I. Geçen yılın Eylül ayında Finlandiya’lı büyük dil bilgini ve gerçek Türk dostu Martti Räsänen sessizce bengülüğe göçüp gitti. O Fin kavimleri ile Türklerin aynı menşeden geldiğini bilim yolu ile isbata çalışan bir türkolog idi. Kendisi ile Macaristan’da tahsilde bulunduğum sırada tanışmıştım. 1925 de Fin-Ugor bilim demeği bursu ile, Anadolu’daki ağızları incelemek üzere Türkiye’ye geldiğinde Hars, âsarı-atika ve kütüphaneler müdürü sıfatıyle, eski dosta kılavuzluk etmem gerekiyordu. O tarihlerde Ankara’da otel bulmak güç olduğundan, Saman pazarı semtinde, Maarif Bakanlığının me-murları için kiraladığı yarı ahşap evde kendisine yer ayırttım. Hars dairesi eski Sultanî’nin bahçesindeki barakalarda bir kaç oda işgal ediyordu. Kadrosu hademelerle birlikte yedi-sekiz kişiden ibaretti. M. R. gibi biz de, yukardan aldığımız irşada göre, yurt sahası çerçevesi içinde anketlere dayanarak ulusumuzun kültürüne dair bilgi topluyor, yarının Müze ve Kütüphaneleri için parlak programlar hazırlıyorduk. Yokluk içinde, bir bakanlığın zor başarabileceği sorunlarla meşgul olduğumuzu gören Martti Räsänen bir aralık “Sizin her parmağınızda on iş var” demekten kendini alamadı.
Onu başta, Anadolu Türkü ile doğrudan doğruya temas sağlaması için, bir tavsiye ile Vezirhan’a, rahmetli arkadaşım Sedat Zaim yanma gönderdim. Sedat Zaim Bey Macaristan’da tahsil görmüş tarım uzmanı ve Devlet Demir Yolları Bahçeler Müfettişi idi. M. R. Orta Anadolu halk ağzına dair ilk malzemeyi burada, Zaim beyin evinde hizmet gören Ayşe adlı bayandan derledi. Aynı yıl Hars dairesi müfettişi, İsviçre’de yüksek tahsilini yapan terbiyeci ve folklorcu rahmetli Bilâl Aziz Yanıkoğlu ile birlikte Doğu Karadeniz bölgesine gitti. Orada maniler topladı. “Eine Samlung Von Mani- Liedern aus Anatolien” adlı eseri Helsinki’de Société Finno-Ougrienne’nin dergisi sayı 41 1926 da yayınlandı. Bunlar almanca tercümesi ile çift satır 60 sahifede 290 adet tipik, dört satırlı maniler idi, Türkiye’nin kuzey-doğusuna ait uzun halk türküleri, Studia Orientalia serisinin IV. cildinde 1931 de “Chansons Populaires Turque du Nord- Est'de l'Anatolie” adı ile yayınlanmıştır.
Marttı Räsänen’in Anadolu tetkiklerindeki amacı ve metodu ne idi?
Ondan önce de Anadolu Türk ağızlarına dair incelemeler ya-pılmıştı. Netekim Thury József (oku: Turi Yojef)in “A Kasztamoni-i Török Nyelvjárás Kastamonu Türk ağzı. Budapest 1885, 75 sahife değerli bir eserdir. Burada halk edebiyatına dair arap harfli metinlerin lâtin harfleri ile okunuşu da gösterilmiştir.
Dr. Kúnos İgnácz (oku: Kunoş Ignats)ın "Kisazniai Török Dialektusairol — Küçük Asya Türk ağızlarına dair eseri Macar ilimler Akademisi yayını 1896. 48 sahife, Akademi I. bölümünde 1895 yılı 4 Şubatta okunmuştur. Kunoş yolaçıcı sıfatiyle Türk Folkloruna büyük hizmet etmiştir. Bu eserinde daha ilk cümle: “Türk mukayeseli dil biliminin bizde, maziden ziyade geleceği vardır” diye yakınır.
M. R. nin de birinci hedefi “diyalektik” çalışma alanındaki boşlukları kapatmaktır. Daha sonra Lchistanlı büyük Türkolog Tadeusz Kowalski eski metinleri de inceleyerek önemli katkıda bulunacaktır:
Tadeusz Kowalski’nin "Türkische Sprachproben aus Mittelanatolien (The Polish Bulletin of Oriental Studies vol. IΙ. 1938-9. Reprint. b.) Kowalski T. "Compte rendu du voyage diolectologique en Anatolie meridionale, qui eut lieu du l-er août au 13 septembre 1936, Cracovie 1936”,
Tadeusz Kowalski “Eine Unbekaunte Gerundiale Konstruktion in Analolishc-Türkischen” Reprinted from Archiv Orientalni, Vol. Ιο (1938), No. 1-2. bu cümledendir.
