124, not 3.&amp;lt;br&amp;gt; ’ erlen-ü, bkz. § 56/12: erle.&amp;lt;br&amp;gt; Tü. alim mühür (damga) — Moğ. altan tamaga. allan için bkz. § 1/15, 26/1.&amp;lt;br&amp;gt; tamaga için bkz. § 37/1.&amp;lt;br&amp;gt; ' Bavvden’de : Dalaı Blama bsod-nams rgya-mc'o. ь* Bavvden’de : Ton-1 an rgya-mc'o.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. allan urug.&amp;lt;br&amp;gt; allan için bkz. § 1/15, 26/1. urug için bkz. § 99/5.&amp;lt;br&amp;gt; * naran.&amp;lt;br&amp;gt; , Bawden’de: bCon-k‘a-f&amp;gt;a.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;&amp;lt;p align="right"&amp;gt;(126) &amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td&amp;gt;Moğ. mongke gacar.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;tr&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;&amp;nbsp;&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;td valign="top"&amp;gt;Möngkt için bkz. §81/4.&amp;lt;br&amp;gt; •’ Moğ. carlıg-ıyar.&amp;lt;br&amp;gt; carlıg için bkz. § 25/3.&amp;lt;br&amp;gt; ’ Bawden’de : bCan-ka-pa, krş. § 125/9.&amp;lt;br&amp;gt; * sayın, bkz. § 1/21.&amp;lt;br&amp;gt; ”s sudur.&amp;lt;/td&amp;gt; &amp;lt;/tr&amp;gt; &amp;lt;/table&amp;gt;