ISSN: 0041-4255
e-ISSN: 2791-6472

Burcu Kurt

Anahtar Kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, Irak, Şibane Bölükleri, Merkezileşme, Arap aşiretleri, Osmanlı askeri teşkilatı, Köy koruculuğu, Hamidiye Alayları

Özet

1839'da Tanzimat Fermanıyla başlayan süreç 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren Osmanlı İmparatorluğu'nda merkez yöneticilerinin taşraya nüfuz etme ve devlet otoritesini taşrada daha yoğun ve katı bir biçimde hissettirmeye gayret ettikleri bir döneme tekabül etmektedir. Bu makale merkez-çevre ilişkileri bağlamında Osmanlı Irak'ında merkezi otoriteye itaati sağlamanın bir aygıtı olarak Şibane Alayları'nı mercek altına almaktadır. Hem Türkçe hem de yabancı literatürde Hamidiye Alayları'nın, köy koruculuğu sisteminin ilk versiyonu olduğu sıklıkla dile getirilmektedir. Bu genel kanının aksine bu makale, devlete "asi" ve "muti" aşiretler ayrımı üzerine yaratılmış paramiliter bir kuvvet olan Şibane Alayları'nın aslında köy koruculuğu sisteminin en erken hali olduğunu iddia etmektedir. Bu noktadan hareketle elinizdeki makale, Şibane Bölükleri'nin yapısını, değişen işlevlerini ve sosyo-ekonomik dönüşümünü mercek altına alarak, hem Osmanlı dönemi merkez-çevre ilişkilerine hem de günümüz köy koruculuğu sisteminin köklerine ışık tutmayı amaçlamaktadır.