Osmanlı İmparatorluğu geniş sahasını ele alırsak, bizi konu-muzdan uzaklaştıracağı için, burada bir kaçını zikretmekle yetine-ceğiz: Kúnos İgnácsz’in "Adakala Török népdalok = Adakale Türk halk türküleri. No. 24. J. S.-Fou.”;
Tadeusz Kowalski “Les Turcs et la langue Turque de la Bulgarie de Nord-Est. 1933 ;
Karl Coy’un 1903 lere kadar giden ve Halk edebiyatı mahsullerini inceleme ile birlikte lehçe özelliklerini de ele alan "Azerbajganische Studien mit einer Charakteristik des Südtürkischen II." de 211 inci sahifede "Die Mundart von Erzurum — Erzurum ağzı vardır.
Μ. Räsänen Halk Edebiyatı mahsullerini, söyleyenin ağzından çıktığı gibi, Fin-Uğur Bilim derneğinin kabul ettiği çok çetrefil fonetik alfabe ile tesbite çalışır. Elinde modern cihazlar olmamakla beraber keskin kulağı ve melekesi vardır. Türkiye’ye 1931 de ikinci gelişinde bir yıldan fazla kalarak Orta Anadolu’da daha önce tesbit ettiklerine ek nesirler de derledi. Bu satırların yazarı o sırada Eski Eserler ve Müzeler Müdürü idim. 1931 yılı Kasım ayında rahmetli Kutsi Tecer’in Sivas’ta tertiplediği Birinci Halk şairleri törenine birlikte gittik.
M. R. burada kırk yaşlarındaki Talibî’den, altmış yaşlarındaki Musa Oğlu Süleyman’dan pek çok malzeme derledi. Fazla ge-cikmeden bu malzemeyi, büyük altaist Gustav John Ramsted anma kitabında yayınladı:
Martli Räsänen, Türkische Sprachproben aus Mittel-Anatolien. I. Sivas vil. Helsingforsianae 1933. (151 sahife Türkçe - Almanca Tercümesi ile).
1932 de Yozgat’ın Alişar höyüğünde Amerikalıların Şikago Doğu Enstitüsü (Or. Institut) adına alman asıllı Von der Osten idaresinde kazı yapılıyordu. Kazı başkanı ile tanışan M. R. davet üzerine oraya gitti. Yüzlerce işçinin çalıştığı yerde aradığı evsafta halk şairleri bulunacağına emindi. Nitekim orada Türkmen Şeyh Ömer’den, Süleyman ve Abidin’den Yozgat bölgesi ağzı ile Halk Edebiyatı örnek-lerini derledi. Birkaç yıl sonra eseri şu adlarla yayınlandı:
Martti Räsänen, Türkische Sprachproben aus Mittel-Anatolien II. Yozgat vil. 1935. 103 sahife M. R. Türkische Sprachproben aus Mittel- Anatalien III. Ankara, Kaiseri, Kırşehir, Çankırı, Afion vil. (Studia Orientalia VIII. 2) 1936. 129 sahife; M. R., Türkische Sprachproben aus Mittel Anatolien IV. Konja vil. (5 tudia Orientaila X2.) 1942. 82 sahife.
M. R. nin çalışması Türk ağızlarının ve lehçelerinin incelenmesi ile sınırlı olmayıp, Ural-altaistik’in çeşitli konularına eğilmiş, bilhassa Türk-Fin kavimlerinin aynı menşeden geldiğini savunmuştur. Makaleler ve incelemeler 1974 adlı naçiz eserimin sah. 350 deki bibliyografya bölümünde, M. R. nin “Ural-Altaische jahrbücker XXV. Heft. 1-2. 1958 de “Ural-Altaylı Kavimlerin müşterek anayurdu" konulu incelemesi tanıtılmıştır.
M. R. ile çok eski tanışıklığım ve dostluğum olduğu halde, son yıllarda onu arayamadım. Onun katıldığı Kongrelere, Anadolu’da kazılarla meşgul olduğum için katılamadım. Ölüm haberini bile aylar geçtikten sonra, Amerika’nın Indiana Üniversitesindeki (PIAC) adlı bilim kurulunun bana gönderdiği haber Belleteninden öğrendim. Bu Belletende Sayın Aulis J. Joki M. Räsänen’in hayatı, eserleri ve ölümü hakkında bilgi sunmaktadır. Faydalı olur düşüncesiyle bazı bölümlerini kısaca aktarıyorum.
