Çorum ve Çevresinde Faaliyette Bulunan Ali Murtezâ Nam-ı Diğer Kör Dede Çetesi
Murat Alandağlı
Anahtar Kelimeler: Kör Dede, Eşkıya, Alevi, Çorum, Asker Firarisi, Çerkez, Rum Çeteleri
Özet
XIX. yüzyıl sonu ile XX. yüzyıl başları Osmanlı İmparatorluk tarihi açısından oldukça önemli gelişmelerin yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde yaşanılan bazı gelişmeler, yönetim disiplini, sosyal adalet ve askeri düzenin gerilemesine neden olmuştur. Bu duruma ilave olarak merkez-taşra koordinasyonun bozulması eşkıyalık hareketlerinin artmasına yol açmıştır. Böylece kısa zamanda Osmanlı taşrasında farklı temelli eşkıya hareketlerinin görüldüğü merkezler ortaya çıkmıştır. Tarihinde pek çok isyan hareketi barındıran Çorum'da bu merkezlerden biridir. XX. yüzyıl başlarındaki bazı gelişmelerden dolayı önem kazanan Çorum'da, önceleri bireysel temelli olarak ortaya çıkan Kör Dede'nin eşkıyalığı, zamanla idari, sosyo-ekonomik ve dini temeller edinmiştir. Dolayısıyla çalışmamızda dönem itibariyle oldukça sıkıntı içerisinde bulunan İmparatorluğun Kör Dede Çetesi ile mücadelesi başta olmak üzere, çetenin faaliyet gösterdiği bölgelerdeki halk, idareci ve askerlere dair pek çok anekdota rastlanılacaktır. Çalışmamız esasında mahalli bir çalışma olmasına rağmen Osmanlı taşrasında yaşanılanlara genel olarak ışık tutmaktadır. Bu nedenle özelde Çorum örneğinden hareketle Osmanlı taşrasına dair yeni bir pencere açılmıştır. Bu pencereden; Kör Dede, çerkezler, idareciler, askerler, Dedesli aşireti, Alevi-Türkmen taifesi, vergiden yılmış halk ile zalim tahsildarlar gibi gördüklerimiz esasında imparatorluk gerçeğinden başka bir şey değildir. Farklı olan sadece yer, zaman ve şahıslardır.