“Finlandya Helsinki Üniversitesi Türk filolojisi emekli profesörü Martti Räsänen 7 Eylül 1976 tarihinde vefat etmiştir. M. R. aslında Fin-Ugrist olarak yetişmiş, on yıl süre ile Fin ve Fin-ugor dilleri alanında değerli araştırmalar yaptıktan sonra Türkolojiye yönelmiştir. Onu yetiştiren her üç hocası Çermiş dili araştırıcısı idi. Ancak bunlardan ikisi: G. Y. Ramsted ve Heikki Paasonen aynı zamanda Türk dilleri alanında uzman idiler. Çermiş diline Türkçeden çeşitli çağlarda pek çok iare kelime geçtiği bilinmekle beraber, bunlar üzerinde esaslı incelemeler yapılmamıştı. Bu görev 22 yaşındaki Räsänen'e verildi. Fin-Ugor Kültür Demeği onu Yukarı İdil (Volga) boyunda Çermiş, Çuvaş ve Tatarların yaşadıkları bölgeye gönderdi. M. R. 1915-1917 de dört sömestr, şöhretli Kazan üniversitesinde öğrenim imkânını da elde etmişti. O bu sırada zikri geçen kavimlerin konuşulan dilinden derlemeler yaptı. Bir kaç yıl sonra ciddî çalışmaların meyvesini iki risale halinde sundu:
1— Die tschuwassichen Lehnwörter in tschercmissisch.cn (1920) Çermiş dilindeki Çuvaşça iare kelimeler (1920).
2— Die tatarischen Lehnwörter in tscheremissischen (1923) Çermiş dilindeki tatarca iare kelimeler (1923).
M. Räsänen’in Volga büyük kıvrımındaki bölgede bir çeşit dil yığışımını (Conglomécrat) tesbiti ayrı bir değer taşımaktadır.
M. R. 1922 -1932 yıllarında bilgisini arttırmak ve araştırmalarını sürdürmek için Leipzig, Budapest, Berlin ve Paris Üniversitelerini dolaştı. En verimlisi Türkiye’ye yaptığı, uzun süreli iki gezi olmuştur.
(Yukarıda arzolunan eserlerinden başka) çeşitli ilmi makalelerinin sayısı yüzlere ulaşır. Bunlar Helsinki’den başka Berlin, Wiesvbaden, Tübingen, Heidelberg, Haag, Budapert, Prag, Varşova, Moskova, Istanbul ve Baku da yayınlanmışlardır. Araştırmalarının çoğu “etymologieiştikak ilmi” ile ilgili olup O “Kelimeler ve eşya = Wörter und Sachen" alanının temsilcisi idi. Tarihî fonetik soruları yanında, kültür söz hazînesinin yayılışı, çeşitli dillerdeki mytholoji ve inanışlarla ilgili terimler ve Onomastik (ad bilim) ile ilgilenmiştir.
19 uncu yüzyıl ilk yarısında, Ural-Altay dil akrabalığı hararetle tartışılan bir konu idi. Zikri geçen dillerin çok yönlü bir araştırıcısı olan M. R. bir çok Fin ve yabancı araştırıcı hilâfına dip tarihte Türk ve Fin akrabalığının cesur savunucusu olmuştur. Bu tezi zamanla güç kazanmakta, bilhassa yabancı uzmanlar ona katılmaktadır.
II. Cihan savaşından sonra M. R. çalışmalarını, Türk dil grupları arasında toplu mukayeselere yöneltti:
1949 da "Materialien zur lautgeschichte der Türkischen Sprachen = Türk dilleri fonetiği tarihine dair malzeme" (Studia Orientalia 15) de çıktı. Bununla ilgilenen Sovyet Türkologları, 1955 de Rusça çevirisini yayınladılar. Arkasından "Materialien zur Morphologie der türkischen Sprachen = Türk dillerinin morfolojisine dair malzeme" 1957 Studia Orientalia 15 de yayınlandı.
M. R. 1926 da Türk filolojisi doçenti ve 1944 de tertip dışı pro-fesör olmuştur. Finlandya’da Türk filolojisi profesörü unvanını ilk alan M. R. ise de Helsinki Üniversitesinde Türkoloji yüzyıldanberi Orientalistik’in bir şubesi olarak okutulmakta ve onun ayrılmaz bir bölümü sayılmaktadır.
M. R. 1961 de emekli olduktan sonra, tekmil çalışmalarının bir terkibi (synthese) niteliğinde Türk dilleri iştikakı sözlüğünü hazırladı. Bütün vakit ve gayretini buna adamasına rağmen, kendisinin de itiraf ettiği vechle, bu ancak bir bilim heyetinin başarabileceği ağır bir işti. Onunla teşriki-mesai edecek kurul olmadığı bir yana, yardım edecek yetkili bilgiye sahip asistanı da yoktu. Yalnızbaşına hazırladığı eserin, istediği gibi olmadığını açıklarken ona “bir deneme” adını vermeyi uygun gördü:
“Versuch eines ethnologischen Wörterbuchs der Türk Sprachen— Türk dillerinin iştiraki sözlüğü denemesi. (Lexica Societatis Fenno-Ugrica XVII de 1969 yılında çift sütun 533 sahife) yayınlandı. Öğrencilerinden Istvân Kecskemé’ti 136 sahifelik indeksini hazırladı.
M. R. in yolaçışı nitelikteki ömür tüketen çalışmaları Uluslararası bilim çevrelerinde takdirle karşılanmış, Fin Bilimler Akademisine, Danimarka Kırallığı Bilimler Akademisine üye seçilmiştir. 1959 danberi Uluslararası daimî Altaistik Konferansı (PIAC) şeref başkanı, Altaistik alanındaki başarılı çalışmaları dolayısiyle Indiana Üniversitesi tarafından verilen altın madalya sahibidir. Türkiye hükümeti, Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluşunun 50 yılını kutlarken kendisine 1973 de Türk Kültürüne ve ilme yaptığı hizmetler dolayısıyle Şeref Diploması sunmuştur.
18 Eylül 1967 de M. R. fani vücudu Helsinki’nin Kuzey mezarlığında toprağa verilirken akrabaları dışında pek az yakın dostu davet edilmiştir. Bunlar arasında Prof. Sadettin Buluç Türk meslektaşlarının veda selâmını sunmuştur.
Not : Bu yazıda Permanent International Altaistik Conference (PICA) Newsletter. February 1977 den faydalanılmıştır.
II Bütün ömrünü Türkolojiye adayan seçkin bir Fin bilginini ölümünden sonra anma ve sayın yakınlarına başsağlığı dileme niteliğindeki yazımı tamamladıktan sonra, sayın Fin türkoloğu Aulileki Haaman'ın lütûfkâr delâletiyle yeni malzeme elime geçti. Bu, M. R’nin Studia Orientalia XIX. 13. 1954 ve aynı derginin XXVIII, 17. 1964 de yayınlanan, kronolojiye göre sıralanmış geniş bibliografyasından ibaretti. Ulaşmak istediği hedefi iyi saptayan azimli bir gencin, kendini yetiştirme çabası ve çalıştığı alanda, bilimin doruğuna yükselişi, ilgililerden bilinçli himaye görüşü bu malzemeden yansımaktadır.
M. R.’nin eserleri izinden daha iyi tanımak isteyen genç türkologlarımıza kolaylık sağlamak için, anısı geçen bibliografyayı, olduğu gibi sunmayı uygun buldum. Belleten’in çok değerli bir kaç sahifesini işgal edişimin iyi niyetime bağışlanacağını umarım.
KISALTMALAR
BSL = Bulletin de la Société de linguistique de Paris.
FUF = Finnisch-ugrische Forschungen, Helsinki.
JRAS = Journal of the Royal Asiatic Society, London.
JSFOu = Journal de la Société Finno-Ougricnne, Helsinki.
KV = Kalevalaseuran vuosikirja, Helsinki.
MSFOu = Mémoires de la Société Finno-Ougrienne, Helsinki.
NK = Nyclvtudomanyi Közlemenyek, Budapest.
NM = Neuphilologische Mitteilungen, Helsinki.
OLZ = Orientalistische Literaturzeitung, Berlin.
SO = Studia Orientalia, Helsinki.
UJ = Ungarische Jahrbücher, Berlin.
ZSP = Zeitschrift für slavische Philologie, Heidelberg.
1913
Suomen sana tainio. [Das finnische Wort tainio.]
1914
L. L. Laestadiukscn postillain mytologisista aineksista. [Über die mythologischen Elemente in den Postillen von L. L. Laestadius.] Jouko 2, S. 236-252.
1920
Die tschuwassischen khnwörter im tscheremissischcn.
MSFOu 48 und Dissertation i.J. 1920. — XVI, 276 S.
Rez.: Z. Gombocz, Körösi Csoma Archivum 1, 1921, S. 81-85.
E. Lewy, OLZ 29, 1926, Sp. 23-25.
A. Meillet, BSL 23, 1922, S. 150-151.
Y. Wichmann, FUF Anzeiger 16, 1923, S. 32-53.
1923
Die tatarischen khnwörter im tschercmissischen.
MSFOu 50. — 99 S.
Rez.: G. L. M. Clauson, JRAS 1925, S. 134-135.
E. Lewy, OLZ 29, 1926, Sp. 23-25.
A. Meillet, BSL 25, 1924, S. 213-214.
Y. Wichmann, FUF Anzeiger 16, 1923, S. 32-53.
1924
Tscheremissische zeit- und massbestimmungen.
Kieli- ja kansatieteellisiä tutkielmia. Juhlakirja professori E. N.
Setälän 6o-vuotispäiväksi = MSFOu 52, S. 250-256.
1925
Über einige Benennungen des sciurus striatus.
Körösi Csoma Archivum 1, S. 411.
1926
Eine Sammlung von māniliedern aus Anatolien.
JSFOu 41:2. — 60 S.
1928
Osttscher, kazarpijambar. (Hızır).
Juhlakirja Yrjö Wichmannin kuusikymmenvuotispäiväksi = MSFOu 58, S. 214-216.
Besprechungen :
A. Kannisto, Die tatarischen lehnwörtcr im wogulischen, FUF 17,
1925·
FUF Anzeiger 19, S. 82-84.
Ernst Lewy, Tscheremissische Texte I-II. Hannover 1926.
OLZ 31, 1928, Sp. 468-469.
1931
Beiträge zur Frage der türkischen Vokalharmonie.
JSFOu 45:3. — 10 S.
Rez. : A. Sauvageot, BSL 34, 1933, S. 166.
Chansons populaires turques du Nord-Est de l’Anatolie.
StO 4:2. — 51 S.
Rez.: Joseph de Somogyi, JRAS 1934, S. 355.
Magy. gyülöl “hassen".
NK 48, S. 161-162.
Zwei neue türkische Rune Umschriften. [In Zusammenarbeit mit Kai Donner.]
JSFOu 45: 2.-7 S.
Rez.: G. Ksenofontov, Jazyk i myšlenie 1, 1933, S. 170-173. A. Sauvageot, BSL 34, 1933, S. 166.
1932
Türkische Nomina instrumenti auf -man (-man) und Entsprechungen in den slavischen Sprachen.
Mélanges de philologie offerts à Μ. J. J. Mikkola = Annales Academiae scientiamm Fennicae, Ser. B: 27, S. 273-276.
1933
Tscheremissische u. a. Etymologien.
Liber semisaecularis Socictatis Fcnno-Ugricae = MSFOu 67, S. 360-757 -364.
Türkische Sprachproben aus Mittel-Anatolien. I. Sivas vil.
StO 5:2. — 151 S.
Rez. : Th. Menzel, OLZ 38, 1935, Sp. 697-699.
T. Kowalski, The Polish bulletin of Oriental studies 1, 1937, S. 46-57.
1935
Türkische lehnwörtcrin den permischen sprachen und im tscheremissischen.
FUF 23, S. 103-107.
Rez.: A. Sauvageot, BSL 37, 1936, S. 156.
Türkische Sprachproben aus Mittel-Anatolien. II. Jozgat vil.
StO 6:2. — 106 S.
Rez.: Th. Menzel, OLZ 41, 1938, Sp. 696-699.
T. Kowalski, The Polish bulletin of Oriental studies 1,
1937, S. 46-57.
1936
Nimityypistä Tavast (e), Ervast(i) yms. [Über den Namentypus
Tavast(e), Ervast(i) u. s. w.]
Virittäjä 40, S. 444-445. [Dtsch. Ref. S. 501.]
Suomen kieltoverbin johdannaisista. [Über Ableitungen des finn.
Verneinungsverbums.]
Virittäjä 40, S. 239-240. [Dtsch. Ref. S. 378.]
Rez.: A. Sauvagcot, BSL 38, 1937, S. 160.
Tscher. jamdar “klar; Flasche” und etwas von der Geschichte des Glases und des Bernsteins.
NK 50, S. 386-389.
Türkische Sprachproben aus Mittel-Anatolien. III. Ankara, Kaiseri, KirJehir, Cankjrj, Afion vil.
StO 8:2. — 130 S.
Rez.: Th. Menzel, OLZ 41, 1938, Sp. 699-703.
T. Kowalski, The Polish bulletin of Oriental studies 2,
1938, S. 41-47.
Zu dem türkischen Runenschrifteintrag in der uigurischen Über-setzung des buddhistischen Sütra Säkiz Jükmäk.
StO 6: I. —2 S.
1937
Neue tscheremissische und tschuwassische Wörterbücher nebst etymologien auf gründ derselben.
FUF Anzeiger 24, S. 45-54.
Über die langen vokale der türkischen lehnwörter im ungarischen.
FUF 24, S. 246-255.
Rez.: A. Sauvageot, BSL 38, 1937, S. 158-159.
Besprechung :
G. J. Ramstedt, Kalmückisches Wörterbuch, Lexica Societatis Fenno-ugricae 3, Helsinki 1935.
FUF Anzeiger 24, S. 20-21.
1938
Besprechung :
Ödön Beke, Tscheremissischc Märchen, Sagen und Erzählungen, MSFOu 76, 1938.
Magyar nyelvör 67, S. 122-123.
1939
Aus der türkischen Formenlehre.
JSFOu 50:7. — 10 S.
Nochmals über ung. könyv “buch” und mord, konov “papier”.
FUF 26, S. 76-79.
Rez.: A. Sauvageot, BSL 44, 1948, S. 205.
Pakanuuden jätteitä turkkilaisessa kansanuskossa. [Reste des Hei-dentums im türkischen Volksglauben.]
KV 19, S. 58-65.
Sprachliche Miszellen.
UJ ’9> S. 99-103.
Suomen sanat tieno (o) “seutu” ja tietää. [Die finnischen Wörter tieno (0) “Gegend” und tietaa “wissen”.]
Virittaja 43, S. 375-377· [Dtsch. Ref. S. 447.]
Ung. kíván.
FUF 26, S. 215-216.
Wortgeschichtliches zu den sprachen der Wolga-völker.
FUF 26, S. 125-143.
1941
Suomen turkkilaisista ja heidän vaiheistaan. [Über die Finnlandstür-ken und ihre Schicksale.]
Suomen heimo 19, S. 64-67.
1942
Türkische Sprachproben aus Mittel-Anatolien. IV. Konja vil.
StO 10: 2. — 83 S.
1945
Hochzeitsgebräuche der Mischär-Ta aren.
StO 11: 2. — 7 S.
1946
Etymologisia lisiä. [Etymologische Beiträge. Finn, tundra, lipsu, kuusama.]
Virittäjä 50, S. 387-391. [Dtsch. Ref. S. 510.]
Ns. käännöslainoista yleensa ja seulajaisten (plcjadicn) nimityksistä erikseen. [Über die sog. Lehnübersetzungen im allgemeinen und besonders über die Benennung der Plejaden als “kleines Sieb”.] Virittäjä 50, S. 28-31. [Dtsch. Ref. S. 91.]
Russ. -TIoPMá, -TIoP.Má “Gefagnis”.
NM 47, S. 113-114.
Ein Überblick über die ältesten Denkmäler der türkischen Sprachen. StO 13: I. — 21 S.
Rez.: A. Jeffery, Journal of Near Eastern studies 8, 1949, S. 127. Volgan bolgaarien vaikutuksesta pohjoismaihin. [Über den Einfluss der Wolga-Bolgaren auf die nordischen Länder.]
KV 25-26, S. 194-205.
Der Wolga-bolgarische Einfluss im Westen im Lichte der Wort-geschichte.
FUF 29, S. 190-201.
1947
Etymlogisia lisiä 4-6. [Etymologische Beitrage 4-6. Finn, kiuas, kiukaa-, piika; tscher. küllö.]
Virittäjä 51, S. 354-357· [Dtsch. Ref. S. 423.]
Uralilais-altailaisia sanavertailuja. [Des comparaisons lexicologiqucs ouralo-altaïques.]
Virittäjä 51, S. 162-173. [Res. français S. 235].
Rez.: A. Sauvageot, BSL 45, 1949, S. 250-251.
1948
Sateenkaarcn nimityksistä ja niihin liittyvistä uskomuksista. [über die Benennungen des Regenbogens und die mit ihnen verbundenen Glaubensvorstellungen.]
KV 27-28, S. 158-175.
Uralilais-altailaisesta kielisukulaisuudesta. [Über die ural-altaische
Sprachverwandtschaft.]
Suomalainen Suomi 1948, S. 215-220.
1949
Gebräuche und Volksdichtung der Tschuwasscn. Gesammelt von Heikki Paasonen. Hrsg, von Eino Karahka und Martti Räsäncn. MSFOu 94.— VI, 381 S.
Rez.: K. Gronbech, Acta Orientalia 21, 1951, S. 158.
Materiakcn zur Lautgeschichte der türkischen Sprachen.
StO 15.-249 S.
Rez.: C. Brockehnann, Zeitschrift für Phonetik und allgemeine Sprachwissenschaft 4, 1950, S. 261-266.
H. Eren, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fa-kültesi Dergisi 8, 1950, S. 240-249.
A. V. Gabain, OLZ 48, 1953, Sp. 67-68.
K. Gronbech, Açta Orientalia 21, 1951, S. 157.
N. Poppe, Word 6, 1950, S. 95-98.
D. Sinor, Archivant linguisticum 3, 1951, S. 98-99.
[In der Sowjet-Union soll eine russische Übersetzung İn Vorbereitung sein.]
1960
Beitrage zu den altaisch-slavischcn Berührungen.
Commentationes Fenno-ugricae in honorem Y. H. Toivonen = MSFOu 98, S. 125-131.
Etymologisia lisiä 7-8. [Etymologische Beiträge 7-8. Tscher. ßuj und Boiândza ; kamâsâr.]
Virittäjä 54, S. 150-151. [Dtsch. Ref. S. 212.]
Noidannuoli. [Hexenschuss.]
KV 30, S. 191-201.
Regenbogen — Himmclsbrückc.
StO 14: I. —II S.
[Der Separatdruck ist bereits i.J. 1947 erschienen.]
Rez. : C. Brockclmann, Zeitschrift für Phonetik und allgemeine Sprachwissenschaft 6, 1952, S. 120-121.
A. Sauvageot, BSL 47, 1951, S. 227.
1951
Eksoottisten käsitteiden nimityksiä suomen kirjakielessä. [Einige Benennungen der exotischen Begriffe in der finnischen Literatur-sprache.]
Virittäjä 55, S. 340-346. [Dtsch. Ref. S. 513 ]
Neuere Forschungen über altaisch-slavische Berührungen.
ZSP 20, S. 446-450.
Nochmals finn. Turku, russ. torg usw.
NM 52, S. 193-194·
1952
Beitrage zu den türkischen Runeninschriften.
StO 17: 6.-7 S.
Dtsch. Bier usw.
NM 53, S. 240-242.
Gustaf John Ramstedt. Muistopuhe 9. XL 1951.
Suomalainen Tiedeakatemia, Esitelmät ja pöytäkirjat 1951, S. 81-89.
Dasselbe auf Deutsch:
Gustaf John Ramstedt. Gedächtnisrede, gehalten am 9. XL 1951. Sitzungsberichte der Finnischen Akademie der Wissenschaften 1951, S. 71-81.
J’iro-sanan varhaisin maininta kirjallisuudcssa. [Die ersten literari-schen Erwähnungen des Wortes Viro “Estland”.]
Virittäjä 56, S. 39. [Dtsch. Ref. S. 73.]
Esiintyykö sana Viru arabialaisissa lahteissä? [Tritt das Wort Viru “Estland” in den arabischen Quellen auf?]
Virittäjä 56, S. 211. [Dtsch. Ref. S. 340.]
Etymologisiä lisiä 9-14. [Etymologische Beiträge 9-14. Finn, muura (i) ; Bezeichnungen für Messing in einigen Wolga-Sprachen ; tscher. šol tscher. kara, kärä; Bezeichnungen für Quecksilber besonders im Tscheremissischen; Beiträge zur Besteuerung der Wolga-Völker und zu den Namen von Eichhörnchen und Kopeke.] Virittäjä 56, S. 175-179. [Dtsch. Ref. S. 236-237.] Das Wort Mammut.
ZSP 21, S. 293-295.
1953
Contributions au classement des langues turques.
Rocznik oriental istyezny 17, S. 92-104.
[Der Separatdruck ist bereits i.J. 1951 erschienen.]
Russische Ortsnamen. [Ceboksary, Samara, Barnaul.]
ZSP 22, S. 152-153.
Das russ. Wort syčúg “Labmagen, abomasus”.
ZSP 22, S. 128.
Uralaltaische Forschungen. I. Die uralaltaische Urheimat im Lichte der Wortforschung und der Archäologie.
Ural-altaische Jahrbücher 25, S. 19-27.
Rez.: H. Z. Koşay, Türk dili 3, 1954, S. 205-206.
A.J. Joki, Die Lehnwörter des Sajansamojedischen. MSFOu 103,
1952.
FUF Anzeiger 31, S. 14-19.
Virittäjä 57, S. 137.
1954
Etymologisia lisiä (15. Vähän ruplan nimityksista. 16. Vieläkin suomen sanasta vasta.).
— Virittäjä 58, 1954 S. 376-380.
1955
Etymologische Beitrage. (1. Das finn. Wort vasta “Badequast”. 2. Russ. çamong “Stockwerk”. 3. Russ. cepea “Ohrring”).
— Neuphilologische Mitteilungen 56, 1955, S. 50-52.
Etymologisia lisia 17. (Suom. seuna, siena).
— Virittäjä 59, 1955, S. 239-240.
Uralaltaische Wortforschungen
— Studia Orientalia 18: 3., 59 S.
MA-EP Rusça: Türk dilleri tarihi fonetiği malzemesi (Russische Übersetzung von St. Or. 15, übersetzt von A. A. Juldašev, redigiert von N. A. Baskakov). Moskva; 221 S.
1956
Wahrsagung und Verlosung mit Pfeil und Bogen.
— Zeki Velidi Togan’a Armağan, Istanbul, S. 273-278 Altaischc Religionen.
— Die Religion in Geschichte und Gegenwart
Einige iranische Entlehnungen in den finnisch-ugrischen und türkisch Sprachen.
— Charisteria orientalia... loanni Rypka. Praha, S. 274-279. Altaisch und Uralisch im “Russischen Etymologischen Wörterbuch”
von Max Vasmer.
— Festschrift für Max Vasmer, Berlin, S. 420-423.
16 — Studia Orientalia XXVII
Über einige Benennungen des russ. Wortes rublj “Rubel”.
— Central Asiatic Journal 1/4, S. 292-294. The Hague. Slavische Homonyme kosa.
— Neuphilologische Mitteilungen 57, S. 51-52. Käännöslainuista.
— Kuunsirppi. Suomen Itämaiscn Seuran kansantajuisia julkaisuja
12 S. 10-14.
(Rez.:) Annemarie von Gabain, Türkische Turfan-Texte VIII; Scandinavica et fenno ugrica, Studier tillagnade Björn Collinder den 22 juli 1954; Björn Collinder, Fenno-ugric Vocabulary, An Etymological Dictionary of the Uralic Languages.
— Studia Orientalia 18: 5, S. 27-31.
Volgan-suomalaisten ja Itämeren-suomalaisten yhteisiä taivaan- jumaluuksia.
— Kalevalaseuran vuosikirja 36.
1957
Materialien zur Morphologie der türkischen Sprachen.
— Studia Orientalia 21; 256 S.
Einiges über den Ursprung der Wörter für Messing.
— Studia Altaica, Festschrift für Nikolaus Poppe, Wiesbaden.
1958
(Rez. :) Max Vasmer, Russisches Etymologisches Wörterbuch.
— Studia Orientalia 23: 5, S. 26-29.
1959
Ural-altailaisia ordinaaleja?
— Verba Docent. SKS:n toim. 263, S. 87-88.
Über die Lederbearbeitung der ural-altaischen Völker.
— Ural-altaischc Jahrbücher 31 (1959) S. 315-316.
1960
Türkische Miszellen.
—· Stufia Orientalia 25: 1; 22 S.
Semantiikkaa.
Virittäjä 64, 1960, S. 379-381 = Vironseppo S. 147-149.
1961
Türkisches anl. h- als Überbleibsel des alt. p-,
— Ural-altaische Jahrbücher 33, S. 146-148.
1962
Die chakassischen i-Laute.
— Acta Orientalia Hungarica 15; S. 245-247.
Suomalais-ugrilaisten kansojen vanhempien kirjaimistojen alkuperästä
— Kalevalaseuran vuosikirja 42, S. 129-133.
Die Reflexiva u < *bu im Türkischen.
— Mémoires de la Société Fenno-Ougrienne 125, S. 441-442. Vähän omasta ja omaisuudesta, nimi ja asia.
— Virittäjä 66, 1962, S. 309-310.
1963
Lisiä keskiaikaisten alkemistien mercurium-myrkkyihin.
— Kalevalaseuran vuosikirja 43, S. 191-193.
1969
Rösänen, Martti:
Versuch eines etymologischen Wörterbuchs der Türksprachen. Helsinki 1969, p. 509a.